Templar - 20.08.1912, Blaðsíða 3

47
svipmikla höfðingjasetri. Yar þá fyrst
skoðuð kirkjan; þótti hún ekki ásjáleg og
fremur illa hirt, enda er hún látin standa
opin nætur og daga; en það kvað vera gert
af því að þau ummæli hggi þar í landi,
að sé kirkjunni lokað, þá farist bátur á
Viðeyjarsundi. — Því næst var farið að
dreifa sér í smáhópa út ura stóra hólinn
suðvestur frá húsinu og matarílátin opnuð
til þess að gæða sér á innihaldi þeirra.
Var það góð tilbreyting frá daglega lífinu,
að sitja þar í góðviðrinu utan í grænum
hólnum í hreinu og svölu sjávarloftinu með
raatarkörfuna við hlið sér, enda var gleði-
svip að sjá á hverju andliti og orð haft á
því, að betra væri að vera hér í dag en
að rangla í rykinu á Reykjavíkurgötum.—
Síðan gengu flestir vestur á úteyjuna og
þótti þar fallegt og grösugt í meira lagi,
og mátti með sanni segja, að þar kendi
margra giasa. Er þar víða krappa-þýfi
undir kafgrasinu, svo að ekki sést hvar
fæti er niður stigið. Urðu af því smábylt-
ur, sem vöktu kæti ferðafólksins. — Eftir
að komið var aftur heim að hólunum, léku
börnin sér á ýmsan hátt. Var þá gaman
að sitja uppi í svo nefndu Ábótasæti, sem
er í klettabelti austur frá húsinu, og horfa
á barnaleikina, fjöruga og gleðiríka, á tún-
inu þar fyrir neðan. Að lokum var skoð-
aður minnisvarði Skúla Magnússonar land-
fógeta; er það meira en mannhæðarhár
einsteinungur og á hann höggvið nafn
Skúla og fæðingar- og dánarár hans. — Kl.
4 var farið að týgja sig til heimferðai og
ganga austur eftir eynni. Var þá verið að
reka heirn kýrnar úr haga til þess að mjólka
þær; var það álitlegur hópur á einu búi:
um 50 talsins. Fyrir kl. 5 stigu allir í
bátana, en þeir skriðu í logndýrðinni út
sundið, fram hjá Skarfakletti og Laugar-
nesi, alla leið heim á höfn. Hljómaði þá
söngur ferðafóiksins langar leiðir meðan
farið var fram hjá skipunum á höfninni.
Og siðasta kvæðið, sem sungið var í för
þessari, var „Ó, fögur er vor fósturjörð";
stóð það heima að því var lokið þegar
bátarnir rendu að bryggjunni. Sögðu sum-
ir, er þeir skildu og kvöddu kunningjana,
að þetta hefði verið skemtilegasti dagur-
inn á sumrinu. 1.
Tölur, sem tala. Tiu algevðar áfengis-
sýkisfjölskyldur áttu alls 57 börn. 25
þeirra dóu á fyrstu viku, nokkurra vikna eða
eða nokkurra mánaða gömul, sumpart af
algerðu máttleysi, sumpart af krampa. 6
voru geðveik. Á 5 mátti sjá, að þau gátu
ekki þroskast eðlilega, og sum þeirra þrosk-
uðust alls ekki neitt; urðu dvergar. Önnur
5 fengu niðurfallssýki er þau voru komin
á fullorðinsár. 1 drengur fekk dansæði og
varð geðveikur. 5 börn höfðu meðfædda
sýki, svo sem langvarandi heilavatnssýki,
klofna vör og vanskapaða fætur. Af þess-
um 57 börnum voru að eins 10, sem voru
fullhraust og náðu eðlilegum þroska bæði
til sálar og líkama.
Bindindisfjölskyldurnar áttu 61 barn; af
þeim dóu 3 af almennri veiklun, 2 af maga-
og garnakvefi, 4 höfðu taugasjúkdóma, en
urðu heilbrigð og 2 voru vansköpuð. Hin
TEMPLAR.
50, sem þá voru eftir ótalin, voru strax
við fæðinguna fullhraust og náðu eðlilegum
þroska í andlegu og líkamlegu tilliti.
Þetta er samkvæmt rannsóknum, sem
svissneskur læknir hefir gert.
Um áfengi til almennrar nautnar.
Lauslega þýtt úr:
»Arnold Múller: SundheJstœre«,
af St. Bj.
Það er kunnugt, að skoðanir rnanna á
áfengi (alkohol) hafa gagnbreyst svo á síð-
ast liðnum áratugum, að fádæmum sætir.
Það er ekki að eins að læknar hafa sann-
að að hinir mörgu góðu eiginleikar, sem
voru orsök þess, að mönnum var ráðið til
að neyta áfengis, eru alls ekki til, heldur
að trúin á tilveru þeirra hefir eingöngu
bygst á því, að menn þektu ekki starfsemi
þá, sem áíengið veldur í líkamanum, eink-
um heilanum og taugakerfinu yfirleitt.
En enn þá þýðingarmeira er það, að
um ieið og menn fundu að áfengið gerir
ekkert gagn á nokkru því sviði, er menn
hugðu það gagnlegt, þá hafa menn fundiö,
að það gerir feikna skaða í fjölda mörgum
öðrum t.ilfellum, skaða, sem er svo mikill
og víðtækur, að áreiðanlegt er, að ekkert
er það, sem nefna má sem orsök sjúkdóma
og slysa, kemst í hálfkvisti við það. Jafn
mikil og margbreytileg sem áhrif áfengis-
ins eru, þá byggjast þau öll — bæði þau,
er virðast vera góð, og þau, sem auðsæi-
lega eru ill — á einum og sama eiginleika
þess, möguleika þess til að hafa veikjandi
áhrif á frumlur líkamans. Áfengi er því
lamandi eitur og allar verkanir þess, hvort
som þær sýnast góðar eða iilar, er árang-
ur af veiklunarstarfsemi þess í einhverju
líffæranna.
Þetta má bezt skýra með því að líta
yflr það hvað það er, sem enn veldur hinni
miklu útbreiðslu áfengisins, þrátt fyrir alla
baráttuna gegn því.
Eins og kunnugt er, hefir áfengi verið
og er enn allmikið notað til að framleiða
hita. FJjótt á að líta virðist þetta vera á
góðum rökum bygt. Hver sem reynir,
getur svo greinilega fundið, hversu eitt glas
af víni eða brennivínsstaup hleypir hita i
líkamann. Mönnum, sem mikið þurfa að
vera úti í hráslagalegu og köldu veðri,
væri það ekki svo litils virði, ef þeir með
svo hægu móti gætu hjálpað líkama sín-
urn til að viðhalda hitanum. En þessu er
alls ekki þannig varið.
Til þess að geta skilið verkanir þær,
sem áfengið hefir í þessu tilfelli, verður
maður að hafa það liugfast, að það eru
vissar taugafrumlur í mænunni, sem stjórna
smávöðvunum í blóðæðunum í húðinni.1
Út frá þessum frumlum liggja taugaþræðir
út til æðanna, og með þeim er vöðvunum
skipað að dragast saman eða gefa eftir, alt
eftir því sem á þarf að halda. Áfengið
hefir nú þær verkanir á þessar taugafruml-
ur, að þær verða máttvana,1 en um leið
verða vöðvarnir í blóðæðunum í húðinni
lika máttvana, þegar þá vantar hvatning-
una og stjórnina frá taugakerfinu, og leyfa
því æðunum að þenjast út. En við það
streymir blóðið innan frá líkamanum og
út undir yfirborðið og fyllir æðarnar.1
Af þessu kemur það, að menn roðna svo
1 Þetta er nákvæmar skýrt fyrri í bókinni og
því getið svo stuttlega í þessum kafla. Pýð.
mjög fyrst eftir að þeir hafa neytt áfengis;
af því kemur og hitatilfinning sú, sem
menn verða varir við í slíkum tilfellum.
Því að blóðið, sem kemur innan frá innri
líffærunum flyt.ur með sér mikið af hkams-
hitanum ; og er þessi hiti þannig breiðist.
út um alt yfirborð líkamans, þá kemur
hitatilfinningin frarn. Hún stafar þvi, eins
og af þessu má sjá, alls ekki af því, að
líkamanum hafi hitnað hið allra minsta,
heldur er að eins allmikið af hitamagni
því, sem fyrir var í likamanum flutt út í
og út undir húðina, svo að menn verða
hans varir. Og eins og áður er nefnt1
hlýtur það að leiða af þessum ílutningi
líkamshitans út í yflrborð líkamans, að
miklu meira af honum, en venjulegt er,
leggur út í loftið kringum iikamann, sem
er kaldara en hann. Niðurstaðan verður
því sú, að það er svo langt frá því að lík-
amamtm aukist hiti, heldur missir hann
töluvert af Jiita sínum.
Af þessu og því, sem fyr er sagt,1 má
sjá, að það, að maður verður var við að
honum hitnar, er merki þe3s, að hitaút-
gufun úr líkamanum sé að byrja.
Tilfinning sú, sem haldið hefir við trúnni
á áfenginu sem hitagjafa er því tál; í raun
og veru verður likaminn miklu aumari og
mótstöðuminni gegn kuldanum, en hann
var áður. í langflestum þeim tilfellum, er
menn þekkja til, hefir það verið nautn á-
fengis og kæling sú, er það veldur, er or-
sakað hafa dauða manna, er orðið hafa úti.
Þess er þegar getið,1 hversu iðuleg, mátt-
eyðandi áhrif á vöðvana í blóðæðuin húð-
arinnar, lik og þau, sem hér hefir verið
lýst, gera þá á endanum svo aflvana, að
þeir geta alls ekki dregist saman. Æðarn-
ar í húðinni eru þá ætíð of fullar af blóði
og verður andlitið þar af leiðandi all-rautt.
Oft sýnist maðurinn fyrir roða þennan
mjög sællegur, en roðinn er tálslæða, sem
hylur eina af hirium mörgu afleiðingum,
sem þessar mátteyðandi verkanir áfengis-
ins hafa.
Sá eiginleiki áfengisins, sem í langmest-
um mæli hefir stutt að þessari fádæma út-
breiðslu þess, eru hinar örfandi og styrkj-
andi verkanir, sem það virðist hafa, þegar
þess er neytt í smáskömtum. Það er þessi
undra léttleiki og örygð, sem áfengið hjálp-
ar manninum um gegn hvers konar þreytu,
jafnt andlegri sem líkamlegri, og jafn vel
hvort sem um sjúka eða hrausta er að
ræða; það er hún, sem lagt hefir grund-
völlinn undir traust það, er bæði Jæknar
og Jeikmenn hafa borið til áfengisins í
fleiri aldir.
í íljótu bragði virðist mjög erfitt að
að rengja það, að áfengið hafi gagnlegar
verkanir, að minsta kosti í þessu tilliti.
Flestir menn geta af eigin reynslu stað-
fest þetta. Og þó er sú orðin raunin á, að
einmitt á þessu sviði hafa rannsóknir lækna-
vísindanna sannað út í yztu æsai’, að alt
það, sem virðist koma af uppörvun, kem-
ur eingöngu af skaðvænlegri, veikjandi
starfsemi í líffærunum og þáímest i heil-
anum. Þetta ósamræmi milli niðurstöðu
vísindanna annars vegarýog reynslu þeirr-
ar, sem hver og einn getur útvegað sér,
hins vegar, virðist í fljótu bragði óleysan-
legt. En þetta. ósamræmi verður að skýr-
ast, og það er^þess vert, vegna þess, að
með því móti fær maður í raun og veru
1 Fyr í bókinni. Pýð.
Næsta blað 10. september.