Vörður - 15.08.1927, Blaðsíða 2

2
VORÐlfR
En lengst verður þó síra
Geirs minst vegna söngsins.
Hann hafði söngrödd svo mjúka
og blæfallega, að með einsdæm-
uin er. Hafði hann lagt mikla
stund á söngnám á háskólaár-
um sínum og hefir svo verið
mælt, að kennari hans, sem
jafnframt kendi Vilh. Herold,
er síðar varð mesti söngvari
Dana, hafi talið Geir honum
fremri. Mjer þykir mjög trú-
legt, að þetta sje satt, því hvað
snertir fegurð og hreinleik
raddarinnar, hef jeg engan
heyrt, er tæki honum fram.
Hitt er aftur alt annað mál,
hvort hann hefði náð sjer niðri
sem óperusöngvari. Þar kemur
margt fleira til greina, en radd-
'fegurðin ein. Jeg hef aldrei
heyrt síra Geir beita sjer eins
og óperusöngvuruin er oft nauð-
synlegt. Yfirleitt heyrði jeg
hann aldrei fara með erfið, eða
stór viðfangsefni. En meðferð
hans á smálögum var líka óvið-
jafnanleg. Menn hrífast ekki
að jafnaði þó þeir heyri sungið
lag eins og: „Stóð jeg út í
tungsljósi“, en þó hef jeg ald-
rei heyrt snildarlegri meðferð
á sönglagi, en meðferð síra
Geirs á þessu einfalda og marg-
þvælda smálagi. Síra Geir lagði
sig ekki fram um að syngja
miltið heldur vel. Hver tónn
hans var svo fágaður, hreinn og
innilegur, sem mest mátti
verða.
Á.
Meistaramót.
Að undirlagi í. S. í. hjelt f-
þróttafjelag Reykjavíkur fyrsta
meistaramót íþróttasambands
íslands hjer á íþróttavellinum.
Hófst það 6. júlí en lauk 10.
ág. Þrjú íslandsmet voru sett
á mótinu og kemur greinileg
frásögn um mótið í næsta tbl.
íþróttablaðsins.
!
Gunnar Egilson
fiskifulltrúi á Spáni, andað-
ist í gærkvöld á sjúkrahúsi í
Hafnarfirði. Hafði hann látið
gera á sjer uppskurð fáum
dögum áður. Hans verður getið
í næsta blaði.
íþróttaskóli.
Það hefur lengi vakað fyr-
ir framfaramönnum þessarar
þjóðar, að koma hjer upp i-
þróttaskóla. Skóla er hefði það
sjerstaldega að takmarki að
auka þrótt og hreysti, fegurð
og frækni þjóðarinnar, eða það
mætti eins segja, skóla, sem
vinnur að því, að þroska og
halda við lifandi vinnuafli
þjóðarinnar.
Litlar framkvæmdir hafa enn
þá orðið í þessu máli. Þó mun
eitthvað hafa verið reynt til að
safna fje í þessu skyni, meðal
Ungmennafjelaga, fyrir nokkr-
um árum síðan. Og til næst síð-
asta Alþingis sendi fimleika-
kennari Björn Jakobsson á-
kveðið tilboð um að stofna
svona skóla. Alþingi hafnaði
boði hans. En þar sem áhugi
inanna fyrir líkamsuppeldi og
iþróttum virðist fara stöðugt
vaxandi nú á síðustu árum, þá
er mjög trúlegt, að einhverjar
framkvæmdir verði gerðar í
þessu máli nú á næstunni. En
áður en svo verður er nauð-
synlegt að málið sje athugað
vel og gaumgæfilega frá rótum
og að að engu sje flasað. Því
ekki má svo gott mál, sem
þetta lenda í mislukkaðri fram-
VÖRÐUR
kemur út á laugardögum.
Ritstjórinn :
Kristján Albertson,
Túngötn 18. — Sími: 1961.
Af greiðslan:
Hverfisgötu 21.
Opin 10—12 árd. — Simi: 1432.
Verð: 8 kr. árg.
Gjalddagi 1. júlL
haldið hefði farið með fjármál
þjóðarinnar svo að við glötun
lá. Var það nú satt?
Hann hafði lofað auknum
samgöngum, vegum brúm og
simum, sjúkraskýlum, alþýðu-
skólum. Hann hafði lýst ánægju
sinni yfir þvi, að kjósendur
hreyfðu hvorki legg nje lið til
jarðræktarframkvæmda þangað
til Framsóknarflokkurinn kæm-
ist að völdum og ljeti þá hafa
nægilegt fje gegn 2% % árs-
vöxtum. Hann hafði bölsótast
yfir því hvað íhaldið væri
grimmúðugt og harðdrægt.
Háttvirtu kjósendur: fhaldið
hefir skattpínt ykkur, hafði
hann sagt. Komist Framsókn
til valda verður ljett af ykkur
sköttum.
Gat það verið, að hann hefði
sagt alt þetta. Að hann hefði
lofað kjósendum sínum fje til
aukinna framkvæmda, sam-
gangna og ræktunar, og jafn-
framt að ljetta af þeim skött-
um. — Jú, hann gat ekki neit-
að því, svona var það.
Það er engin furða þó þeir
sjeu með mórauða samvisku
sumir Framsóknarþingmenn-
irnir. Allir þeir, sem ekki hafa
hana alveg svarta.
Þeir vita, að þeir eiga eftir
að fá sinn dóm. Þeir vita, að
þjóðin heimtar efndir Ioforð-
anna. Þeir hafa óljósan grun
um, að „eitt sinn skal hrekk-
vísin heppna smáð, sem hlykkj-
„Vaka“ er ekki nema liðlega
misseris gömul. En þó mun ó-
hætt að fullyrða, að á þessum
stutta tíma hefir henni tekist
að ryðja sjer svo til rúms, að
hennar er beðið með meiri ó-
þreyju af hugsandi mönnum
en annara íslenskra tímarita,
sem nú koma út. Menn hafa
haft það út á „Vöku“ að setja,
að hún væri nokkuð einhæf og
þung. Jeg get ekki neitað því
fyrir mitt leyti, að þegar fyrsta
heftið kom út með marghugs-
uðum og háalvarlegum ritsmíð-
um allra þessara þjóðkunnu
andans manna, þá datt mjer í
hug hópur aflraunamanna, sem
kemur fram á sviðið og lyftir
hver sínum þungu „handvigt-
um“, án þess að blása nös, eða
láta í nokkru á því bera, að
um aflraun sje að ræða. Mjer
fanst ekki laust við, að alt rit-
ið bæri þess vott, að verið væri
að leitast við að vera sem allra
„mest blátt áfram“ og tilgerð-
arlaus. En slík viðleitni er ein-
mitt tilgerðin sjálf. —
Nú finst mjer allur annar
blær á ritinu. — Það er fjöl-
breyttara, ljettara, en það var
i byrjun og svarar þess vegna
ast á blómstráðum leiðum“.
Nú stefna undralæknar
flokksins þessurn hugsjúku
„sigurvegurum“ hingað suður,
til þess að leggja hendur yfir
þá. —
+
Geir Sæmundsson
víxlubiskup.
Hann Ijest hinn 10 þ. m. ná-
lega sextugur að aldri.
Síra Geir fæddist í Hraun-
gerði 1. sept. 1867. Foreldrar
hans voru Sæmundur prófastur
Jónsson og frú Stefanía Sig-
geirsdóttir. Hann útskrifaðist
úr Latínuskólanum 1887, en
Kaupmannahafnarháskóla 1894.
Prestsembætti hefir hann þjón-
að að Hjaltastað í Fljótsdals-
hjerað 1896—1900 og síðan á
Akureyri til dauðadags.
Síra G|eir var vígður vígslu-
biskup á Hólum í Hjaltadal —
hinu forna biskupssetri Norð-
urlands — hinn 10. júli 1910,
að viðstöddum 30 prestum og
miklu fjölmenni.
Síra Geir átti fyrir konu Sig-
ríði Jónsdóttur háyfirdómara
og var þeim 3ja barna auðið.
Tvö af þeim lifa, Heba og Jón.
Bæði eru uppkomin, vel gefin
og mannvænleg.
Síra Geir var samviskusamur
og skyldurækinn embættismað-
ur alla tíð. Hann var góður
maður og óvenjulega Ijúfur og
viðfeldinn í umgengni.
Síra Geir var allra manna
vinsælastur og elskaður af
sóknarbörnum sínum, hvort
sem það var austanlands eða
norðan. Bar til þess Ijúfmenska
mannsins, hjálpfýsi og góð-
vilji. Hann þótti og kennimað-
ur góður.
betur til nafns síns.
í þessu riti er kvæði eftir
Jóhann Sigurjónsson, Sorg,
sem ekki hefir áður verið
prentað. Þá er snjöll hugleiðing
um Öræfi og Öræfinga, eftir
Sigurð Nordal, prófessor. Næst
segir Jón Pálsson bankagjald-
keri frá veðurfari og sjómensku
austanfjalls í ungdæmi sinu.
Heitir sú ritgerð: Hornriði og
Fjallsperringur, skemtileg rit-
gerð ekki síst vegna orðfæris-
ins. Ólafur prófessor Lárusson
skrifar um Stjórnarskrármálið.
Þá eru Baugabrot, þýddar
hugleiðingar eftir ýmsa fræga
rithöfunda, svo sem Sigurd Ib-
sen og G. K. Chesterton, Orða-
belgur, Ritfregnir o. fl. Meðal
annars ritdómar tveir um Vef-
arann mikla frá Kasmír, en
báðir hafa vakið nokkurt um-
tal. Er annar ritdómurinn eft-
ir Kr. A. og hefir birst úr hon-
um útdráttur hjer í blaðinu.
Hinn er eftir Guðmund Finn-
bogason.
Enn er og ógetið ritgerðar
einnar eftir Ágúst H. Bjarna-
son prófessor, um framfarir
síðustu fimtíu ára. Hefir rit-
gerð sú stórmikinn fróðleik að
geyma, sem höfundur hefir tek-
ið saman úr ýrnsum áttum og
unnið úr. Getur próf. Á. H. B.
þar stuttlega þeirra breytinga
sem orðið hafa á atvinnuvegum
vorum, landbúnaði og sjávarút-
vegi á þessu tímabili, og gerir
samanburð á ástandinu nú og
fyrrum. Þá getur hann fram-
fara þeirra, sem orðið hafa í
samgöngumálum, húsabótum,
vitum, siglingum o. s. frv. Þvi
næst talar hann um verslun og
viðskifti, framleiðslu og út-
flutning, bankastarfsemi o., þ.
h. og loks um óhóf og eyðslu.
Ritgerð þessi er að öllu hin
inerkasta og nauðsynleg hverj-
um þeim, sem nokkuð vill
hugsa um hagi þjóðarinnar.
Væri gaman að hirta hana alla,
en hjer skuiu að eins teknir
upp kaflarnir um aðalatvinnu-
vegi vora, landbúnað og sjávar-
útveg:
„Landbúnaður. Af Iandbún-
aði lifðu, þegar flest var:
Árið 1880 53.035 manns
(73% landsmanna).
Árið 1920 43.785 raanns
(46% landsmanna).
Tala býla var árið 1873 6286.
Tala býla var um 1920 6112.
Þannig hefir tala þeirra, sem
landbúnað stunda, færst niður
um á 10. þúsund manns á 40
árum og tala býlanna um 174
alls. En þrátt fyrir það hefir á
þessum 40 árum verið ræktað
meira en helmingi meira af
túnurn en áður og garðrækt þvi
nær ferfaldast.
Árið 1885 var ræktað land
í túnum 9906 ha., en í görðuin
132 ha.
Árið 1923 var ræktað land í
túnum 22861 ha., en í görðum
492 ha.
Töðufengur hefir því nær
ferfaldast á sama tíma, en út-
hey hjer um bil helmingi meira
en áður; jarðeplaræktin hefir
nífaldast, en rófnaræktin því
nær ferfaldast. Og þótt nú sjeu
því nær 10.000 færri, sem land-
búnað stunda, eru unnin tólf-
falt fleiri dagsverk að jarðabót-
um á ári en t. d. 1872.
Árið 1872 voru unnin dags-
verk 8.520.
Árið 1923 voru unnin dags-
verk 101.000.
Þá er að líta á búpenings-
eignina. En hún var svo sem
hjer segir:
Árið 1873: sauðfje 417.000,
nautpen. 22.286, hross 29.635,
geitur 170.
Árið 1923: sauðfje 550.000,
nautpen. 25.853, hross 46.000,
geitur 2.496.
Ekki er grunlaust um, að tala
kvæind, sem gæti orðið meir
til tjóns en gagns.
Verður þá fyrst að athuga:
Er skólans þörf? Og ef það fæst
sannað: Hefur ríkið ráð á þ»í
að stofna og starfrækja slikan
skóla? Hvað á skólinn að kenna?
Hvernig sambönd eiga að
vera milli þessa skóla og ann-
ara skóla? Hverjar kröfur á
skólinn að gera til nemendanna
og hvaða rjettindi á liann að
veita þeim? — Hvað á skól-
inn að vera?
Þetta alt og ýmislegt fleira
er áriðandi að inenn geri sjer
ljóst, áður en þessi skóli er
stofnaður. Jeg skal nú stutt-
lega reyna að svara þessum
spurningum frá inínu sjónar-
miði.
Er skólans þörf?
Því hefur verið haldið fraiu
opinherlega, að starfsvið í-
þróttakennara sje svo lítið
hjer, að alger óþarfi sje að
stofna hjer íþróttaskóla, það
sje einungis til þess að narra
áhugasama menn til að eyða
tíina og peningum í nám, sem
þeim verði svo einskis virði á
eftir.
Jeg skal játa, að því miður
er þessi röksemd nokkuð
sönn eins og ástandið er nú.
En jafnframt skal taka það
fram, að það er óhugsandi að
það ástand haldist, að við ör-
fáa af öllum skólum landsins
skuli vera kendar íþróttir. Þetta
verður að breytast — hlýtur að
gera það. Og margt bendir til,
að það verði mjög bráðlega.
Þjóðin er nú að vakna til ineð-
vitundar um það, að meiri kröf-
ur verður að gera til skólanna
í þessu efni en verið hefur.
Menn una því varla miklu leng-
ur að líkamlegur þroski æsku-
lýðsins sje í skólum ríkisins,
ekki einasta gjörsamlega borin
fyrir horð, heldur og í rnörg-
um tilfelluin stórlega hnekt.
sauðfjár hafi verið um 200.000
hærri en fram var talið 1923,
miðað við ullarútflutninginn,
og þá er hjer um allmikla
aukningu sauðfjár að ræða,
750.000 fjár þá í stað 417.000
fjár 1873. Nautpeningi hefir
fjölgað undarlega lítið, en
hrosseignin hefir aukist um lið-
ugan þriðjung og geitfje fimm-
tánfaldast. En ekki höfum
vjer enn lært svínarækt, þótt
forfeður vorir stunduðu hana
alhnjög eftir örnefnum og
öðru að dæma, og svina ræktin
gæti orðið oss hinn inesti bú-
hnykkur. Eltki hefir heldur ver-
ið reynt að flytja inn sauðnaut
(moskusuxa), þótt það gæti
orðið til stórmikils hagnaðar
fyrir landsmenn. Og alifugla-
rækt er enn lítil.
Útfluttar búsafurðir námu
árið 1885 kr. 1.842.000, en ár-
ið 1925 kr. 7.500.00 og átti þó
hið lága ullarverð þá mikinn
þátt í ljelegri útkomu.
Áætlaðar tekjur af búfjár-
eign landsmanna voru 1907 kr.
8.281.000, 1921 kr. 29.202.000.
Þá er nú flest af því talið,
sem til landbúnaðar heyrir. Er
hjer náttúrlega um nokkra
frainför að ræða, en þó ekki
nærri eins milda og búast hefði
mátt við. Bændur fá þó ólíku
Tímaritið Vaka.