Rödd fólksins - Reykjavík - 01.03.1952, Blaðsíða 3

l.'blað
RÖDD FÓLKSINS, laugardaginn 1. marz 1952.
3
Framh. af 2. slðu.
ríkið hefur á sínum vegum, þá verð-
ur mörgum á að álykta sem svo, að
nú sé mælirinn fullur. Af þessu hlýt-
ur og að verða dregin sú ályktun, að
síðustu 10 árin hafi ríkisvaldið ekki
haft neinn sérstakan áhuga fyrir því,
að vinna á móti áhrifum dýrtíðar-
innar. Miklu fremur hefur ríkisvald-
ið bæði beint og óbeint gjört allt til
að auka dýrtíðina og gera erfiðleik-
ana sem þungbærasta. Manni kem-
ur ósjálfrátt í hug sagan um kerling-
una, sem átti hænuna, er verpti einu
gull-eggi á dag. A hverjum morgni
sótti kerlingin gull-eggið sitt til hæn-
unnar og undi vel hag sínum, því
efnahagur hennar blómgaðist með ári
hverju og allt gekk að óskum. En dag
nokkurn kom kerlingunni í hug, að
þetta væri í rauninni allt of seinfeng-
inn gróði, og hitt væri miklum mun
liyggilegra, að ná valdi yfir upptök-
um auðsins. Og ráðið var það, að
slátra hænunni og kryfja hana, því
þar hlytu eggin að vera. Og það gerði
hún. En eftir það þurfti hún ekki að
hafa fyrir því að sækja gull-eggið út
í hænsnakofann. Þetta er vitanlega
dæmisaga, og það Ijót dæmisaga. En
má ekki nokkuð af henni læra? Hafa
ekki íslenzk stjórnarvöld farið ná-
kvæmlega eins að gagnvart atvinnu-
vegum þjóðarinnar á síðustu 10 árum
að minnsta kosti? Er ekki hætt við,
að þeim fari að fækka úr þessu gull-
eggjunum, sem sótt verða til at-
vinnuveganna? Er ekki atvinnuveg-
unum að blæða til ólífis? Þannig spyr
maður mann, og svörin eru flest á
eina lund. Allt er að fara í kaldakol.
Og verst er þó, að ekki sézt nokkur
glæta framundan, því ennþá virðist
allt síga á ógæfuhlið.
Ég’ hef hér að framan greint frá
því, hvernig valdhafarnir hafa snúizt
við og mætt öllum þessum mótgangi
síðustu ára. Atvinnurekendur til
lands og sjávar hafa yfirleitt viljað,
að dýrtíðin væri skorin niður, en það
eru þær aðgerðir, sem á máli hag-
fræðinganna eru nefndar „verðhjöðn-
un“. En þessu hafa valdhafarnir ekki
viljað sinna, heldur valið niður-
greiðsluleiðina, svo sem áður er sagt,
og hefur það átt að. heita tilraun til
að bjarga atvinnuvegunum. En það
eru og hafa aldrei verið nein bjarg-
ráð í þeim ráðstöfunum. Það eru
neyðarúrræði. Og ef ekki á illa að
fara, þá verður að leysa vandann, áð-
ur en það er um seinan.
Hér að framan hef ég einnig drepið
á, hvernig launþegar hafa snúizt við
vandanum á þessum örlagaríku tím-
um. í hvert skipti, sem ríkisvaldið
hefur þyngt baggana og aukið dýr-
tíðina, hafa launþegar svarað með
auknum kaupkröfum, sem venjulega
liafa náð fram að ganga, og hefur
þetta raunar verið allt eðlilegt, eins
og í pottinn hefur verið búið. Satt að
segja er það aðdáanlegt að lesa um
það í blöðunum, hversu launþegar
hafa verið ánægðir og sælir með alla
þessa ,,sigra“ sína í kaupgjaldsmál-
um, svo að jafnvel hinir smávægileg-
ustu „sigrar“ hafa gefið tilefni til þess,
að sunginn hefur verið lofsöngurinn
um „mátt samtakanna“ o. s. frv. Ég
skal vera manna síðastur til þess að
gera lítið úr mætti samtakanna, því
mér er vel ljóst, hversu miklu þau
geta komið til leiðar. En hitt er mér
líka Ijóst, að mætti samtakanna má
beita á ýmsa vegu. Og það er hægt
að beita þessum mætti til ills og
tjóns, bæði fyrir sjálfan sig og þjóð-
arheildina.
En skyldi engum launþega nokkru
sinni hafa komið í hug sú spurning,
þegar hann hefur, vegna vaxandi dýr-
tíðar, krafist kauphækkunar, hvort
þetta væri aðeins eina rétta leiðin til
að bæta kjörin, eða hvort til væri
önnur leið, sem reynzt gæti eins ár-
angursrík fyrir sjálfan hann og þjóð-
félagið? Ég hygg, að þess hafi aldrei
orðið vart. Hinsvegar hefði það þó
átt að liggja Ijóst fyrir hverjum
manni, að um leið og kaupið er hækk-
að, þá leiðir það af sér vaxandi dýr-
tíð og verðrýrnun peninganna. Hver
kauphækkun hefur því étizt upp jafn-
óðum, og kjarabæturnar reynzt blekk-
ing ein. Og dýrtíðin hefur gert meira
en að gleypa hverja kauphækkun, er
fengizt hefur á þessu tímabili. Hafi
launþeginn átt einhverjar inneignir,
þegar verðbólgan skall á, þá hefur
dýrtíðin nú þegar étið upp mestan
part þeirrar inneignar, svo að margur
launþeginn hefur beinlínis beðið stór-
tjón við hverja kauphækkun, sem
knúð hefur verið fram. Ég fæ því ekki
betur séð, en að öll þessi kaupskrúfu-
pólitík, sem rekin hefur verið með of-
urkappi á undanförnum árum, hafi
reynzt hrein svikamylla, þó að laun-
þegum hafi verið talin trú um, að
þetta hafi átt að vera kjarabætur
þeim til handa. — Þegar allt þetta er
haft í huga, er engum láandi, þó að
litið sé með tortryggni á alla þróun
þessara mála. '
Ég fæ ekki betur séð, en til sé önn-
ur leið, sem heppilegra hefði verið að
fara í þessum kaupgjaldsmálum é
undanförnum árum, það er að miða
kröfurnar við kaupmátt launanna en
ekki krónu-upphæðina. Það er kaup-
máttur krónunnar, sem mestu máli
skiptir fyrir launþegann, en ekki
krónufjöldinn. Ef samtök launþega
hefðu síðustu árin hrópað: „Stæiri
krónur. Verðmeiri krónur“, en ekki
einungis: „Hærra kaup og fleiri krón-
ur“, hefði öll þróun þessara mála orðið
önnur en raun ber vitni um. Samtök
launþeganna eru orðin það voldug í
þessu landi, að það verður ekki um-
flúið að gera til þeirra miklar kröfur.
Þess vegna er ábyrgð þeirra orðin
þung og mikilvæg. En ég fæ ekki séð,
að þau hafi haldið eins vel á spilun-
um og þurft hefði. Það hefði verið
giftudrýgra, bæði fyrir launþegana og
þjóðfélagið í heild, að kröfurnar hefðu
verið miðaðar við það verðmæti, sem
fæst fyrir kaupið á hverjum tíma, en
ekki krónutöluna. Krónutalan skipt-
ir minnstu máli fyrir launþegann,
heldur hitt, hvað hann fær fyrir kaup-
ið sitt á liverjum tíma.
Nú kynni einhver að halda því
fram, að slíka kaupkröfupólitík sé
ekki hægt að reka, vegna þess, að at-
vinnurekendur hafi ekki á valdi sínu
að ákveða kaupmátt krónunnar.
Þetta er blekking. Stærsti atvinnu-
rekandi þessa landds er einmitt ríkið
sjálft, og hefur þetta því algjörlega
á valdi sínu. Aðrir atvinnurekendur
eru á síðari árum orðnir svo háðir rík-
isvaldinu, vegna þrenginga atvinnu-
veganna og sí-aukinna afskipta þess
af málurn þeirra, að þeir eiga einkis
annars úrkosta en að sætta sig við
hvaðeina, er ríkisvaldinu þóknast að
lögbjóða. Þetta ætti að liggja svo
ljóst fyrir, að ekki er ástæða til að
fara um það fleiri orðum.
En þá skal vikið að öðru í sam-
bandi við dýrtíðina, sem ekki verður
gengið framhjá, þegar rætt er um
þessi mál. — Þess hefur áður vcrið
getið, að hvarvetna þar sem minnzt
er á dýrtíðina, hvort heldur er í ræðu
eða riti, þá er hún án undantekning-
ar talin þjóðarböl eða þjóðfélagslegt
vandamál. Þegar hinsvegar er rætt
um það, að lækna þurfi þessa þjóðfé-
lagsmeinsemd, þá er talað um, að það
verði ekki gert nema með óskaplegum
„fórnum“. „Allir verða að fórna ein-
hverju“ og allir vei'ða að sýna þegn-
skap og þjóðhollustu. Það er sann-
færing mín, að allt þetta „fórnar“-
Hleypt úr hlaði
Framh. af 1. siðu.
— og stefnt að því að koma á jafn-
vægi í fjárhags- og atvinnumálum
þjóðarinnar.“
Tillaga þessi var samþykkt með
öllum greiddum atkvæðum og mun
kjaftæði hafi gert okkur meiri bölv-
un en nokkurn grunar. Þjóðinni er
nefnilega alls ekki ljúft að þurfa að
færa miklar fórnir eða sleppa nokkru
af þeim verðmætum, er hún hefur
komist yfir. Og þessvegna hefur hún
verið svo afskiptalaus um viðunandi
lausn þessara mála, enda orðin vön-
ust því að kasta ollum vanda á herð-
ar valdhafanna, síðan ríkisvaldið fór
að seilast inn á athafnasvið, svo að
segja, hvers einasta manns í landinu.
En nú er það sannast mála, að allt
þetta „fórnar“-tal er hrein og bein
markleysa og þvættingur. Það liggur
líka alveg í augum uppi, að það get-
ur ckki farið saman, að dýrtíðin sé
„þjóðarböl" og að þjóðin þurfi að
fórna miklu til að losna við þetta böl.
Þetta gæti aðeins staðist, ef sögnin
„að fórna“ hefði fengið nýja merkingu
í málinu. Og það er auðvitað ekkert
nýtt fyrirbrigði, að reynt sé að breyta
merkingu orða í málinu. En það verð-
ur ekki viðurkennt sem brýn nauð-
syn, enda venjulega gert í illum til-
gangi. — Hér hefur bersýnilega tek-
ist að nokkru að villa þjóðinni sýn.
Nei, sannleikurinn er sá, að hér
þarf engu að „fórna“. Það væri al-
þjóð í hag, ef dýrtíðin væri tafarlaust
skorin niður, og meira en það. Það er
blátt áfram lífsnauðsyn fyrir þjóðina
og má ekkert dragast. Sumir tala um
gengislækkun í þessu sambandi og
telja hana geta bætt úr ástandinu.
En gengislækkun er æfinlega skottu-
lækning af verstu tegund og ekki þess
virði, að um hana sé rætt. Það er
undarlegt, að það skuli ekki liggja í
augum uppi, svo að hverjum manni
sé það full-ljóst, að verðfelling pen-
inganna getur aldrei verið til bóta,
enda munu þess hvergi finnast dæmi
úti uni heim, að þessi skottulækning
liafi komið að gagni. Það, sem þarf að
gera, er að hækka verðgildi pening-
anna og auka trúna á þá, en ekki að
lækka gildi og kaupmátt þeirra meira
en orðið er. — Það skal að visu fús-
lega viðurkennt, að nokkrir einstakl-
ingar geta verið þannig settir, að svo
virðist í fljótu bragði, sem þeir mundu
tapa nokkru, ef dýrtíðin væxá skorin
niður. En þetta mundi aðeins vara
um stundarsakir. Strax og viðskipta-
jafnvægi er komið á aftur eftir verð-
hjöðnunina, þá mundi koma í ljós, að
allir — bókstaflega öll þjóðin —
mundi hafa hag af því, að dýrtíðar-
draugurinn væri kveðinn niður. Og
það á að gera strax.
Ég hef hér að framan rakið nokkuð
orsakir dýrtíðarinnar og afleiðingar.
Þá hef ég bent á það, að það er að-
eins ein fær leið út úr þessu myrk-
viði. En í stuttu ei'indi er ekki tæki-
færi til að rekja þetta nánár. Það mun
ég hinsvegar gera síðar. Ég ætla mér
að sýna og sanna með fullum rökum,
að lækkun dýrtíðarinnar (verðhjöðn-
un) er eina færa leiðin út úr þessum
ógöngum — og eina leiðin, sem bjarg-
að getur landi og þjóð úr greipum dýr-
tiðai'-draugsins. Leið, sem öllum má
verða til farsældar og blessunar.
Barátta þjóðarinnar við dýrtíðar-
drauginn hefur verið einskonar „glíma
við Glám“. En nú er hún orðin þreytt
á að fást við „fjanda þann“, og er
kominn fyllzti tími til þess að kveða
drauginn niður. Og það verður að
kveða liann niður, og það sem fyrst.
enginn fundarmaður hafa setið hjá.
Brátt fóru að berast óskir um
það, að annar fundur yrði haldinn,
þegar tíð færi að batna, og haldið
áfram þar sem frá var horfið 13.
jan. Virtist vera mikill áhugi fyrir
þessu hjá þeim mönnum, sem ekki
eru flokksbundnir og vár nokkuð
um þetta rætt. Við þær umræður
kom fram sú tillaga, að reynt yrði
að gefa út blað, því á þann hátt
næðist til fleiri manna en með
fundarhaldi. Eftir nokkra yfirveg-
un var samþykkt, að gefa út blaðið,
en hætt við fundahöld í bráð. Hins
vegar er það ætlun þeirra samtaka,
sem að blaðinu standa, að beita sér
fyrir því íneð vorinu, þegar vegir
eru orðnir greiðfærir, að senda
noklcra menn út um hinar dreifðu
byggðir til fundarhalda og að tala
við fólkið í sveitum og sjávarþorp-
um, því þar má vænta góðra undir-
tekta. Hér í Reykjavík er að vísu
mikill fjöldi ágætra manna, sem
fylgjandi er stefnu blaðsins, sem
kemur að nokkru leyti fram í fram-
angreindri fundarályktun. En hinir
eru þó langtum fleiri, sem eru
flokksbundnir og trúa engu, nema
því einu, sem þeirra eigin flokks-
blöð hafa fram að færa, og hallast
að því einu, sem flokksforingj-
arnir hvísla i eyru þeirra. — Út
um hinar dreifðu byggðir hugsar
fólkið og álvktar sjálfstætt, en tek-
ur ekki allt trúanlegt, sem flokks-
blöðin segja. Við þetta fólk er hægt
að tala og rökræða, og við þetta
fólk verður talað á komandi vori.
Meðal þeirra manna, er hafa í
hyggju að taka þátt í þessu starfi,
eru ýmsir af beztu ræðumönnum
landsins, svo að vafalaust má
vænta nokkurs árangurs, ef af
þessu verður.
Stofnun þessa blaðs er því að-
eins hugsuð sem byrjun meiri að-
gerða, sem miða að því, að vekja
þjóðina af peningadvala styrjald-
aráranna og benda henni á þann
háska, sem framundan er, ef hún
vaknar ekki í tíma, áður en allt er
hrunið í rústir.
Ekki er gert ráð fyrir því, að blað
þetta hafi stuðning eða fylgi þeirra
manna, sem eru flokksbundnir. og
telja allt fjarstæðu, nema það, sem
kemur frá þeirra eigin flokksblaði
eða flokksstjórn. En vitað er, að
þeir eru ærið margir, ’ sem litlar
mætur hafa á flokkum og flokks-
starfseminni, eins og nú er konúð
málum. En þessir menn hafa ekki
átt um marga kosti að velja við
alþingiskosningar, þar sem kosn-
ingalögin eru þannig sniðin, að sá
sem er utan flokka er í rauninni
réttlaus maður í þjóðfélaginu.
Hann hefir aðeins átt um þrjá kosti
að velja — og, er enginn þeirra góð-
ur.
1. Að sitja heima á kjördegi, og
það gera vitanlega margir, en
er gjörsamlega áhrifalaust.
2. Að mæta á kjörstað og skila
auðum seðli. Þetta gæti ver-
ið nokkuð áhrifamikið ráð til
að bvrja með. ef óánægðir
kjósendur gerðu það nokkuð
almennt. Það mundi skelfa
valdhafana nokkuð, ef þeir
sæu að hér væri um samtök
að ræða, og þeir mundu end-
urskoða afstöðu sína til
ýmsra þjóðmála, þar sem að
Framh. á 4. siðu.