Heima er bezt - 01.05.1954, Page 13

Nr. 5
Heima er bezt
141
Guðmundur G. Hagalín:
Gömul harmsaga
Fjallaskagi og Birnustaðir
voru lengi yztu bæirnir á norð-
urströnd Dýrafjarðar. Fjalla-
skagi er góð bújörð, landrými
mikið, gnægð beitar á Skaga-
hlíðum jafnt vetur sem sumar
og fjörubeit allan ársins hring.
Þá var og útræði af Skagamöl-
um, og lágu þar við margar
skipshafnir úr báðum sveitum
Dýrafjarðar, enda stutt á þau
mið, sem frá því snemma á vor-
in og þar til síðla hausts eru ein
hin fiskisælustu úti fyrir Vest-
fjörðum. Birnustaðir eru miklu
minni og rýrari jörð en Fjalla-
skagi, slægjur litlar og reytings-
samar, sjávargata löng og erfið
og lending ekki góð. En beit er
nóg á Birnustöðum, og mun
sjaldan verða þar haglaust. Báð-
ar þessar jarðir hafa farið í eyði
á þessari öld umbrota og um-
skipta, og nú er ekki lengur út-
ræði af Skagamölum, þó að fisk-
ur gangi enn á miðin undir
Barða.
Einhvern tíma snemma á öld-
um bjó á Fjallaskaga bóndi, sem
átti báðar þessar jarðir. Hjá
honum var húskarl einn, sem
hann hafði miklar mætur á,
enda hafði hann þjónað honum
lengi af mikilli trúmennsku.
Húskarli þessum leyfði bóndi að
reisa bæ inni á hlíðinni í landi
Birnustaða. Var bærinn nefndur
Lambamúli, og hefur bæjarheit-
ið að líkindum verið fornt ör-
nefni. Undir hina nýju bújörð
var lagt land frá báðum jörð-
unum, Fjallaskaga og Birnu-
stöðum. Síðan var lengi búið
á Lambamúla, en loks eyddist
jörðin af skriðuföllum. Bændur
þeir, sem þar bjuggu, höfðu ekki
á fóðrum nema tvo nautgripi, en
ýmsir þeirra áttu allgott fjárbú.
Sumir áttu bátkænu og höfðu
hana í vík, sem heitir Seljavík.
Þeir stunduðu hrognkelsaveiðar
á útmánuðum og skutust öðru-
hverju til fiskjar að sumrinu á
heimamið, en vor og haust reru
þeir á útvegi Skagabóndans.
Seint á fimmtándu öld bjó
bóndi sá á Fjallaskaga, sem
Ormur hét. Hann var maður
efnaður og átti mikil viðskipti
við þýzka farmenn Sonur hans
hét Teitur Hann var glæsimenni
og gleðimaður, verkmaður góð-
ur, en nokkuð hvikull við dagleg
störf. Hann reyndist snemma
laginn og fiskisæll formaður, og
sjó stundaði hann af kappi,
einkum þegar afli var góður.
Hann fór með þýzkum til Ham-
borgar og dvaldi þar vetrar-
langt. Þegar hann kom heim
aftur, gerðist hann sundurgerð-
armaður um klæðaburð. Hann
gekk að eiga dóttur gilds búand-
manns. Hún hét Ólöf. Hún var
kona fríð sýnum. Hann keypti
henni erlend klæði, og þóttu þau
hjón bera mjög af sveitungum
sínum, þegar þau komu á
mannamót,
Þá er Teitur var kvæntur orð-
inn, tók hann við búi föður síns,
og skömmu síðar lézt Ormur
gamli. Teitur jók bústofninn og
hafði fjögur skip fyrir landi.
Hann nýtti vel reka og sótti
jafnvel trjávið á haf út. Hann
húsaði vel bæ sinn, gerði sjálf-
ur að bátum sínum og smíðaði
nýja. Hann þótti allvinnuharð-
ur, og stórorður gat hann orðið
við hjú sín og háseta, en var
hversdagslega glaðvær og við-
mótsþýður, og raungóður var
hann og haldinorður. Harð-
skeyttur þótti hann og óvæginn,
ef á hann var leitað, en greiða-
maður og fáskiptinn um hægi
þeirra, sem ekki gerðu á hans
hlut. Gestrisinn var hann og
góður þeim göngumönnum, sem
ekki voru letingjar eða ómenni.
Ólöf húsfreyja var kona fámál
og prúð, góð og nýtin búkona og
kunni vel til hannyrða. Vinsæl
var hún af hjúum sínum og hélt
þeim þó fast að vinnu. Ekki urðu
menn annars varir en vel færi á
með þeim hjónum, en í hjóna-
bandi voru þau í tíu ár, án þess
að þeim yrði barna auðið.
Tæpum áratug eftir að Teitur
tók við búi föður síns, fluttist
að Lambamúla roskinn bóndi,
sem Bjarni hét. Hann hafði
áður búið í þríbýli á Hálsi á
Ingjaldssandi. Hann átti tvær
dætur og einn son. Sonurinn hét
Ingjaldur. Hann var meðalmað-
ur á vöxt, en sterkur vel og lip-
urmenni hið mesta. Hann -var
vel verki farinn og smiður góður.
Sjósókn hafði hann vanizt frá
því að hann var tólf vetra. Fyrsta
vorið, sem hann var á Lamba-
múla, var hann háseti Teits
Ormssonar. Þótti Teiti svo mikið
til hans koma, að hann réð hann
formann á einum af bátum sín-
um á næstu haustvertíð.
Þegar mikið aflaðist að haust-
lagi, eftir að dag var mjög tekið
að stytta, var það venja, að grið-
konur Skagabóndans kæmu of-
an á Malir og ynnu að því að
koma aflanum til þurrks í hj alla
og á grjótgarða. Stundum hafði
það komið fyrir, þegar veður var
sérlega gott og blítt, að hús-
freyja kæmi til sjávar og væri
um hríð í verki með griðkonum
sínum.
Síðustu viku sumars haust
það, sem Ingjaldur á Lambamúla
stýrði fyrst báti af Skagamöl-
um, var veður sérlega stiilt og
þýtt og afli með afbrigðum góð-
ur. Þá kom Ólöf húsfreyja dag
hvern í fjöru og vann þar frá
því að aðgerð hófst og þangað
til henni var lokið. Vakti þetta
nokkru furðu, svo að mörgum
varð það fyrir, að hvarfla aug-
um til húsfreyju, og brátt þótt-
ust ýmsir verða þess vísari, að
henni gætist betur að Ingjaldi,
formanni, en öðrum mönnum,
sem þarna voru. Hún virtist hyll-
ast til að vera sem næst honum,
eftir því sem við varð komið, og
griðkonur fullyrtu, að henni yrði
svo tíðlitið til hans, að það gæti
ekki verið nein tilviljun. Ekki
urðu menn þess varir, að In-
gjaldur liti oftar til hennar en
annarra, en því þóttust menn
hafa tekið eftir, að hann yrði
hraðhentari við vinnu sína, þá er
augu hennar hvíldu á honum,