Vörður - 18.12.1926, Blaðsíða 3

V Ö R Ð U R
3
Lrcnna einni lúku meira til
„togunar", því að það sem eftir
væri af kolum, væri ekki meira
en fyrir heimferðinni og heim
váttum við að fara og ekki borg-
aði sig að fara inn á tsafjörð
til kolakaupa. —• Hjer fjekk
skipstjóri „sinn yfirmann", sem
hann varð að gera svo vel og
hiýða, því að í kolamálum er
yfirvjelmeistari einvaldur, og þeg
ar varpan var komin inn fyrir
borðstokkinn kallaði skipstjóri
á mann til þess að taka við stýr-
ishjólinu, hringdi „fulla ferð,,
tii Jónasar, sem nú var kominn
niður í ríki sitt, og sneri ,SkalIa‘
í áttina á Bjargtanga.
Nú byrjaði eiginlega hátíðin,
þ. e. a. s. þegar búið var að talca
lil alt draslið á dekkinu og
skola af því slorið og slubbið
og dekkmennirnir höfðu gert
sjálfuin sjer sömu skil, farið úr
„gallanum“, rakað sig og snotr-
að til á ýmsa vegu. Veðrið var
lika hreinasta hátíðaveður: sól-
skin og hægur kaldi á eftir og
sjórinn eins og heiðartjörn.
Vestf jarðanúparnir liðu fram
hjá í öllu sínu svipmikla til-
breytingajeysi; þverhníptir að
l'raman, en eins og langhefil-
stroknir að ofan, Deildin, Ösku-
hakur, Gölturinn o. s. frv., en nú
svo nærri, að þá har hátt við
himin og þessi 40—50 hraunlög
sem þeir eru hlaðnir upp aí',
mátti telja af skipinu.
Framdekkið á „Skallagrími“
var nú orðið þurt og finasta
■dansgólf, nógu stórt fyrir 20
pör, og eflaust voru þarria 20
„herrar“ og munnhörpu-músik
(hljóm/í'sí vil jeg ekki beint
nefna það!) mátti fá úr stýris-
húsinu. Það vantaði aðeins döm-
urnar til þess að menn gætu
fengið sjer einn snúning. Stung-
ið var upp á því, að senda loft-
skeyti til Patró, ef „Leiknir“ lægi
máske þar inni, og biðja konsúl-
inn að senda hann út með döm-
ur, en enginn vildi verða til þess
uð orða skcytið og fara með það
til stöðvarstjórans — svo fór um
sjóferð þá!
Við fórum fyrir Bjargtanga
um nónbil og lá Breiðafjörður
eins og' spegill — logni svæfð-
ur — fram undan og hitinn kom-
inn upp í 8 stig, hreinasta sum-
arveður og þægileg umskifti eft-
ir nepjuna úti fyrir Hornströnd-
uin. Það er eins og fjörðurinn
sje þarna á milli veðra, norðan-
stormanna fyrir norðan Bjargið
og landsynningsstormanna fyrir
sunnan Jökulinn, og þannig var
það nú, þvi þegar við komum
fyrir Öndverðarnes, líðandi nátt-
málum, lagði mórauðan mökk á
móti okkur sunnan fyrir Jökul-
inn, samfara vindi sem stóð af
suðaustri, af Elliðaánum. Þar
höfðu einmitt verðið háðar hin-
ar miklu kappreiðar um daginn
og' mikið ryk á mönnum og
skepnum um kveldið. Gátu því
gárungarnir á „Skallagrími“ þess
til, að þessi umtalaði mökkur
væri kominn frá Reykjavik, jó-
reykur og mannaryk í samein-
ingu. En það var ekki rjett;
mökkurinri var lcoininn alla leið
austan af Landi, því að þennan
dag var 8 stiga austanrok í
Vestmanneyjum og þurviðri —
á landi að segja — og með því
kom rykið, en um ellefuleytið
fór undiralda af suðri að gera
vart við sig í Jökuldjúpinu. Þá
fór jeg að sofa og vissi elcki af
rnjer, fyrri en jeg vaknaði kl. 8
við Battarígarðinn í Reykjavík,
en þangað höfðum við komið um
óttubil.- Hringferðinni kringum
land var þar ineð lokið og hver
fór heim til sín, en skipið með
ölíum aflanum, 150 smál. af fiski,
mest þorski og stútungi, og 110
lifrarfötum afhent hafnarverka-
mönnum til affermingar og út-
skipunar á nauðsynjum til næstu
útivistar.
Á leiðjnni frá skipi heim
gerðist ekkcrt sögulegt.
Þetta var þriðja ferð mín á
„Skallagrími" út á djúpmiðin
kringum ísland; hún lók rúina
12 daga, svo að samtals hefi jeg
verið rúman mánuð á skipinu
og enda þótt jeg hafi hvorki ráð-
ið yfir því, nje gert ýmsar rann-
sóknir, sem jeg hefði óskað að
geta gert, þá hafa þessar ferðir
verið injög lærdóm;sríkar fyrir
mig. Jeg hefi haft mjög gott
tækifæri til að kynnast ýmsu við
víkjandi lífi margra vorra mestu
nytsemdarfiska, á djúpmiðunum
og útjörðum landgrunnsins, á
þeim tímum ársins, sem jeg
hafði ekki átt kost á áður og var
svo heppinn að geta tekið margt
af því upp í hina nýju fiskabók
mina. Grunnmiðunum og lífinu
á þeim var jeg orðinn all-kunn-
ugur víða, eí'tir veru mína á
rannsólcriarskipunum og af eigin
rannsóknaferðum og lífinu í
djúpunum fyrir utan landgrunn-
ið kyntist jeg mikið á „Thor“ á
árunum 1903—04, svo að jeg má
vel segja, að athuganir mínar á
„Skallagrími" hafi fylt upp i
skörðin fyrir mjer, í mörgu til-
liti. Auk þess hefi jeg kynst
botnvörpuveiðunum á djúpmið-
um og aðstöðu þeirra sæmilega
vel, og fróðlegt væri fyrir menn,
sem starida fyrir útgerð af þessu
tægi og ekki»hafa sjálfir tekið
þátt í veiðunum, að fara út við
og við, lil þess að sjá með eigin-
augrim, hvernig alt gengur.
Margir hafa spurt mig að lok-
inn útivist: „Er ekki gaman að
vera á togara“? Jú, víst er það
gaman fyrir þann sem er sæmi-
lega sjósterkur og ekki alt
of hræddur við sót, slor og
lifrarföt, eða dálitla ágjöf,
eða of ant um hendurnar
á sjer og fötin sín, því að ekki
er alt sem þriflegast ofan dekks
á svona skipum, einkum þegar
vel aflast og sjórinn er rólegur;
er því nauðsynlegt að vera vel
„gallaður“. En þess er að gæta,
að jeg hefi aðeins verið kyrrari
og bjartari tíma ársins á svona
ferðum og þá er hægt fyrir við-
vaninginn að vera sjóhetja; í
skammdegisstormunum, hríðun-
um og hörkunum er öðru máli
að gegna, þá er viðvaningurinn
víst best geymdur „undir þiljum
niðri“, falinn forsjá hinna „full-
sigldu“.
Það er eitthvað viðburðarík-
ara að vera á svona skipi, ekki
síst fyrir náttúrufræðinginn, en
á vanalegum farþegaskipum, þar
sem alt snýst um sjósótt, mat og
spil o. s. frv. og síst er fólkið ó-
skemtilegra, þegar maður fer að
kynnast því og það hefir áttað
sig á hinum ókunnuga „fugli“.
Enda jeg svo þessar llínur með
þökk til skipseigenda, skipstjóra
og skipshafnar fyrir þessa úti-
vist, ekki síður en hinar.
B. Sæm.
Hvers vegna tapaði Framsókn?
Það er engum efa undirorpið,
að Framsókn hefði unnið nú við
síðasta landskjör, ef meiri hluti
landsmanna hefði getað trúað
svona mestu af því sem í Tím-
nnum stóð. Nokkru fyrir kosn-
ingu hjelt J. J. því fram í blað-
inu, skýrt og skorinort, að Jón
Þorláksson hefði „i orði og verki
sýnt að hann langar til að heita
ofbehli við stjórn landsins“, að
hann „vildi setja hjer upp her,
og mega eyða ótakmarkað í tæki
og vígbúnað“. Ennfremur hjelt
J. J. því fram, að J. Þorl. væri nú
að undirbúa, að geta „brúkað rík-
issjóðinn eins og Estrup og
Berge, án þess að þing og þjóð
leyfði“. Og hann rökstuddi það
með því, að J. Þorl. hefði „gerst
svo djarfur að verja Berge“ í
„einni af útgáfum Mbl.“. Þar með
átti þessi fráhæri sómamaður
við það, að í Verði hafði staðið
hlutlaus frásögn um Berges-mál-
ið, meðal annara útlendra
frjetta.
Það getur ekki verið minsta
efa undirorpið, að ef þjóðin
hefði trúað þessum sakargift-
um J. J. á hendur forsætisráð-
herranum, þá hefði íhaldsflokk-
urinn fengið hina voðalegustu út-
reið við ksoninguna á fyrsta
vetrardag.
Tímamenn komast ekki lijá
því að viðurkenna það, að þjóð-
in hefir ekki trúað J. J. Og þeir
komast ekki hjá því að reýna að
gera sjer einhverja grein fyrir
þvi, hvernig á því stendur, að
þessi maður einn allra alþingis-
manna getur borið hinar hrylli-
legustu sakir á hvern sem er —
án þess að þess verði á nokkurn
hátt vart, að tekið hafi verið
mark á því.
J. J. er að ýmsu leyti vel gef-
inn maður og hafði upphaflega
rnörg skilyrði til áhrifa. En —
kæru Tímamenn,, hver ykkar
getur sagt við sjálfan sig í ein-
rúmi: Ef J. J. fullyrðir eitthvað
á prenti, þá veit jeg að það er
satt — aldrei myndi sá maður
bera gífurlegar sakir á aðra, án
þess að vita að hahn færi með
rjett mál?
Nú er svo komið fyrir J. J.,
að örlög hans eru hin sterlíasta
sönnun, sem hægt er að benda á
úr stjórnmálasögu Islands lyrir
því, að ekkert — alls ekkert get-
ur bjargað og haldið við áhrif-
um og valdi manns, sem er orð-
in steinblindur á það hvort hann
segir satt eða ósatt, hvort hann
beitir rökum og rjettsýni við
andstæðinga sína, eða auðvirði-
legu og vesalmaitnlegu niði.
Eru Islendingar í minni hluta á
íslandi?
„Framsóknarmennirnir eru ís-
lendingarnir í landinu“, skrifaði
J. J. fyrir landkjörið. En eftir að
kosningar voru um garð gegn-
ar var tveggja alda afmæli Egg-
erts Ólafssonar — og þá var blað
hinna sifækkandi „tslendinga í
landiriu“ hið eina af hlöðum
höfuðstaðarins, sem ekki sýndi
þá rækt við minningu hans, að
flytja grein um hann.
„Ekki of hátt“.
Svo segir i Tímanum í grein
um urslit landkjörsins: „í Þing-
eyjar- og Múlasýslum varð kosn-
ingaþátttakan stórkostlega miklu
minni en hún hefði orðið ef færð
og veður hefði verið sæmilegt.
Er ekki ofhátt áætlað að þess
vegna hafi A-listinn mist á þeim
slóðum 12—1500 atkvæði".
Eins og bent var á í síðasta
Erlendar rannsóknir á veðurfari, í sambandi við
gróður og gróðurþroska, eru flestar miðaðar við
kornræktina, og eru ýmsar tölur til er sýna hver hiti
og hver úrkoma sje kornrælctinni hæfilegust. En þeg-
ar athugaður er þroski korntegunda á nyrstu korn-
rækturiarsvæðum heimsins, þá keniur í ljós, að tölur
frá hinum eiginlegu kornræktarlöndum missa gildi
sitt. Á þessum norðlægu stöðvum virðast þvi vera
gróðrar- eða lífsöfl að starfi, er hafa mikla þýðingu
fyrir gróðurinn, þó ekki verði sagt með vissu hvernig
áhrifuin þeirra sje háttað. Óefað hafa ljósu vor- og
sumarnæturnar okkar mikla þýðingu fyrir allan gróð-
ur, þær eru sumarauki, sem vart verður metinn, sum-
arauki, sem auk þess að skeyta dægrum við vaxtar-
tima gróðursins, virðast einijiig hafa bætandi áhrif á
efnaþroska jurtanna, þannig að þær verða betra fóð-
ur en ella. Enda er það gömul reynsla, að hey sjeu
betri á sólríkum sumrum en dimmviðrasömum, og
að sá munur sje meiri en nemur mun á nýtingu.
Til þess að einhver korntegund geti þrifist, þarf
sumarið að vera nógu langt og hitinn sumarmánuð-
ina nógu mikill. En þetta tvent — lengd sumarsins
■og hæð hitans — getur að nokkru leyti komið hvort
i annars stað. Hver korntegund virðist þurfa ákveðið
hitamagn til að þroskast, en það virðist koma i §ama
stað niður, hvort kornið nýtur þessa liitamagns á t. d.
100 dögum með vissum hita, eða á 120 dögum með
tiltölulega minni hita. Hitamagnið er mælt þannig,
nð margfalda meðalhita mánaðarins með dagatölu
hans. Ef meðalhiti júnímánaðar er 9° C., þá er hita-
magn mánaðarins 9 X 30 == 270° C. Taflan hjer á
eftir sýnir meðalhita og hitamagn mánaðanna maí—
10
sept. á nokkrum stöðuift hjer á landi og 3 stöðum í
Noregi. Ef hera á saman hitamagn á þessum stöðum,
hefði verið heppilegra að vita sjerstaklega meðalhita
seinni hluta maímánaðar og fyrri hluta septembers,
en því miður er þess ekki köstur .
Meðalhiti maí—september. (C. gráður).
Staöur og hæð yfir sjó Maí ]úní Júlí Ágúst Sept. Hita- magn mai— sept.
Reykjavilc (5 m.) 6,0 9,2 10,9. 10,3 7,5 1344
Holt Önundarfj. (20 m.) 4,1 8,6 10,0 9,0 6,5 1165
Borðeyri 2,8 6,7 8,2 7,8 8,1 967
Möðruv. Hörgárdal 4,6 9,1 10,3 8,9 6,6 1209
Þórshöfu 2,6 6,5 8,3 7,3 5,4 921
Fagurhólsmýri (40 m.) .. 5,1 8,3 9,9 8,9 7,1 1204
Eyrarbakki 6,0 9,4 11,2 10,4 7,8 1366
Alta i Noregi (13 m.) .. 3,4 8,8 12,1 11,8 7,0 1320
Bodö í Noregi (7 m.) .. 5,8 10,1 12,6 12,4 9,0 1528
Röros í Noregi (630 m.) .. 4,0 9,4 11,2 10,4 6,3 1264
Alta i Noregi er á 70. gráðu norðlægrar hreiddar
og er norðlægasti kornræktarstaður (bygg) í heimi.
I Bodö er bæði bygg og hafrar ræktað fullum fetum
og jafnvel fleiri korntegundir. Á Röros er alls ekki
ræktað korn, og' ekki jarðepli (tilraunir seinni ára
sýna þó, að jarðeplarækt getur lánast þar i méðal-
árum). Bráðþroska bygg, t. d. Dönnesbygg, er í sunn-
anverðum Noregi (í fjallasveitum) talið að þurfa 1240
hitagráður til að ná þroslca. Það er einnig forn reynsla
á sömu stöðvum, að ef meðalhiti mánaðanna júní—
september er ekki nema 11°, sje liyggrækt ótrygg, og
11
lánist ekki ef meðalhiti þessara mánaða sje að eins
10,4° eða minna.
Við að bera saman þessar tölur og töfluna sjest að
þetta hitamagn, 1240°, fæst ekki nema á tveim af
mælingastöðunum, Reykjavík og Eyrarbakka, og
það fæst því að eins á þessum stöðum, að telja bæði
maí og september að meira eða minna leyti. Fagur-
hólsmýri, Möðruvellir og Holt ná ekki 1240° hita-
magni, en eru þó ekki mjög fjærri, svo ætla má að
hitamagnið nái þeirri hæð á þessum stöðum þau sum-
ur, sem heitari eru en í meðallagi., Borðeyri og Þórs-
höfn hafa aftur á móti svo lítið hitamagn, að það er
fjarri sanni að ætla að bygg gæti þrifist þar nema
á einstökum hitasumrum.
Ef áætla ætti kornræktarmöguleikana eftir töfl-
unni, yrði um leið að gera sjer grein fyrir þvi, hvaða
líkur sjeu til þess á hverjum stað, að bæði maí og
september sje mildur og frostnætur fáar. Þó tölur
skorti til að lýsa þessu, er vitanlegt að það er t. d.
miklu meiri hætta á því að annað hvort maí eða sept.
— eða báðir mánuðirnir — sjeu kaldir á Möðruvöll-
um og í Holti, heldur en t. d. á Eyrarbakka. Hvaða
þýðingu þetta hefir sjest best með því, að bera saman
meðalhitann á Eyrarbakka og Röros. Júni, júlí og
ágúst er meðalhitinn líkur á háðum stöðum, en maí
og september er miklu kaldari á Röros, enda eru að
jafnaði 17,7 frostdagar í maí, og 8,7 í sept. á Röros,
og það er þessi mikla frosthætta sem stemmir stigu
fyrir kornrækt á Röros. — Þó er frost og frosthætta
ekki eitt og sama, þegar um gróður er að ræða, því
að bæði korn og jarðepli þola örlítið frost, og veru-