Templar - 22.08.1907, Blaðsíða 2

(52
TEMPLAR.
áhrif. Einhver ógeðfeldur lirollur fer
um mann, þegar baugabrot og skjalda-
skriíli mannfélagsins er safnað þarna
saman í hrúgu fyrir augu manns. En
livað eraðsjáþessa aumingja oglijúkra
þeim í samanburði við það, að vera
svo ólánsamur að eiga þá eða eignast
þá. Það er hreinn og beinn líkams-
kross fyrir þá foreldra, er eiga þessa
aumingja, auk þeirra óþæginda, er það
hefir í för með sér fyrir vitundarlífið.
Hvernig stendur á þessum sjúkleika?
Fábjáni er mjög oft seinasti liðurinn
úrkynjaðra ætta.
Meldermuth telst svo til, að hér um
bil 70 af hundraði sé erft. Auk þess
eru ýmsar aðrar orsakir: sjúkdómar á
fyrslu æskuárum, l. d. taugaveiki, tær-
ing, skarlatssótt, mislingar o. s. frv.
Erfiðar fæðingar og meiðsl.
En eins og áður er getið, cr langílest,
70 af liundraði, erft.
Af þessum 70 at hundraði er meir en
helmingur orsakað af dryklcjusJcap for-
eldranna. Af þúsund labjánum telst
(Bourneville) svo til, að 470 eigi drykk-
felda feður, 90 drykkfelda móður og (50
—70 báða foreldra.
Prófessor Forel liefir rannsákað mjög
nákvæmlega íabjána í Sviss. Þar er ó-
venjumilcið af íábjánum, og hann fann
að þeir eru fleslir fæddir á sömu mán-
uðum, er stendur nákvæmlega heima
við, að þeir koma undir á þjóðliátíð
Svissara, sem er, eftir því sem mig
minnir haust og vor. Pá er afarmikið
drukkið.
Pað virðist vera áþreifanlegar sann-
leiki, að meira en helmingur fábjána
komi undir í »fyllirii«, eða drykkju-
skapurinn sé bæði beinlínis og óbein-
línis orsökin.
Pað hlýtur líka svo að vera, af því
að áfengi eitrar og sýkir hverja einustu
frumlu líkamans. Nú er laugakeríið ó-
venjulega fíngert, og liver smáskemd á
því getur haft svo skaðlegar og miklar
afleiðingar. Fábjánar eru nú að mikl-
um mun aíleiðing óreglunnar. Hugsun-
arleysi föður og móður og sjúkleiki
þeirra býr þeim sjálfum þenna kross
oft og cinatt, einhver með allra erfið-
ustu byrðum móður og föður.
Menn skyldu ætla, að það væru fleitý
fábjánar en er, ef áhrif áfengisins væru
í raun og veru jafnskaðleg afkomendum
þeirra eins og sagt er, því að mjög er
það alment, að girndir vaxa við vín-
nautn, og er vínið einatt meðal til þess
að komast yfir konur og »veiða menn«.
En náttúran gerir nokkuð sjálf til þess
að minka það tjón, er stafar af slíkum
samförum. Áfengiseitrunin hefir þau á-
hrif á fjölda manna, að þeir verða ó-
nýtir (impotent) meðan eitranin er sem
sterkust.
Er liægl að gera nokkuð til þess að
fyrirbyggja það böl einstaklinga og
þjóðannein, er stafar af fábjánum?
Pað er liægt að lækna fábjána. Pað
beíir verið reynt ýmislegt, skera upp
böfuðið, en það er (hér um bil) árang-
urslaust. Pað verður hér eins og ann-
arsstaðar að reyna að útrýma aðalor-
sökinni. Pað er ómögulegt að gera við
skemdum þeim, er í taugakeríinu or-
sakasl af licnni og öðrum þungum
sjúkdómum. En aðalorsökin, er býr lil
jlesta jábjána er áfengisnautnin, og hana
er hægt að uppræta.
Eg get ekki liugsað mér neinn skugga
dimmari hvíla á stundarlífi einstaklings-
ins en þann, að geta, og liljóta að kenna
sjálfum sér um, að afkomendur manns
verði fábjánar eða úrkynjaðir aumingjar.
Áður gal eg þess, hversu ógeðslega
sjón gæti að Iíla, þegar komið væri inn
á fábjánahælin. Enþegar inn í drykkju-
króna er komið, livað ber þá fyrir
augun? Par má sjá brotin borð og
l)lá augu, menn, sem eigi eru fábjánar
fæddir, ekki fábjánar af »guðs náð«,
heldur af áhrifum vínguðsins. Par iríá
heyra Iiávaða og róstur og illyrði, sjálfs-
liól hóílaust, állog og skammir, laus-
mælgi, fjársóun og ótal margar aðrar
myndir mannlegra galla og mannlegrar
eymdar.
Svo koma húsfeðurnir heim, örþrifa-
ráða af féleysi, til konunnar, sem kúrir
heiina, illa til fara i fátæku lireysi, með
veikluð, mögur, óhrein og illa uppalin
börn.
Pessir feður, þessir borgarar þjóðlje-
lagsins, eru feður eða forfeður inikils
hluta fábjánanna og aumingjanna, sem
eg heíi áður lýst.
Imynd fáhjánahælanna birtist, að
vísu minkuð nokkuð, á drykkjukrónum.
Pella á alstaðar við, sumstaðar að
meira og sumstaðar að minna leyti.
»Róttækasta böl Norðurálfunnar er
áfengisnautnin«, segir merkasti geð-
veikralæknir vorra tíma, Kraepelin, pró-
fessor í Múnclien.
P. Sv.
Kveimfrelsismáliö.
Á síðasta Stórstúkuþingi var borin
upp og samþykt áskorun til alþingis
um að veita konum kosningarrétt og
kjörgengi. Par komu fram raddir, sem
efuðu að Stórstúka íslands hefði leyfi
lil að gera slíka samþykt, af því að
þetta mál væri pólitiskt. Eg sendi því
fyrirspurn um, hvort leyfilegt væri að
gera slíkar samþyktir í Reglunni, til br.
alþj. æ. t. og hefir liann sent mér svo
liljóðandi svar:
»Kosningarréttur lcvenna og afskifti
þeirra af opinberum málum, er svo rétt
mál frá voru sjónarmiði, að vér eigum
á alla lund að greiða götu þess. Eins
og þœr hafa jafnrétti við oss karlmenn-
ina i Reglunni, þá eigum vér að vinna að
því að þœr verði jafnréttháar í hinu
opinbera slarfslifi. — En áslcoranir til
löggjafanna um þetta efni ættu ekki að
sendasl af Koglunni eða undirskrifast i
lieunar nafni heldur að eins af meðliin-
um hennar sem borgurum eingöngu.
Bróðurtegast.
Edvard Wavrinskye.
Af þessu mega allir lilutaðeigendur
sjá, hver skoðuu hástúkunnar er í þessu
efni, og því hið eg alla br. og systur að
gjalda varhuga við öllum þeim röddum,
sem fram kunna að koma á líkan hátt
og þetta mál, að menn ekki brjóti lög
Reglunnarog fyrirmæli, og geri með því
málefni voru skaða beinlínis eða ó-
beinlínis.
Reykjavík, 11. Ág. 1907.
.7(5/1 Arnason
umbm. alþj. æ. t.
Nýar bækur.
Plngtíðindi Stórstúliu ís-
lands. 12. ársþing. Rv.
1907. 176 bls.
eru nú nýkomin út og send lil allra stúkna
á landinu. Eru þar skýrslur allra embættis-
mannanna og fundarskýrslurnar o. II. Fyrir
sérhvern templar er bókin bráðnauösynleg
handbók, cinkum ef liann vill vera lögfróður
og kunna gerla grein á öllu starfi Reglunnar.
Pingtiðíndin fást hjá stórritara og kosta 1 kr.
50 aur.
Nokkrar prentvillur höfum vér orðið
varir við, en þrer eru allar svo, að sérhver
getur strax lesið þær i málið.
Fanney 3. hefti. Útger-
endur Jón Helgason og
Aðalbjörn Stefánsson. —
Rv. 1907. 48 bls. 8U.
Sögur þrer, er Fanney flytur lesendum
sinum eru allar hinar bestu. Fyrsta sagan
er norsk smásaga um skiðaferðir er hvert
barn hlýtur að liaí'a ánægju af að lesa. Næsta
sagan þar á eftir erný saga efiir Jón Trausta
og heitir Lambasetan. Lýsir liún vel lamba-
setunni, svo sem hún gerist hér á iandi, og
þar eð það atriði er öllum börnum sérlega
vel kunnugt og hugleikið, þá munu þau liafa
gaman ai henni, enda liöfum vér lieyrt börn-
in dást að lienni. Pað er besta sönnunin og
besti heiðurínn fyrir höfundinn. En lang-
fallegasta sagan er saga sú sem þar er af
tónsnillingnum Mozart og br. Jón Árnason
befir þýtt. Hún hlýtur að vekja aðdáun
allsstaðar.
Auk þessa er margt fleira í þessu hefti
liæði kvæði, sögur, skrítlur og fróðleikur.
Iiefti þetta er ágæt barnabók. Pað er einnig
skrýtt mörgum myndum og spillir það eigi
fyrir.
Hallgrímur Pétursson:
Passíusálmar með fjór-
um röddum fyrir Orgel
og Harmoníum. Útgef-
andi Jónas Jónsson. Rv.
1906-07. IV.+134 lils. 4°.
Útgefandinn byrjar formálann fyrir þessari
útgáfu Passíusálmanna á þessa leið:
»Pað er nú í fyrsta sinni, að Passíusálmar
séra Hallgrims Péturssonar lconia fjórradd-
aðir fyrir almenningssjónir. Áður hafa þeir
ekki vcrið jirentaðir með nótum nema i út-
gáfum Björns biskups Þórleifssonar að eins
fyrsti og síðasti sálmurinn. Orsökin til þess-
arar útgáfu er sú, að mér eíns og íleirum
þótli ilja farið, er í hinum síðari útgáfum
sálmanna var gersamlcga breytt lagboðunum
og þeir svo smekklaust valdir sumstaðar,
eins og t. d. við 1. sálminn að G versið úr
sálminum er tekið sem lagboði lians. Við
marga eru og valin ðnnur lög, en þeir upp-
liallega voru orktir undir, oggerirþað minna
til þar sem efni lagsins gelur áll við sálm-
inn, eins og l. d. er með 6., 15. og 39. sálm,
Par á móti eiga lögin 29., 42. og 50. sálminn
í síðusti útgáfunni alls ckki við efnið; sama
er og með lögin við 37. og 40. sálminn . . .«
Pá sjá menn aðalástæðuna til þessarar út-
gáfu Passíusálmanna, og mun engum bland-