Fríkirkjan - 01.07.1900, Síða 4

100
fyrstur manna eptir þessu, og gjörir fyrstu tilraunina til að
koma á almanna fræðslu i kristindómi. Það má því með
sanni sogja, að hann sé fyrsti stofnandi alþýðnskólans.
Um það leyti, sem krossferðirnar stóðu yfir (1096 - 1260),
þá duttu klausturskólarnir og höfuðkirknaskólarnir smámsam-
an úr sögunni. En þá komust á fót einskonar hersveitir í
þjónustu kirkjunnar, riddarafélögin. Frá þeim breiddist nú út
öll hin æðri menntun. Aðalsmenn miðaldanna, skattfrjálsir stór-
eignamenn, létu riddarana ala upp sonu sína við strangan aga
og guðræknisiðkanir, til þess að þeir á síðan heiguðu kirkj-
unni og frægðinni iif sitt. Aðalbornir menn máttu ekki vera
iengur en sjö ár undir hendi mæðra sinna; þá gjörðust, þeir
sveinar einhvers ágæts riddara, er átti að vera fyrirmynd
þeirra í öllum riddaralegum dyggðum, en frúin í riddaraborg-
inni átti að vaka yflr siðferði þeirra og leitast við að hneigja
huga þeina að því að starfa í þarflr kirkjunnár og fyrirtrúna.
Frá 16 til 18 ára nárnu þeir allar riddaralegar íþróttir, og er
þeir voru 21 árs að aldri, mátti slá þá til riddara.
Þegar hagur manna blómgaðist i borgunum, þá komst
ný stétt manna á legg, borgarastéttin, og varð nýtt þjóðmenn-
ingarveldi, einkum eptir það, er hið svo nefnda Eansafélag var
stofnað (1241), en það var allsherjar-verzlunarfélag, stofnað til
að ná aliri verzlun í sínar hendnr. Heimilisuppeldið hjá borg-
urunum á miðöldunum var einkum fólgið í því, að venja
börnin á sparsemi, guðrækni ag starfsemi. fað var venja hús-
föðursins að safna börnunum saman kvölds og morguns og
láta þau biðja guð einum munni. Húsmóðirin hafði sjálf alla
hússtjórn á hendi og konndi börnum sínum fyrirskipaðar
bænir og blessunaróskir. En eptir þvi sem vald og viðgangur
borgáranna óx, þá urðu þeir að koma sér upp skóla, borgara-
slcólanum, sem sniðinn væri eptir þörfum þeírra. En hann var
nú samt æði snauðlegur framan af. Hið helzta, sem þar var
kennt, voru fræðin á iatínu, hin latneska málfræði Donatusar
og söngur. Börnin voru látin syngja í brúðkaupsveizlum og
við jarðarfarii' og önnur kirkjuleg tækifæii. Skóiastjórar voru
fengnir til.eins árs í senn i- mesta lagi. teir bjuggu í skóla-