Heimilisblaðið - 01.11.1920, Blaðsíða 7

HEIMILISBLAÐIÐ
167
■♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦■
♦ ♦
| Trygð YÍð ættjörð og hugsjónir f
♦ ♦
| iftir ♦
♦ Guðmund Hjaltason. ♦
♦
♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦■
1T. Mestn íslenzkir þjóðrinir á 19. öld
▼oru þeir Magnús Stephensen í Viðey og
Jón Sigurðsson. En mikill raunur var á
þeim. Magnús hafði marga á móti sér og
gat því ekki sameinað þjóðarkraftana að
gagni. Magnús fræddi og vakti mjög vel
með ritum sinum, þá sem annars lásu þau
eða urðu snortnir af skoðunuin þeirra. En
þeir urðu samt offáir sem Magnús fékk með
sér. —
Magnús elskaði þjóðina, og varði miklu
fé, miklu erflði og löngum tíma til þess að
hvetja hana og fræða. Og fremur tapaði
hann en græddi fé á þessu starfi sínu og
enn meira tapaði hann við það af hvíld og
næði. En hann gal ekki metið þjóðlegar
stofnanir (t. d. alþingið) og þjóðlegar ment-
ir (t. d. tslenzkar bókmentir) eins vel og
þjóðin vildi. Þessvegna urðu sumir þjóð-
legir þjóðrinir óyinir hans.
En þá voru nú engir »Fjölnismenn«
farnir að kenna þjóðrækni og þingrækni,
bæta bókmentirnar og fegra málið.
Magnús hefði YÍst kunnað að meta Jónas,
euda vottar Magnúsarkviða Jónasar, að
hann kunni að meta Magnús.
Jón attur á móti hafði næstum alla með
sér og gat því sameinað beztu þjóðarkraft-
ana. Hann kom á eftir »Fjölni«. Brautin
var orðin betur rudd fyrir hann en Magn-
ús. Hann fræddi líka og vakti þjóðina
manna bezt. Hann elskaði þjóðina og hafn-
aði hvað eftir annað góðri stöðu til þess
að geta altaf verið að vekja hána, fræða
hana og sameina hana i því sem gott var
°g gagnlegt. Hann gat metið sögu vora,
þjóðfræði og skáldskap, frelsi vort og rétt-
indi vor eins og allflestum likaði. Þessvegna
urðu allflestir þjóðvinir með honum. (En
hann fór ekki með þá út i neinar hættur
eins og margar þjóðhetjur hafa orðið að
gera. Þessvegna stóðu þeir stöðugir). Hann
gat það sem enginn gat áður: Kent lönd-
um að verða góðir félagsmenn, sameinað
þjóðina i 30 ár, sameinað heldrimenn og
alþýðu í eitt. Og samtökum þessum eigum
vér að þakka frelsi vort og margar aðrar
fr^mfarir. (En litið þurfum vér nú að mikl-
ast af samtökum þessum — þau kostuðu
oss sama sem enga áhættu eða sjálfsafneit-
un). Og fgrirmgndarlíf Jóns, forgsta hans
og frœðslustarf hans verða oss altaf ljós,
sem aldrei slokna.
En ljós þessi þrjú gagna oss þvi aðeins,
að vér fylgjum þeim, eða með öðrum orð-
um, reynum að likjast Jóni, leggja eitthvað
í sölurnar eins og hann gerði, hafna upp-
hefð og auði, embættum og þægindum
þjóðfrelsisins vegna, eins og hann gerði
hvað eftir annað. — Já, það var meiri á-
hætta að vera móti Jóni en með. Það fengu
þeir Glsll Brgnjólfsson og Arnljótur ólajs-
son að reyna. Vóru þeir þó afbragðsmenn
báðir. Þeir mistu vinsældir sínar af því að
þeir voru á móti Jóni.
Margar þjóðir þurftu og þurfa enn að
berjast fgrir ætijörðina. Norðmenn t. d.
mjög oft. ótal Norðmenn hafa látið lifið,
þegar þeir vörðu Noreg fyrir yfirgangi Svia,
1563-1570, 1611-1613, 1645 og 1657-1660
og einnig 1675, 1716—1718, 1809 og 1814.
Átta höfuðstríð með mörgum smáorustum.
Þessi mikla þjóðvörn hefir stælt alla þjóð-
arkraftana. En þótt vér aldrei þurfum að
fara i bardaga til að bjarga þjóð vorri, þá
þurfum vér samt að starfa fyrir hana: rækta
landið, leggja vegi og fleira.
En friðsamleg störf kosta stundum heils-
una og enda lifið, eins og Bjarni segir:
»Embættismaður embætti stýrir fyrir föð-
urland; deyi hann fyrir embættið, deyr
hann einnig fyrir föðurland«.
En allir sem deyja fyrir einhverja góða
og gagnlega starfsemi, deyja líka fyrir ætt-
jörðina, Til dæmis: sjómaður á sæ i stormi,
fjármaður á heiði í hrið o. s. frv.