Heima er bezt - 01.06.1951, Page 4

100
Heima er bezt
Nr. 4
burðir morgunsins höfðu gjört
mig hálf ringlaða og ég var eirð-
arlaus og titrandi. Nú grreip
gráturinn mig. En hann sagði
við mig: Vertu óhrædd, mamma,
við sálgum þessum Þjóðverjum
á nokkrum dögum og svo er
þetta búið. — En hvorki honum
eða mér eða nokkrum mun hafa
dottið það í hug þennan morgun,
að nú væri að hefjast 5 ára lát-
laus barátta."
Eitthvað á þessa leið mælti
Jónína. Eftir 16 daga fékk hún
þær fréttir, að sonur hennar
væri á lífi og héldi vörð við brú,
sem ætti að sprengja. Tæpum
hálfum þriðja mánuði síðar
kom sú fregn, að hann væri
kominn til Mora í Svíþjóð.
Það hafði gengið vel að
sprengja brúna, en síðan hafði
hann ásamt nokkrum öðr-
um Norðmönnum flúið und-
an Þjóðverjum og komizt inn
fyrir landamæri Svíþjóðar, án
þess að gjöra sér grein fyr-
ir því. Svíar tóku þá til
fanga og sendu þá síðar Þjóð-
verjum í Noregi. Þetta var sem
sé í stríðsbyrjun. Þjóðverjar létu
þá lausa eftir að hafa tekið af
þeim strengileg loforð um að
taka engan þátt í ófriðnum eða
blanda sér á nokkurn hátt í þau
málefni, sem viðkomu Þjóð-
verjum og Norðmönnum, sem
sagt vera algjörlega hlutlausir.
Yngri sonur hennar var of ung-
ur til þess að vera tekinn í her-
þjónustu, en hann tók hins veg-
ar drjúgan þátt í þeirri baráttu
Norðmanna, sem háð var leyni-
lega. Þau loforð, sem Björn, son-
ur Jónínu, hafði gefið Þjóðverj-
um um hlutleysi, voru ekki lengi
haldin. Hann mat meira þær
skyldur, sem hann áleit að hann
hefði gagnvðart föðurlandinu,
þótt stefnt væri þá út í tvísýnu
um leikslok.
Ég sagði við frú Jónínu Sæ-
borg: „Hvernig var sálarástand
þitt meðan öllu þessu fór fram?“
„Það var hræðilegt að byrja
með,“ sagði hún. „Þessi lamandi
óvissa ætlaði alveg að gjöra út
af við mig og biðin eftir að fá
fréttir af syni mínum, að vita
langan tíma ekkert, hvort hann
væri lífs eða liðinn. Ég eirði
hvergi, hrökk við, hve lítið hljóð
sem ég heyrði, titraði og missti
það, sem ég hafði í höndunum,
ef dyrabj öllunni var hringt,misti
matarlyst, gat ekki sofið.
Sem sagt ægilegt ástand. En
svo eftir nokkra mánuði kom
breytingin.“ „Hvað var það, sem
olli þeirri breytingu?“ spurði
eg. „Það, að ég fór að starfa
sjálf,“ sagði hún, „þá fór ég að
verða róleg.“ — Ein af þeim að-
ferðum, sem Norðmenn notuðu
til þess að ná norskum föngum
úr klóm Þjóðverja var sú að
senda föngunum inn í fangels-
in eitthvað, sem þeir gætu étið
og orðið skyndilega fárveikir af.
Þjóðverjar urðu þá að neyðast
til þess að senda þá í sjúkrahús
sín, en Norðmenn voru þá reiðu-
búnir, skutu á hjólbarða bifreið-
anna, réðust inn í þær, rændu
föngunum þaðan og fluttu þá á
einhvern leynilegan stað og síð-
an í flestum tilfellum til Sví-
þjóðar. Mikið snarræði þurfti
oft við að hafa. Það varð hlut-
verk Jónínu meðan á stríðinu
stóð, að geyma þessa menn í
húsinu hjá sér um lengri eða
skemmri tíma. — Svo ég komi
með nokkur dæmi af mörgum,
þá var það í eitt skipti, að bifreið
kom frá Svíþjóð, full af vörum,
þar á meðal léttum vopnum, er
Norðmenn höfðu fengið þaðan.
Bíllinn var stöðvaður af tveim
Þjóðverjum tveggja mínútna
veg frá húsi þeirra Sæborg-
hjónanna. Þjóðverjarnir höfðu
vélbyssur og skutu á hjólbarð-
ana, svo að bíllinn komst ekki
áfram. Norðmennirnir skutu
þessa tvo Þjóðverja þegar í stað
og var öllum vörunum rótað á
annan bíl, sem Norðmenn höfðu
og allt flutt síðan til Jónínu.
Hún var ein heima, tók á móti
vörunum og þeim 12 mönnum,
sem á flutningsbifreiðinni voru.
Fáum mínútum eftir að búið var
að koma vörunum fyrir, sendu
Þjóðverjar 40 bifreiðar af stað
til þess að leita að þessarri
flutningsbifreið, bæði í Osló og
nágrenni. Þið skuluð gjöra ykk-
ur í hugarlund, hvernig ykkur
hefði liðið í Jónínu sporum, að
sjá bílana gegnum gluggann á
fleygiferð hingað og þangað og
geta búizt við því á hverju
augnabliki, að dyrabjöllunni
yrði hringt —- af Þjóðverjum.
En Þjóðverjum hugkvæmdist
ekki að leita hjá Jónínu, grun-
uðu hana ekki. Einn af þeim 12
mönnum, sem á bílnum voru
hafði særst og var af þeim á-
stæðum lengi í húsinu hjá Jón-
ínu, en hinir 11 fóru aftur eftir
nokkra daga til Svíþjóðar. Þeg-
ar sá síðasti fór, af þessum
mönnum, sagði Even, maður
Jónínu, við hana: „Nú hættum
við!“ Hann sagði það hennar
vegna, því að hann var sjálfur
við sitt starf á daginn og ekki
heima og fannst þetta vera of
mikil eldraun fyrir Jónínu að
standa í slíkri baráttu látlaust.
En hún sagði: „Nei. Ég hætti
ekki meðan stríðið stendur yfir
og synir okkar eru með.“ Jón-
ína sagði við mig, að þetta væri
í eina skiptið öll þeirra hjú-
skaparár, sem hún hafi sagt
blákalt nei við því, sem hann
hafði stungið upp á. — Á nótt-
inni kom það oft fyrir, að dyra-
bjöllunni var hringt, og í flest-
um tilfellum voru það þá Norð-
menn, sem voru á flótta og leit-
uðu hælis hjá þeim Sæborg-
hjónunum. Það var hlutverk
Jónínu að fara þá ofan og svara
hringingunum, og sagði hún við
mig, að í þeim tilfellum hafi
hún oft fundið fæturna titra
undir sér, því hún gat alltaf
búist við því, að nú hefðu Þjóð-
verjar komizt á snoðir um starf-
semi hennar og nú væru það
þeir, sem stæðu fyrir utan dyrn-
ar. „Hvað hefðir þú gjört undir
slíkum kringumstæðum?“ spurði
ég. „Gefið föngunum, sem hjá
mér voru, merki,“ sagði Jónína.
Einn af þeim Norðmönnum, sem
voru leynilega hjá þeim Sæborg-
hjónunum, stóð alltaf vörð að
næturlagi, og ef Jónína gæfi
merki, átti hann að vekja félaga
sína og allir að þjóta siðan út
um kjallaragluggann. Jónína
átti að gefa þeim merki á þann
hátt að reka upp hlátur, ef það
voru Þjóðverjar, sem stæðu við
dyrnar. Af þessum ástæðum var
það hún, sem svaraði nætur-
hringingunum, því henni lá hátt
rómur, en manni hennar lágt,
og Norðmennirnir gátu verið ör-
uggir um það, að heyra þau
merki, sem hún gæfi. „Hefðirðu
virkilega treyst þér til þess að
hlæja undir þessum kringum-