Heima er bezt - 01.04.1955, Blaðsíða 2

98
Heima er bezt
Nr. 4
<upbm(t
HEIMA ER BEZT . Hcimilisblað með myndum . Kemur út mánaðar-
i letra . Áskriftagjald kr. 67.00 . Útgrefandi: Bókaútgáfan Norðrí •
Heimilisfang blaðsins: Pósthólf 101 Reykjavík . Prentsm. Edda h.f.
Abvrgðarmaður: Albert J. Finnbogason . Ritstjóri: Jón Björnsson .
Efnisyfirlit
Bls. 99 Ferð til Akureyrar frá Fáskrúðsfirði og heim aftur. eftir Bjarna Sigurðsson.
— 105 Hamskipti, smásaga, eftir Astrid Stefánsson.
— 107 Ást og hatur, eftir Olaf Gunnarsson, sálfræðing.
— 110 Spákonan, eftir Bjarna Þorsteinsson.
— 112 Frá Þorleifi Guðmundssyni, eftir Kolb. Guðmundsson.
— 113 Rímnaþáttur, cftir Svbj. Benteinsson.
— 114 Vísnaþáttur.
— 115 Erlendir ferðalangar á íslandi, eftir Kristm. Bjarnason.
— 119 Tvö kvæði, eftir Guðrúnu Auðunsdóttur.
— 120 Vordagur á öskuhaugum, eftir S. Draumland.
— 121 Valdastreita í heimskautalöndum.
123 Gamli maðurinn og drengurinn, smásaga, eftir Sigurd Kvlle. Margt fleira er i heftinu.
VlllllllllllltlSISSIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIISIIIIIIISBIIIIIIIBIIIIIIIIItlllStllllllllBI IBIiÍtll9IIIBIII0llllllllltlllllVII
Forsíðumyndin
Þjórsá hjá Þjórsárholti
Þjórsá er eitt af mestu vatnsföllum landsins og
hefur verið hinn mesti faratálmi löngum, áður en
hún var brúuð, skömmu fyrir aldamótin. Fellur
hún um eitt þéttbýlasta hérað landsins. Nokkur
vöð eru á Þjórsá, en fæst fær, nema þegar lítið er í
henni. Auk vaðanna voru og ferjur á ánni á vissum
stöðum.
Myndin á forsíðu þessa heftis er af ferjunni á
Þjórsá hjá Þjórsárholti í Gnjúpverjahreppi. Ferju-
bóndinn, Jón Jónsson, ýtir bátnum úr vör. Þarna
hefur að líkindum verið ferja á Þjórsá síðan land
byggðist. Fyrrum hefur ferjan verið mikið notuð,
þar sem þetta er eina ferjan á ánni í uppsveitum
Ámess- og Rangárvallasýslna. Einkum hefur þar
verið fjölfarið, meðan biskupsstóll var i Skálholti.
Ekki hefur heyrzt getið um slys á mönnum á þess-
um ferjustað utan einu sinni, er kona Páls biskups
Jónssonar og fleiri drukknuðu þar á þrettándu öld.
Um þann atburð segir í sögu Páls biskups (Biskupa-
sögur I. bindi, ísl. sagnaútg.):
„En þá er Páll biskup hafði setið að stóli tólf vetur
í Skálaholti, þá varð sá atburður, að Herdís (kona
biskups) fór heiman vorið eftir páska í Skarð til
bús þess, er þau biskup áttu, og skyldi hún taka
hjónum og um aðra þá hluti sýsla, er þar þurfti.
Henni fylgdu börn hennar tvö, Ketill og Halla, en
heima var með biskupi Loftur og Þóra. En þá er
Herdís var í Skarði, þá gerði vatnavöxt mikinn, og
gerði án Þjórsá óreiða. En hún vildi heim koma að
nefndum degi, af því margt var það heima óráðið,
er ætlað var, að hennar skyldi bíða. Lét hún síðan
sækja skip og færa til árinnar, og fara þau síðan
til skipsins: Herdís, Ketill og Halla og Jón, bróðir
Herdísar, og Björn hét prestur, kapellán biskups,
sá er þeim fylgdi. Þorsteinn hét djákn úr Skarði,
Guðrún Þóroddsdóttir og systurdóttir Herdísar.
Yfir ána fór fyrst Ketill og Björn, fararskjótar og
reiðingar þeirra. Þá týndist reiðhestur Herdísar.
Hið efsta sinn, er yfir ána skyldi fara, var á skipi
Sigfús Grímsson, Þorsteinn djákn, Herdís og Halla
og Guðrún, en veður nokkuð byljótt. En er þau
komu í straum þann, er skammt var frá landi, því
er þau skyldu til fara, þá barst þeim á og kastaði
skipinu undir þeim. En þau fóru öll í kaf og komu
öll upp síðan, og var það heyrt til beggja þeirra
mæðgna, að þær sungu og fólu sig og sálir sínar
guði almáttugum á hendi. Skildi þar þá feigan og
ófeigan. Sigfús sveif að landi, en Herdís, Halla og
Guðrún drukknuðu og Þorsteinn djákn, en Sigfús
var þrekaður mjög er hann kom að landi, en ekki
var þeirra manna á landi, er knáleikur var yfir. En
almáttugur guð endi öll sín fyrirheit, sá er því hefir
heitið, að hann mundi gefa huggun með hverjum
harmi, og hann mundi einskis framar freista, en
hver mundi bera mega, þess hann bíður, og sýndi
guð það hvorttveggja í þessum inum hörmulega
atburð þá huggun brátt með harmi, að inn sama
dag fundust öll lík þeirra manna, er þar höfðu
farist, og var sú huggan þá mest þeim, er liföu.
En það var þó lítt með líkendum, nema guð gæfi af
sinni mildi og miskunsemi, af því svo var vatna-
vöxtur mikll, að fám nóttum síðar rak hestinn í
Vestmannaeyjar, þann er þar hafði farizt. En er
þessi tíðindi komu til eyrna Páli biskupi á náttar-
þeli váveiflega, þá sýndist öllum, að guð hefði nær
ætlað, hvað hann mundi bera mega. Hann mátti
ekki matar neyta, og hann hafði eigi svefn, áður
likin voru niður sett, en þó leitaði hann alla að
gleðja í því, er hann mátti“.
Þessi hrakningarsaga er sennilega hin elzta í ís-
lenzkum bókmenntum, þar sem frásögnin öll er
raunverulega, og höfundurinn hefur verið mjög
kunnugur öllum staðháttum og fólki því, er kom við
sögu.—
Rétt neðan við Hrosshyl, en svo er ferjustaðurinn
nefndur, er vað á Þjórsá. Heitir það Nautavaö. Var
það mikið farið fyrrum og einstaka sinnum er áin
riðin þar enn þann dag í dag.