Vörður - 04.12.1926, Blaðsíða 3

V 0 R Ð U R
3
að Tr. I>. liefði nokkru sinni ver-
ið á prestaskóla og lesið rök-
i'ræði.
lí. A.
Út af fyrirspurn Tr. I>. til rit-
stjóra VarSar liefir hr. Gunnar
Viðar sent I>laðinu eftirfarandi
linur:
Fyrirspurn þeirri, er hr. rit-
stjóri Tryggvi Þórhallsson l>ein-
ir til ritstjóra Varðar í síðasta
hlaði Timans út af tekjuskatts-
grein niinni, skal jeg svara
þessu:
Mjer virðist íhugunarvert
hve gersamlega tekjuskattur-
inn hregst til sveita. Jeg þykist
hafa sýnt l'rain á það með fræði-
legum rökum, að ástæða hafi ver-
ið til þess að ætla, að tekju-
skatturinn yrði ekki goldinn til
sveita, svo sem vera her — og
sannað með töliun, að svo hefir
reynst. En hvorttveggja er, að
jeg hefi ekki gögn i höndum til
þess að sýna nákvæmlega hvað
mikið einstaklingar skattsvíkja,
nje heldur myndi jeg telja rjett,
að hrennimerkja fáeina menn, af
handa hófi, fyrir sakir, sem svo
almennar eru. En vilji Tr. Þ.
efast um það með rökum, að
staðhæfing mín um skattsvikin
sje rjett, þá er jeg fús að rök-
ræða hana.
Gunnar Viðar.
Kvennaheimiliö
í Reykjavík.
«
Orösending til ungra stúlkna.
í (> mánuði hefir nú verið
unnið að söfnun hlutafjár tíl að
kwma ui>]> heimili í Reykjavík
fyrir konur og fjelagsskap
þeirra.
Innkomið hlutafje til gjald-
raunastöð á Færeyjum sem hef-
nr nokkur útihú þar, og styrkja
hana með ca 40000 kr. árlega.
Þetta er , þá 50 ára reynsla
Dana í þessu efni. Hún sýnir ó-
tvírætt, að þeir skoða tilrauna-
starfsemi sína eitthvað annað og
meira en vindbólu, er hjaðnar
urn leið og hún verður til. Þeir
halda stöðugt áfram — þrátt
tyrir 50 ára starf — að víkka
starfsvið hennar, fjölga til-
raunastöðum, takar nýjar
spurningar til rannsóknar, og
það fje, sem til ]>ess þarf er á-
'valt látið af hendi möglunar-
laust.
Hvað megum við hugsa, þeg-
ar við heyrum alt. þetta, við, sem
enga innlenda reynslu eigum,
nenia fáar ósamanhangandi til-
raunir, sem þess vegna er lítið
á að byggja, við, sem að eins
veitum fáar þúsundir króna til
tilraunastarfsemi árlega í sam-
anburði við þær 40 þúsundir,
sem Danir árlega leggja Fær-
eijingum í þessu skyni, við, sem
verðum að byggja landbúnáð
vorn á reynslu-tilraunum ann-
ara þjóða og getgátum um
hvað best eigi við hjer á landi,
við, sem höfum svo ólík skilyrði
öílum öðrum þjóðum.
Eandbúnaður okkar er í
hættu staddur vegna hinnar
hörðu samkepni við aðra at-
kera er nú að upphæð kr. 27717.-
47, og auk þess talsvert ógreitt
af loforðum, sem ástæða er til að
halda að "muni koma innan
skamms.
Þetta má kallast góður árang-
ur á jafn skömmum tíma og
sýnir hve nauðsynlegt menn
telja slíkt heimili og hjer er gert
ráð fyrir. Þá munu og rnargar
konur finna það sóma sinn að
bregðast ekki því trausti, sem
þing og stjórn sýndi íslenskum
konum, með því að láta þeim i
tje ókeypis lóð á ágætum stað
undir bygginguna.
Kvennaheimilið á líka vini
og stuðningsmenn vestan hafs,
er reynast munu því góðir
drengir. Má þar til nefna Thor-
stínu Jackson, frá New Yorlc.
Hún hefir ritað um málið í
blöðin vestra, og nú tekið að
sjer umboð fyrir h.f.-stjórnina
vestan hafs. Hefir ungfrú Jack-
son kynt sig svo hjer í sumar,
að fulll ástæða er til að vænía
góðs árangurs af starfi hennar
fyrir málið.
Útlitið hjer sem steaidur er
slíkt, að hætt er við að ekki selj-
ist mikið af hlutabrjefum næsta
misseri. Þó má alls ekki leggja
árar í bát, til þess er fresturinn
til 1930 of stuttur, og jafnframt
væri það að bregðast trausti allra
þeirra, sem fyrir málið hafa
unnið.
Á 2. Landsfundi kvenna á Ak-
ureyri s. 1. vor, var samþykt lil-
laga frú Sigríðar Þorsteinsdótt-
nr í Saurbæ í Eyjafirði, þess efn-
is, að skora á konur, yngri sem
eldri, að vinna vel seljanlega
muni og senda þá til stjórnar h.
f. Kvennaheimilið í Reykjavik.
Hún sæi um sölu á þeim, en and-
virðið gengi lil Kvennaheimilis-
ins.
Ef þetta yrði alment, mundi
það reynast mikill styrkur. Og
líklegt er að margar konur ættu
hægra með að leggja Kvenna-
vinnuvegi og landbúnað í öðr-
um löndum. Þetta kemur ekki
til af því, að hjer sje verra að
húa en annarstaðar, heldur
hinu, að landbúnaðarframfarir
okkar hafa ekki verið eins lirað-
skreiðar og framfarir keppi-
nauta hans. Landbúnað okkar
vantar tilfinnanlega, og allra
helst nú, þann kennara, sem
alstaðar er settur höfði hærri
en allir aðrir kennarar, reynsl-
una. Hann vantar árangur inn-
lendrar tilraunastarfsemi til
þess að byggja á.
Hjer höfum við 50 ára reynslu
Dana til að byggja á, og hún
bendir okkur ákveðið að feta í
fótspor þeirra í þessu efni.
Þólt við sjeum fátækir og fá-
ir, má það ekki aftra okkur að
leysa úr þessu mesta þjóð-
þrifamáli landbúnaðarins.
Kröfurnar hljóta að vera:
Innlend tilraunastarfsemi. Inn-
lend reynsla. Það er grundvöll-
urinn, sem íslensku bændurnir
eiga að reka búskap sinn á í
framtíðinni. Munið að reynslan
er sannleikur.
Torfalæk í nóv. 1926.
Giiðmundur Jónsson.
heimilinu lið á þennan hátt en
með beinum peninga framlög-
um.
Stjórnin vildi því leyfa sjer að
snúa máli sínu til allra kvenna,
en þó einkUm til yðar ungu
stúlkur, því þjer hyggjum vjer
að hafið fremur tíma aflögu, í
von um að þjer viljið vinna að
því, að styrkja og prýða heim-
ili, sem yður á að vera helgað.
Þar sem vjer teljum mjög áríð-
andi að þar mætti sem mest
vera unnið af islenskum hönd-
uni og í íslenskum stíl, mundu
allir munir, er hafa mætti til
húsbúnaðar eða híbýlaprýði,
geymdir til afnota fyrir heimilið
sjálft. Til þessa mætti nefna:
gluggatjöld, ábreiður, fóður á
húsgögn, dúka ýmsa o. m. fl. —
Aðrir munir, eins og tillagan ger-
ir ráð fyrir, yrðu seldir, og and-
virði þeirra lagt í sjerstakan
sjóð, er á sinum tíma yrði varið
til kaupa á innanstokksmunum.
Tekið mundi af stjórnarkon-
um með þökkum á móti öllum
slíkum hlutum, er tillagan gerir
ráð fyrir, á hvaða tima sem
væri, þó mundum vjer telja
heppilegast að þeir kæmu að vor-
inu.
Um leið og vér sendum þessa
orðsendingu frá oss, getum vjer
ekki látið vera að snúa sjerstak-
lega máli voru til ungra kvenna
í Ileykjavík.
Enn sem komið er hefir
Kvennaheimilið ekki notið liðs
yðar jafn alment og við hefði
mátt búast og það þarfnast, eigi
það að vera komið upp innan
þess tíma sem ráð er fyrir gert.
Landar yðar vestan hafs
leggja nú margir, þótt efni sjeu
smá, frá litla upphæð mánaðar-
lega, í von um að sá draumur
mætti rætast, að þeir fengju að
sjá kæra gamla landið. hátíðar-
árið 1930.
Það er ekki síður gaman, að
l'agna gestum en að vera gestur
sjálfur. Best er þó, að um leið og
unnið er að undirbúningi gest-
um til fagnaðar, að sú vinna
mætti vera einnig til frambúðar.
Við höfum illa efni á að leggja
mikið t. d. í þær byggingar, er
verða „tjald til einnar nætur“.
Ungu konur Reykjavíkur!
Munduð þjer nú ekki, að dæmi
jafnaldra yðar víðsvegar um
land, vilja takast á hendur að
safna lítilli upphæð liver fyrir
Kvennaheimilið? Eða þjcr, sem
landar í Ameríku, legðuð til hlið-
ar litla upphæð mánaðarlega, t.
d. 1—5 kr. Það getur verið að
þjer þyrftuð að neita yður um
eitthvað smávegis, en með þessu
væri kvennaheimilinu borgið. Á
þennan hátt mundi því ekki ein-
ungis safnast fje, það eignaðist
líka samúð yðar.
Þjer, sem þessu vilduð sinna,
gætuð snúið yður hvort heldur
munnlega eða brjeflega, til ein-
hverrar af undirrituðum stjórn-
endum, sem gefa mundu allar
frekari upplýsingar.
Briet Bjarnhjeðinsdóttir, Þing-
holtsstræti 18. Sími 1349. Lauf-
cij Villijálmsdöttir, Klapparstíg.
Sími 676. Guðrún Pjetursdóttir,
Skólavörðustíg 11. Sími 345.
Jnga L. Lárusdóltir, Sólvöllum.
Sími 1095. Steinunn H. Bjarna-
son Aðalstræti 7. Sími 22.
Kringum land
á Skallagrími.
Eftir Bjarna Sæmundsson.
Frh. -----
Síðustu dagana var aflinn orð-
svo tregur, að skipstjóri fór að
hugsa um, hvort ekki mundi
betra að yfirgefa þessar slóðir
og flytja sig dálítið til. Hugsaði
hann helst um Strandagrunnið,
því að þaðan liöfðu honum bor-
ist frjettir af afla. Mjer þótti
vænt um þessar ráðagerðir, því
að jeg vildi gjarnan kanna ó-
kunna stigu, koma á ný mið og
enda með því að fara kring um
hólmann.
Kl. 10 að morgni hins 19.
gerðum við alvöru úr því að
flytja okkur. Aflinn í síðasta
drætti var aðeins skaufi og rjeði
það úrslituni. Við vorum stadd-
ir í Hallanum og var nú ,Skalla‘
snviið í NNV, eða í áttina laust
af Glettinganesi og sett á fuli
ferð. Sjór var sljettur, vindur
lítill, en þoka í lofti, svo að ekki
ekki sá til lands. Um hádegis-
bil grilti þó í land, ef land skyldi
kalla, úti í hafsbrún, á bak-
borða; það var Hvalsbakur,
skerið illræmda, sem bankinn er
nefndur eftir. Það er þarna ein-
mana, langt iiti í hafi, 18 sjó-
mílur undan næsta landi
(Ivambanesi við Breiðdalsvík),
stórhættulegt, þar sem það er
þarna á mjög tíðförnum, þoku-
sömum skipaleiðum og' hefir
sennilega oft ráðið örlögum
skipa (t. d. frakkneskra fiski-
skipa), sem ekkert hefir spurst
til, og þVí verra er að varast það,
sem hyldjúpt er upp að þvi á
alla vegu. Það er eitthvað um
150 fðm. á lengd, en mjótt og
snýr frá V til A. Það er sljett og
skafið eins og bak á hval, og að
eins 2—3 fðm. á hæð, svo að sjór
gengur yfir það, ef mikil er ólga.
— Komið hefir Austfirðingum
til hugar að fá settan vita á sker-
ið, því að þess er brýn þörf; en
hætt er við, að það sje bundið
miklum erfiðleikum.
Við lónuðum nú norður með
fjörðunum í dumbungi, svo að
ekki sást til lands; sjórinn var
sljettur, en fór nú að kólna,
hafði verið 5—7° suðúr á mið-
unum, en ]>egar við, um fimm-
leylið, vorum út af Dalatanga,
var hitinn kominn niður í 2,7°
og þannig var hann norður fyrir
Kollumúla. Ekkert skip var að
sjá, nema eina franska skon-
ortu á Bakkaflóa. Einstaka rita,
fýll, kría og kjói voru á flökti
og ein máríátla settist um tima
á skipið, út af Glettinganesi.
Eina verulega lífsmarkið á þessu
Dauðahafi var höfrungavaða,
sem slögst í för með okkur um
stund á Bakkaflóa og 1 stór
hvalur út af Digramúla.
Þar sem ekki var meira en
þetta að athuga og lítið að gera
hjá fólkinu um borð, notaði jeg
tækifærið til þess að „gera visit“
frammi í hjá liásetunum. Jeg
hafði aldrei heimsótt þá, en var
nú orðinn þeim all-handgenginn,
var innan um þá þar sem þeir
voru að verki á dekkinu og kast-
aði til þeirra hinu sjálfsagða:
„verði ykkur að góðu“ inn í
borðsalinn, þar sein þeir snæddu,
þegar jeg fór til matar eða kom
frá honurn niður úr undirdjúp-
unuin „aftur í“ káetunni, þar
sein hinir matast og búa flestir.
— Á Skallagrími og nokkrum
öðrum togurum er borðsalur fyr-
ir dekkmenn uppi yfir káetunni
til mikilla þæginda fyrir þá og
brytann, því að á milli salsins
og eldhússins eru að eins mjó
göng og úr þeim niðurgangur
í káetuna annarsvegar og i vjel-
rúmið hinsvegar. Það eru ann-
ars þrjár íbúðir á togurunum:
„aftur í“ „miðskipa" og „fram
i“, eins og jeg vil nefna það.
Aftur í, eða í káetunni, búa
yfirstýrimenn, vjelmeistarar,
stýrimenn, netameistari, báts-
maður og bryti. Miðskipa, eða
undir stýrishúsinu („í brúnni“,
eins og sagt er um borð) býr
skipstjóri og þangað ltemur eng-
inn, nema vildustu vinir hans
og brytinn og stýrimenn þegar
rnikið liggur við, enda er líka
svo frá gengið, að niður í þá
gröf er ekki fært nema megr-
ingsmönnum, svo þröngur er
niðurgangurinn, -— þrekvaxnir
skipstjórar hafa þó eitthvert lag
á því að smjúga í gegnum þetta
nálarauga — og svo þeim, sem
stendur á sama, hvort stiginn er
ofan á þeim eða undir, eftir
veltu skipsins.
Hásetaklefinn (,,lúkarinn“)
er undir „hvalbakinu“, stórt .og
mikið ilát, sem á stóru togurun-
um „tekur“ 24 menn, og eru
rúinin þrísett upp með kinn-
ungum skipsins og afturvegg
klefans, og þurfa þeir, sem sofa
í efstu lxæð, helst að vera'vanir
bjarggöngumenn og lausir við
lofthræðslu. Á miðju gólfi er
ofn síbrennandi og gerir hann
hvorttveggja, að þurka loftið og
koma því á hreyfingu, en setu-
bekkir eru alt i kring framan
við neðstu rúmin.
Þegar jeg kom niður (háan og
brattan stiga, með álíka mörgum
tröppum á að giska, eins og þarf
til að standast fiskiskipstjóra-
próf), voru flestir i rúm-
um sinum, sumir sofandi,
aðrir lesandi eða spjallandi við
náungann. Sumir voru að ditta
að fötum sínum, einkum stíg-
vjelunum og voru þeir útfarnir
í því að bæta þau, en á gólfinu
voru hvar, sem litið var, þessar
mMílu rauðu, hvítu, svörtu eða
skjöldóttu rosabullur, rjett eins
og maður væri kominn inn á
eina meiri háttar gúmmístig-
vjelaviðgerðarstofu.
Nú hvíldi einhver hátíðleg ró
yfir öllu þarna niðri og hefir
hún ef til vill með fram komið
af- því, að þeir vissu ekki vel,
hvernig þeir ættu að taka þenn-
an óvanalega gest, sem annars
var vanur verbúðalífi á sinum
yngri árum og eignaðist meðal
íbúa þeirra kunningja og vini,
sem enn eru á lífi. Sennilegt er
að jeg hefði getað fengið sögu
eða bögu að heyra, ef dvölin
hefði verið löng, já, ef til vill
fengið þá til að kveðast á o. s.
frv. Yfirleitt minti margt þarna
niðri mig á verbúðirnar í
Grindavik í gamla daga, nema
hvað þcssi háreisti salur, með
rúmunum uppi um alla veggi, var
æði ólíkur verbúðunum þar
syðra, með grjótbálkunum, sem
tveggjamanna (lagsmanna-rúm-
in) með mötuskrínunum, voru á.
En þarna um borð var loftið ó-
efað miltlu betra oft, og síður