Heima er bezt - 01.05.1954, Qupperneq 11

Nr. 5
Heima er bezt
139
Jökulsprungan
lokaðist - lambið vísaði veg út
Óvenjuleg saga af lambarekstri á afrétt
yfir Sólheimajökul i Hvítmögu
Það mun vera nálægt 70 árum
síðan saga sú gerðist, er hér
verður sögð.
Þegar ég var búsettur á Eski-
firði í Suður-Múlasýslu, fluttist
þangað um líkt leyti og ég, eða
1906, maður að nafni Eyjólfur
Guðmundsson. Hann var ein-
hleypur og giftist aldrei. Mýr-
dælingUr var hann að ætterni
og fæddur í Pétursey 28/2 1864.
Eyjólfur Guðmundsson var
hæglátur maður, athugull, rétt-
látur í hugsunarhætti og sann-
sögull. Þann sið hafði hann, að
hirða allt, sem á vegi hans var,
en aðrir gengu fram hjá, svo sem
smáspýtur, spotta og pjötlur. Hús
eignaðist hann á Eskifirði og var
til eftir hann, þegar hann dó æði
mikið safn af þessu dóti, sem til
' einskis var hæft nema til upp-
kveikju eða í eldinn Þessi nýtni
var honum í blóð borin.
Þá var lítið um atvinnu í þorp-
unum á Austurlandi um hávet-
urinn. Snerti þetta Eyjólf sem
aðra. Gekk hann þá milli húsa á
Eskifirði og bauðst til að kemba
ull, þæfa og tvinna band, en
ekkert af þessu var þá lagt nið-
ur í kauptúnunum á Austurlandi.
Konan mín Þórunn sáluga J.
Eirfksdóttir, var spunakona mik-
il og sýnt um alla tóvinnu. Henni
þótti því mikill fengur í því að
fá Eyjólf til að kemba fyrir sig.
Ég held, að hann hafi ekkert
kaup tekið fyrir kembinguna,
annað en fæðið. Hann var því
alltaf velkominn heima, hvort
sem hann kembdi eða ekki. —
Ánægju hafði hann af því, meðal
annars, að segja frá ýmsu, er
fyrir hann bar í æsku í Mýrdal
í Vestur-Skaftafellssýslu. Eins og
gengur og gerist voru þær frá-
sagnir misjafnar að gæðum. En
ein þeirra vakti athygli og fest-
ist í minni. Það var þessi saga
Um rekstur fráfærnalamba á af-
rétt.
Hvítmaga í Mýrdalsjökli.
Bæirnir Sólheimar (þá munu
þeir hafa verið 6) í Mýrdal eiga
afrétt, eða sumarhaga í svo-
nefndri „Hvítmögu“. Það eru
fremur lág fjöll inni í Mýrdals-
jökli, beint upp af skriðjökuls-
tanganum, sem teygir sig ofan
á Sólheimasand og Jökulsá
(Fúlilækur) kemur undan.
„Hvítmaga“ er umvafin skrið-
jökli á alla vegu, og því ekki
hægt að komast í þennan afrétt,
vor og haust, nema á skriðjökli.
Nú er það vitað, að skriðjöklar
eru á sífelldri hreyfingu, og að
þar er sprunga við sprungu, og
því hættulegt og illt yfirferðar.
En það var venja á Sólheimum
að reka þangað fráfærulömbin á
hverju vori, því þar voru hagar
sæmilega góðir. Til þess að reka
lömbin yfir í „Hvítmögu", var
valinn góður dagur og farið á
stað mjög snemma að morgni.
Jafnframt var hafður með ýmiss
konar útbúnaður, ef maður eða
lamb skyldi falla ofan í jökul-
sprungu, til þess að ná þeim upp
aftur.
Sígið í sprunguna.
Nú vildi svo til, að lamb féll
ofan í sprungu, og var þá Eyjólf-
ur Guðmundsson fenginn til þess
að síga ofan í sprunguna og ná
lambinu. Hann var þá vinnu-
maður á Sólheimum og tæplega
tvítugur. Var ætlunin sú, að
hann tæki lambið og léti fyrst
draga það upp og síðan sig á
eftir. Hann var fús til þess að
takast þetta á hendur og fannst
það ævintýri líkast. Djúp fannst
honum sprungan og svarta
myrkur, er í botn hennar kom.
En það þótti honum einkenni-
legt, að undir fótum hans, er nið-
ur kom, var jarðvegur en ekki
jökull. Sprungan náði þarna alla
leið ofan á jarðveginn.
Hann fór nú að skyggnast um
eftir lambinu og varð var við
það, þó dimmt væri og náði því
eftir mikinn eltingaleik. Það
sótti á að hlaupa niður eftir
sprungubotninum, undan
brekku, í suðvestur átt, að hon-
um skildist. Seinna kvaðst hann
hafa gert þá ályktun, að sprung-
an lægi frá norðaustri til suð-
vesturs. Þegar hann hafði náð
lambinu, flýtti hann sér með það
að sigreipunum. En nú varð hann
fyrir miklum vonbrigðum. Jök-
ulsprungan var fallin saman að
ofan og engin leið að komast
upp úr henni. Hann var innilok-
aður með lambið, sem hann var
að bjarga, inni í jökli og undir
jökli. Svo virtist, sem allar bjarg-
ir væru bannaðar og ekkert fram
undan annað en grimm örlög,
eða hræðilegur hungurdauði. Þó
sagðist hann til allrar hamingju
ekki hafa gert sér þá fulla grein
fyrir lífshættunni. Til þess var
óvit æsku hans og kjarkur. Hin
sterka lífsþrá hans leitaði strax
að úrræðum. Hann var að vísu
alveg hissa og utan við sig fyrst
í stað og sá engin úrræði. Settist
hann því niður með lambið í
fanginu og lét vel að því og tal-
aði við það um vandræðin, sem
hann og það hefðu lent í. Smám
saman kom í huga hans, hve
mjög lambið sótti eftir því, að
hlaupa vestur eftir sprungunni.
Datt honum þá í hug, að sleppa
lambinu og elta það. Hann varð
að reyna að kanna þessa ein-
kennilegu jökulsprungu, sem var
lukt saman að ofan, en rúmgóð
niðri við jörðina.
Lagt af stað.
Þegar hann sleppti lambinu,
tók það til fótanna og skokkaði
vestur þessa lokuðu jökul-
sprungu, undan brekku. Hann
hélt á eftir lambinu í því augna-
miði að kanna vel sprunguna.
Lengi var ekki að sjá neina
breytingu á sprungunni, eða
rúmtaki hennar. Þó fannst hon-
um hún heldur þrengjast og
virtist honum það ekki spá góðu.
En áfram hélt lambið og var þó
farið að hægja á sér. Bjóst
Eyjólfur við, að það væri farið
að þreytast, því vegurinn var
langur. Að því kom líka, því allt
í einu hætti það ferðinni og lagð-
ist niður til að hvíla sig. Hann
settist líka niður, því hér var um
ekkert annað að ræða, en br'ða
rólegur þar til þreytan hefði lið-
ið úr lambinu. Ekkert vissi hann