Templar - 30.09.1912, Blaðsíða 3

Þannig hefir áfengið um langan aldur
verið rómað sem mjög notalegt og styrkj-
andi meðal, bæði handa heilbrigðum mönn-
um, til að iosa þá við þreytu eftir vinnu,
og handa sjúkum, til að styrkja þá í veik-
indunum og eftir þau, ef þess er neytt í
smáskömtum. En þetta er í rauninni skakt.
Áfengið eykur hkamanum aldrei afl, heldur
getur það oft rænt hann töluverðu af afli
sínu.
Til þess að skilja það, á hverju veltur i
þessu tilfelli, þá verður maður að vita það,
að líkamskraftinum, það er: kraftmynduu-
inni í frumlum likamans, er skift í tvo
flokka, sem eru nákvæmlega aðgreindir.
í öðrum llokkinum er sá kraftur, sem
maðurinn notar við alla daglega vinnu og
hreyfingar, og sem er endurnýjaður dag-
lega með fæðunni; en í hinum flokkinum
er sá kraftur, sem maður gæti kallað vara-
aflforða; það eru nokkurs konar birgðir
af líkamsþrótti, sein í venjulegum kring-
umstæðum er ekki snertur, en sem er hin
mikla, trygga stoð, sem liffærakerfin styðj-
ast við, til þess að eiga það ekki á hættu,
að lenda alt í einu í þeim kröggum, að
alt afl sé uppet.ið.
Það er þessum varaafl/orða að þakka,
að líkaminn getur staðist meiri háttar
veikindi. í þeim kringumstæðum er nær-
ingarstarfsemin ætíð mjög veikluð; við það
minka afl-aðflutningar til líkamans að mikl-
um mun, en þá er þó afleyðslan oft stór-
lega aukin. En þegar þannig stendur á
væri óhugsanlegt að hkaminn gæti þolað
slíkt, ef hann hefði ekki þettað varafl sitt
að gripa til. Á því lifir likaminn þegar
þannig lætur iha í ári, og af því leiðir, að
því meira sem til er af því, þeim mun
meira mótstöðuafl hefir hann gegn veik-
indunum.
Eins og sjá má af þessu, er það liífæra-
kerfunum mjög mikils virði, að gæta svo
þessa varaafls sins, að það verði ekki að
nauðsynjalausu notað til daglegrar vinnu;
og til þessa er þreytutilfinningin höfð. Hún
er í raun íéttri aðvörunarmerki frá fruml-
um likamans um, að nú séu þær bún-
ar að eyða því sem þær hafi haft til
umráða af starísafli, og að ef krafist sé
meira starfs af þeim, þá verði þær að eyða
varaaflforða sínum.
Og, eins og kunnugt er, getur maður
yfirunnið þreytu í byrjun. Maður neyðir
likamann til að láta nokkuð af hendi af
varaaflforða sínum. En það verður skamm-
góður vermir. LifFærakerfin verja sig með
því, að þreytutilfinningin eykst, og að lok-
um setja þau svo sterkar og óijúfanlegar
skorður gegn þessari vanbrúkun, að mað-
urinn verður að hætta, hvort sem hann vill
eða ekki; líkaminn lokar varaaflforða sinn
inni og neyðir hin starfandi h'fFæri til þess
að hvíla sig og safna sér með því nýjum
aflorða, sem þau hafi sjálf til umráða.
Þreytutilfinningin kemur, eins og áður
er getið — (vísar fram í bókina) — af því
að í frumlum líkamans safnast fyrir eitruð
efni á meðan þær starfa. Þessi efni gera
ekki að eins að hindra starf þessara frumla,
heldur hafa þau og pirrandi áhrif á vissa
taugaþræði, svo að í þeim myndast tauga-
straumar, sem berast til frumluflokks utan
til í heilanum, en starf það, sem þessir
straumar valda i heilafrumlum þessum, er
það, sem vér verðum varir við sem þreytu.
En taki maður nú inn eitur, sem lamar
þessar heilafrumlur svo, að þær starfa lítið
eða ekkert. Og komi þá út í likamanum
T E M P L A R.
að þvi, að umráðaafl frumlanna þar, sé
útnýtt, þá þýðir ekkert að senda aðvörun
til heilans, því að frumlur þær, sem þar
áttu að taka á móti aðvöruninni og af-
greiða hana til annara frumla, svo að
breytt yrði s&mkvæmt henni, st.arfa nú
ekki og getur því þreytutilfinningin ekki
myndast.
En hún er nú bæði lokan og hurðin í
hliðinu, sem liggur að varaaflforðanum.
Það stendur í þessu t.ilfelli opið og get-
ur líkaminn því eytt svo miklu sem verk-
ast vill af varaaflforða sínum, án þess að
maðurinn verði þess var, hvað er að gerast.
Það er því elchi svo, að einstahlingnum
hafl auhist afl, lieldur getur hann liindr-
unarlaust eytt varaaflforða sínurn.
Notkun áfengisins sem styrkjandi meðals,
hvílir öll á þeim góða grundvelli, að það
gerir manninum mögulegt að skeyta engu
kröfum líkamans um hvild. Ivomi þetta
oft fyrir, eða jafnvel daglega, leiðir það af
sér, eins og sagt er frá í kaflanum um
ofraun, — (annars staðar í bókinni) — var-
anlega veiklun líkamans.
En enn þá óverjanlegra er það, þegar á-
fengið er notað sem styrkjandi meðal handa
sjúku fólki og veikluðu, fólki, sem vill losna
við hina þvingandi máttleysis- og þreytu-
tilfinningu, sem ekki að eins fylgir sjálfri
veikinni, heldur helst stundum um lengri
tírna eftir að hún er um garð gengin. Þessi
þreyta, sem gerir vart við sig eftir hverja
smá-áreynslu, er tilkynning líkamans um
það, hve lítið hann á til umráða af afli,
og hve nauðsynlegt sé að fá endurnýjaðan
grunnforða þann, sem til var, þegar veik-
indin byrjuðu, en eyddist á meðan á þeim
stóð. Sjúklingurinn þarf því sízt af öllu
á þeim meðulum að halda, sem hjálpa
honum til þess að eyða enn þá meiru af
þvi litla, sem hann enn á eftir af lífsafli,
heldur þarf hann að styrkja líkama sinn
með heilnæmum og skynsamlegum lifnað-
arháttum.
Þótt nú heilinn sé það af híFærum lík-
amans, þar sem íyrst og frekast verður
vart við áhrif áfengisins, þá verða og öll
önnur lífFæri fyrir þeim. Og það er at-
hyglisvert, að mjög margar tilraunir, sem
ýmsir rannsóknarmenn hafa gert, hafa allar
gefið sams konar árangur, sýnt að áhrif
þess á vöðvafrumlur líkamans eru töluveit
mikil. Meira að segja eftir „hóflega" nautn
áfengis — t. d. einn danskan bjór — hafa
menn með nákvæmri mælingu fundið
þverrun á krafti þeim, sem vöðvafruml-
urnar draga sig saman með.
(Pramh.).
Rómverska konan.
Saga eftir Paul Ileyse.
(Framh.).
Glaðværð mikil var í garðinum. Ljósin
glitruðu í runnunum og laufgöngunum og fög-
ur, rómversk augu tindruðu á meðal þeirra.
Ungu hjónin, sem áttu þennan veitingastað,
voru alt af á ferðinni fram og aftur og gerðu
alt, sem í þeirra valdi stóð, til þess að þókn-
ast gestunum, og á bak við alla þessa dýrð
gnæfði — alveg eins og nú — hvolfþakið á St.
Péturskirkjunni, og þá gat ég í fyrsta sinni
notið töfra-tignar þess til fulls, því mér virtist
það ekki neitt sérlega eftirtektavert er ég nálg-
aðist bæinn að sunnanverðu.
Að vanda féll ég í drauma dvala; endur-
minning æskuáranna og heiðingleg lffslöngun
seinni ára, gengu nú samsfða og kom mæta
55
vel saman. Ég veitti því þess vegna enga
eftirtekt, að fólkið smá-týndist burt úr garðir.-
um og þar varð dimmara og kyrrara því lengra
sem á leið, og að lokum stóðu þeir slðustu
upp og fóru leiðar sinnar. Þá kallaði ég á
veitingamanninn og greiddi honum andvirði
þess, er ég hafði neytt og fór svo á burt úr
garðinum og ætlaði til gistihússins.
Þegar ég kom út á götuna, sá ég eitthvað
svart, hinu megin við gráa múrvegginn, og
stóð það hreyfingarlaust eins og varðmaður.
En undir eins og ég sneri til hægri og nálg-
aðist hliðið, tók vofan að bæra á sér og ég
varð þess áskynja, að hún veitti mér eftirför.
Þegar ég stansaði og leit aftur fyrir mig, stóð
hún kyr. Mér fór ekki að verða um sel. —
Við og við mætti ég sfðbúnum vegfarendum.
Ég hafði digran staf í hendi og með honum
hafði ég áður, á leiðinni til Camaldoli,1 haldið
bíræfnum náunga í skefjum.
Eg komst að hliðinu og hugði, að nú væri
ég úr allri hættu. Veðrið hafði breyst; nú
sást engin stjarna og sunnanvindur var í lofti.
Ég fór þvers um yfir auða svæðið og ég man
það enn þá, að ég stsðnæmdist hjá broddsúl-
unni og horfði lengi upp að Pincio2 og þar
mátti heyra þýtt vindhljóðið í laufi trjánna.
Ég ráfaði þangað, þótt geigvænlegt hafi hlot-
ið að vera þar undir dimmum trjátoppunum.
Loksins hélt ég hyggilegra að halda heim,
þótt vofan hefði orðið viðskila við mig hjá
hliðinu.
I einu vetfangi — ég var einmitt kominn á
Corso — heyrði ég hröð og létt skref á bak
við mig, eins og gengið væri á sokkaleistun-
um. En áður en ég hafði ráðrúm til þess að
snúa mér við, var ráðist á mig aftan að; tveir
handleggir lögðust utan um mig og haldið svo
fast utan um brjóst mér, eins og það væri í
járnklóm; hernpan var tifin frá mér, farið í
brjóstvasann og vasabókin dregin upp úr hon-
um, sem ég hélt þar óhulta; þá losnaði ég, en
fékk óþyrmilegt högg um leið, svo ég hraut
áfram nokkur skref og ræninginn þaut á burt
inn á Corso beint fyrir augum mínum. Þetta
gerðist alt á tveim augnablikum. Ofsareiði
mín gerði það að verkum að ég náði mér
undir eins eltir höggið; ég veifaði stafnum og
jós úr mér þeim svörtustu ítölskum blótsyrð-
um, sem mér duttu í hug og hljóp sem örskot
á eftir fantinum.
Fæturnir brugðust mér heldur ekki. Nálægt
San Giovanni náði ég f fantinn. Ég lamdi
hann í bakið með stafnum eins fast og mér
var unt og húfan flaug af höfði honum út í
buskann.
Þetta var þá bófinn, sem hafði fylgt mér til
Villa della Vita, og hefir hann rent grun f,
hvert væri erindi mitt í bankann. »Fantur!«
öskraði ég og hristi hann, eins og ég ætlaði
að þvinga hann til að láta af fantabrögðum
sfnum og skila ránsfénu. En hann var eng-
inn viðvaningur; hann drógst úr höndum mér
eins og mjúkur köttur; ég hafði ekkert afl á
við hann; hann tók utan um mig og flissaði um
leið, alveg eins og þetta alt saman væri barna-
leikur. Við áttumst við þarna nokkra stund
og ég reyndi að nota stafinn, en árangurslaust.
Hann hélt mér fast að brjósti sér. Ég hróp-
aði eins hátt og mér var unt: Hjálp! Ræn-
ingjar! Morðvargar! — ekkert hljóð; í götunni
var jafn-hljótt og f dauðra manna gröfum.
Hann hafði séð sér færi og dróg mig að
húströppum, sem voru þar rétt hjá. Við féll-
um báðir og héldum hver öðrum dauðahaldi;
1 Frægt klaustur í Arezzo-liéraðinu í Toscana.
5 Hin nyrsta af þeim 7 hæðum, sem ltómaborg
liggur á. Er nú mestmegnis lögð skemtivegum.
Pijd.