Heimilisblaðið - 01.03.1914, Blaðsíða 3

H EIM*IL ISBL AÐIÐ
urblíðunni, en mér hafði aldrei dottið ]iað i
hug, hvernig mér mundi verða við, ef eg alt i
einu þyrfti að hætta því. Eg hafði þess vegna
■enga hugmynd um það, fyr en eg reyndi það.
Og svo |>egar næsta sumar kom nieð sólskini,
veðurbliðum og útileikum, vorið og sumarið i
allri sinni sveitardýrð, þá naut eg þess aftur í
fullum rnæli og með óblandaðri gleði, án þess
að hugsa hið minsta um atburð sumarsins næsta
á undan. Það var ekki fvr en síðar, að hann
rifjaðist upp aftur fyrir mér.
Það er eðlilegt að börn hugsi þannig. En
það er ekki eðlilegt að við hugsum þannig, er
við erum orðin fullvaxta. Okkur þykir gaman
,að lifa, og njóta lífsins hraust og heilbrigð. En
við gerum ekkert til að viðhalda þeirri heilsu,
Það er svo, sem eg sagði áðan: við kunnum
ekki að meta hana, fyr en hún er farin. Svo
ef við missum heilsuna, þá óstillumst við og
örvæntum; og það er heldur ekki nerna von,
því að ofan á aðra evmd bætist þá einnig
sjálfsásökun og samvizkubit.
En þetta hvorttveggja er þveröfugt við það
sem á að vera. Við eigum að reyna að halda
Iieilsunni við sem bezt og skynsamlegast að
hægt er; og bili hún samt sem áður eða fari,
þá eigum við á sama hátt að reyna að ná í
hana aftur með rósemi og stillingu og skyn-
samlegu viti.
* *
*
Allir vita hvað átt er við með orðinu
menning eða „civi!isation“. Og fleslir vita víst
einnig, að það er til nokkuð, sem kallað er
yfirmenning. Menningin, eins og hún hefir
orðið til með þjóðunum, hefir einnig sínar
skuggahliðar. Hinn stórfrægi franski rithöfund-
ur, Jean Jaques Rosseau, sem. dó skömmu áður
ur en stjórnarbyltingin mikla hófst, heldur því
fram í ritum sinum, að það sé yfirmenningin,
hinir óeðlilegu lifnaðarhættir fólksins, sem mestri
eymdinni og bölvuninni veldur í heiminum.
»Snúum aftur til náttúrunnar“, þ. e. förum aft-
ur að lifa lifinu eðlilega og blátt áfram, var
viðkvæðið hjá honum. Og úr ritum hans er
þessi setning tilfærð: „Allir hlutir eru góðir,
þegar þeir koma frá hendi skaparans, alt um-
19
snýst og versnar, er mennirnir hafa farið hönd
um um það.“ Auðvitað eru þetta stór orð-
enda hefir höf. sjálfsagt aldrei ætlast til þess,
að þau væru skilin bókstaflega. En hvað sem
því líður, þá er það einróma álit allra lækna
og heilsufræðinga, að margir af göllum þeim,
sem menningunni fylgja, og sem einu nafni eru
kallaðir „ofmenning“ eða „yfirmenning11, hafi
haft einkar skaðleg áhrif á heilbrigði manna og
heilsufar mannanna yfir höfuð. Það er ekkert
svo gott, að ekki fylgi því eitthvað misjafnt,
og það gildir þá lika um menninguna.
Það væri nú ekki b'klegt, að hér hjá okk-
ur íslendingum, hér í fámenninu og fásinninu,
bæri mjög mikið á þessum skuggahliðum. En
samt er nú svo — því miður. Og reynslan
hefir sýnt, að það á sér einmitt mjög oft stað,
er menningin færist. út meðal þjóðanna, að hið
illa og misjafna lærist einna fyrst. Það er
mörgum kunnugt með Indíaná, að það virðist
heldur dauft útlil með það, að þeir geti nokk-
urntíma orðið siðaðir menn. En æði margir
þeirra hafa þó getað lært að fara með byssur;
og allir hafa þeir getað lært áfengisnautn. Og
þannig hefur það verið með flesta aðra vilta
eða hálfsiðaða þjóðflokka, sem Evrópumenning-
in á síðari öldum hefir náð til: með þvi fyrsta,
sem þeir hafa lært, hefir verið að fá sér í
staupinu.
Menn munu nú vera fljótir til svars og segja,
að ekki komi þetta þessu máli neitt við, við ís-
lendingar séum hvorki hálfsiðaðir né villimenn.
Nei, nei, svo er fyrir að þakka; en við erum
samt sem áður þjóð, sem er fátæk og afskekt,
og að mörgu leyti fákunnandi, einkum i öllu
verklegu, þegar borið er saman við nágranna-
þjóðirnar. Það er því óumflýjanlegt að við
þurfum margt til þeirra að sækja, og því öll
ástæða fyrir okkur að apa eigi alt eftir þeim,
er við sjáum þær gera, athugunar- og gagnrýn-
is-laust.
En hvað sem annars um þessi mál má
segja, þá eru margir af menningargöllunum
orðnir rótgrónir með okkar þjóð. — Eg ætla
að minnast á þá helztu, sem heilsufræðislega
þýðingu hafa, en svo eru margir aðrir, sem
liggja utan við umtalsefni mitt.