Bjarmi - 01.11.1936, Blaðsíða 2

82
B J A R M I
Ahraliam og samtíd lians
Enski fornl,eifafræðingurinn
sir Leonhard Woolley vakti fyr-
ir nokkurum árum mikla at-
hygl,i, með bók sinni: Or í Kald-
eu. Hann er sérfræðingur í forn-
sögu: Mesópótamíu og einkum í
öll,u, sem viðvíkur Or, Fornleifa-
gröftur hans þar hefir dregið
margt fram, sem varpar ljósi
yfir hina fornu menningu þess-
ara héraða, menningar, sem var
runnin í'rá Súmeriska þjóð,-
flokknum en Semítar í Babylon
tileinkuðu sér síðar.
Orsök þess að uanrædd bók
Wcolleys vakti svo mikla at-
hygli í hinum þrönga hring
þeirra. sem kunnugir eru þess-
um málum, er fyrst og fremst
sú, að aðalstarfsstöð hans var
Or, gamall bær í Mesópótamíu,
sem sérhvert barn, sem dáljtið
hefir lært í biblíusögum kann-
ast við. Samkvæmt því sem
Biblían segir, var þessi borg bær
Abrahams., Petta getur komið
hugmyndafluginu af stað: Ætli
það sé mögulegt, með hjálp forn-
fræðinnar, að skyggnast svo
langt aftur í frásögn Ritningar-
innar, að hægt væri að varpa
Ijósi yfir sögu ættfeðranna, á
venjulegan sagní'ræðilegan
hátt?
1 fyrri bók sinni notfærði
Woolley sér ríkulega þessa
spurningu,, og .hún hefir aug-
sýnilega alltaf síðan vakað í
huga hans. Nýlega. hefir hann
sent frá sér nýja bók, sem ein-
göngxif í'jaUar um þetta. Titill-
inn, sem hann velur henni, er
stuttur og skýr: Abraham, Re-
cent djscoveries and Hebrew
origins (299 s., Faber and Fab-
er, London). Bókina hefir hann
tifeinkað skáldinu: Rudyard Kip-
ling, en hann ræddj mikið við
hann um efni hennar, meðan
hann vann að henni.
Með. hjálp hinnar einstöku
þekkingar sinnar á hinu sumer-
iska lífi og menningu, reynir
hann að vekja skilning á frá-
sögninni uan Abraham. Fram-
setning hans miðar því að því,
að. draga fram samtíðar frá-
sagnir. Hann er sem nútíma
sagní'ræðingur, ekki bundinn
við þann tímadepil,,, sem þau
rit, sem til vor hafa borizt, eru
rituð, á, heldu.r gengur hann
djarflega til verks, því að hann
veit, að þótt framsetningin sé til-
töl.ulega ung, getur eí'nið eða
innihaldið verið undarlega mik-
ið eþlra.
Fyrst spyr hann: Getum vér
verið viss um, að frásagnirnar
um, að Abraham hafi komið frá
Or, séu réttar? Og því næst
spyr hann: Er Or, sem Abra-
ham var frá, sama borgin, sem
við höfum grafið upp í Mesó-
pótamíu? Ef .hægt er að svara
þessum spurningum játandi, er
gjörlegt að rannsaka hinar sér-
stöku sumerisku forsendur fyrir
sögu Abrahams. Ef hægt er ao
sainna, að það séu atvik og atriði
í frásögunum um Abraham,
sem einungis er hægt að skýra
í Ijósi þeirrar nýju fxikkingar,
sem vér nú höfum öðlast i-m Or,
þá fáum vér öruggan, sögulegan
grumdvölL að byggja á.
Höí'undur bókarinnar vekur
athygli á þeirri mótstöðu, sem
hin taumlausa gagnrýni, er
hófst á síðastliðinni öld á öl.lu
því er Abraham viðvíkur, hefir
mætt., Fyrir áhrif frá henni litu
menn aðeins á hann sem upn-
hafs-hetju þjóðarinnar, veru.
sem var sambland aí' goðsögn,
skáldskap og þjóðtrú, en hafði
því næst verið gjörð að manni
og tákni um einingu þjóðarinnar
— en alls ekki sögujeg perscna.
Að þessari kenningu hefir verið
hafnað, er fyrst og‘ fremst að.
þakka. hinum mörgu fornmenja-
fundum, sem gerðir hafa verið í
sambandi við rannsóknir á forn-
sögu. Egyptalands og Mesópóta-
míu.
Höfundurinn ræðir nákvæm-
lega um frásögn Biblíunnar, um
Abraham, og leggur í því. sam-
bandi mikla áherzlu á það, að
frásagan, eins cg hún hefir bor-
izt oss, sé eíVir æfafornri munn-
legri frásögn, sem ómögulegt er
að hafi verið búin til á seinni
tímum, því hún ber með sér sér-
stök einkenni þess staðar og
tíma, sem hún gerðist á.,
Samkvæmt fornl.eyfarann-
sóknum er það full víst, að »Ha-
bí>«í«-ættstofninn ( Hebrea)
í'luttist frá Úr í Suðuir-Babylon-
iu til Haran í norðurhlu' anurn
nál,ega. 2000 árum f. Kr. Pessi
flutningur kemur einkennilega
heim við brottför Abrahams.
Ef frásögnin urn Abraham
hefir fyrst myndazt, eftir að
Israelsmenn settu.st að í Palest-
ínu, hefði það verið algjörlega
útilpkað, að þessar frásagnir
segðu frá atriðum, sem voru
gjörsamlega ókunn bæði í
Egyptalandi og í hinu gamla
Kanaanslandi. og aðeins þekkt í
hinum sumerisku, menningar-
héruðum og aðeins á þeim
tíma, þegar Abraham og ætt
hans hefir l,ifað undir þeim
me nn i ng ar áh r i f u m, H ver n i g
hefði seinni tíma höfundur átt
að geta fundjð slíkt upp? Það
kæmi algjörlega í bága við all-
ar aðrar þá þekktar sagnfræði-
legar frásögur.
Annað dæmi er fásagan urn
framkomu Abrahams við Hagar
og Ismael. Hún er nefnilega
samhljóma, sumeriskum, lagaá-
kvæðum, sem giltu, á tímum
Abrahams, í l,ögum Hammurabi.
Samkvæmt þeim er einkvæni hið
eðlilega, en ef konan var óbyrja,
hatfði maðurinn leyfi til að taka
sér hjákonu af annari stétt.
Auk þess voru, önnur á-
kvæði í lögunum á þá leið,
að húsfreyjan sjálf gau
tekið einhverja aí' ambáttum
sínum og gefið manni sínurn, að
hún fæddi honum börn. Ef hún
eignaðist barn, hlaut hún jafn-
framt í'relsi, og barnið var lög-
legur erfingi föður síns. En
jafnframt þessu ákvæoi var
manninum bannað að taka sér
hjákonu Ef ambáttin reyndi til,
að bola eiginkonunni burt, hafði
hún rétt til að selja hana, ef hún
hafði ekki ennþá eignazt barn.
en annars gat húsí'reyj an á
ný gert hana að ambátt.
Það er einmitt það, senv
gert var við, Hagar, og í.
fyrri deilunni milli Hagar og
Söru; var deilan jöfnuð sam-
kvæmt sumeriskum lögum.
Seinna skiptið, þegar Sara sjálf
.hafði eignazt son, var öðruvísi
farið að., Þó gekk illa að fá
Abraha.ro til þess að reka Hagar
og Ismael, bu,rt út á eyðimörk-
ina, og það var ekki fyrr en orð-
sendingin kom til hans frá Guði,
að hann braut í bága við þau
lög. sem giltu um þetta efni.
I öðrum atburði, sem oss er
sagt frá, kynn.umst vér svipuðu,
nefnilega þegar Abraham ætlaði
að fornfæra ísak.
Mecal, semíta þjóða þeirra.,
sem byggðu. Palestínu:, var í'órn-
færing frumburðarins þekkt frá
fyrstu tímuro. Það vitum vér
bæði af í'rásögn Biblíunnar og
í',:rnsögurannsóknanna, Fræg-
ustu barnafórnfæringar voru
fórnirnar til handa Mólok, gcðs
Föníkuroanna.. Þessi fórnfær-
ingasiðvenja liggur á bak
við reynslu Abrahams. Hann
átti að vera jaí'n fús að fórna
sínuro guði eins mikl,u og »heið-
ingjamir« sínuro. En þegar að
fórninni er komið er hann stöðv-
aður, og svo færir hann dýra-
fórn í staðinn. Með þessu. snýr
hann aftur til sumeriskra. trúar-
atriða* því á hinum mörgu: áletr-
unum, sem fundjzt hafa, er ekki
hægt að finna neitt, sem bendir
til manní'órna, heldur aðeins
dýrafórna. En jafní'ramt er það
augsýnilegt af þessum texturo,
að dýrafcrnir koma í stað mann-
fórna. T. d., lambið kemur í stað
mannsins. Maðurinn gefur l,amb
í staðinn fyrir líf sitt. Hann gef-
ur höfuð af lambi í stað manns-
höí'uðs o. s. frv.
Þð er einnig eftirtektarverr,
að hríiturinn fastur í rurma, er
algeng mynd í hinni elztu sum-
erisku list. Þar sér maður hrút
bundinn með silfurhlekkjum við
blómstrandi greinar runnans.,
★
Eftir venj ulegum sagnfræði-
legum leiðum heí'ir þessi rann-
sóknarmaður komizt að niður-
stöðum, sem færa sög:u Gyðinga
talsvert lengra aftur í tímann en
leyfilegt er eftir hinum nýju
biblíusögum, sem sagt er að
satndar séu »sa.mkvæmt nýjustu
niðurstöoum vísindanna«.
Sérhver sá, er les Biblíuna,
og hefir á,huga fyrir hinni sögu-
l,egu hlið frásagnarinnar, getur
lesið þessa bók Wooljeys sér til
mikils fróðleiks. Og sérhver
sagnfræðingur mun við lestur
bókarinnar verða áminntur enn
á ný um það, hversu varlega
maður verður að fara, þegar
ráðizt skal á aldur hinna biblíu-
legu frásagna,.
(Kristl. Dagbl.)
Postulasagan
29. kapítuli.
Sá, sem opnar K ýja-tcst. mentiO,.
leitar árangurslaust að 29. kapítu a
Postulasögunnar. Hetir hann ekki
verið ritaður?
Tuttugasti og áttundi kap, endar
svo snögglega, að það hlýtur að koma
framhald. Og frainhaldið er —
ki'istniboðssagan.
Pegar kunnur og merkur biskup
hafði lesið um starf og þjáningar
Juhn Williams á huðurhafseyjum,
lagði hann bókina frá sér og tagð.:
»Petta er 29. kap. Postulasögunnar! ;
En á tímabilinu milli Páls og John
Williams hafa margir haldið verki
postulans áfram, og margir haía
bœtst í starfið síðan, svo að J.essi
kafli hlýtur að hafa mörg vers.
Margir »höfundanna« eru gleymdir.
Peir börðust trúir til d^uða á af-
skekktum og ókunnum stöðum. En í
bók Guðs eru nöfn þeiira rituð með
eigin hendi hans, og þeir munu lýsa
sem stjörnur i dýrð himnanna. Af
nöfnum annara stafaði ljómi þegar
hér á jörð og frásagnirnar um afrek
þeirra fylla margar bækur, sem eru
meira hr'ífandi en nokkur skáld. aga,
og ótrúleg eins og draumur.
Allir, sem reyndust trúir skipun
Drottins: »Farið út um allan heim
og prédikið gleðiboðskapinn«, h.utu
þá náð að bæta einum hlekk í þá
keðju, sem nær frá litla salnum í
hinni jarðnesku Jerúsalem og inn í
fagnaðarheimkynni hinnar nýju Jer-
úsalem.
Og nú er spurningin: Hefir þú, sem
lest þessar línur bætt þínu versi í
þennan kapitula?
Hefir þú, eins og postulinn, upp-
fyllt á holdi þinu það, sem ávantar
Jijáningar Krists, fyrir líkama hans,
sem er söfnuðurinn?
Ennjiá er tfmi. Gefðu Guði hjarta
þitt og krafta þína!
★
Pó þú skildir ekki nema einn ein-
asta stað í Biblíunni, — jæja, þá er
að skilja hann. En þú átt ekki fyrst,
að setjast niður og brjóta heilann urn
erfiðu staðina. (Sören Kirkegaard).