Templar - 24.08.1918, Blaðsíða 2

26
TEMPLAR.
„Templar“
kemu út 12 sinnum á þcssu ári. Vcrð árgangsins er
kr., 1 Ameriku 75 cents. Utsölumenn fa 25•/• i sölu-
laun.
Afgreiðsla og innlieimta er á Laugaveg 2, Box 1G4
Reykjavík.
Útgefandi: Stórstúlia ÍBlands I.O.G.T.
Bitstjóri og ábyrgðarmaður:
Jón Árnason, prentari.
Box 221, Revkjavik.
Og þá er engum til að dreifa nema
andbanningum. Peir hafa frá upphafi
vega sinna átt aðalþáttinn i brotunum á
áfengislöggjöfmni.
Þegar vínsölubúðum fækkaði hér í
Reykjavík og veitingahús með áfengis-
sölurétti var ekki orðið nema eitt í
bænum, þá fanst sumum áfengiselsk-
endum skórinn vera farinn að kreppa
um of að, því þá tóku þeir upp á því
snjallræði að koma á fót hinum svo
nefndu »klúbbum«.
Nú er það opinbert leyndarmál, að
flestir forkólfar andbanninga voru bein-
ir þátttakendur og félagar í »klúbbun-
um«, sem stofnaðir voru í þeim tilgangi
einum að veita félögum sínum og gest-
um þeirra áfengi og koma þann veg á-
fengisveitingunum undir vernd heimilis-
helginnar ef unt væri. Áuðvitað var
þetta ósvifin tilraun til að brjóta anda
og tilgang vinsölulaganna frá 1S99.
En »Adam var ekki lengi í Paradís«,
þvi »klúbbarnir« voru brátt afnumdir
með lögum og andbanningahöfðingjun-
um var ekki liðið að reka óhæfuna í
skjóli heimilishelginnar.
Vilji nokkur vefengja það, sem næsta
ótrúlegt er, að sumir aðalforkólfar and-
banninga hafi staðið í sambandi við
»klúbbana«, þá gæti »Tpl.« bent á nokk-
ur nöfn til frekari áréttingar, en hann
ætlar að geyma það þangað til síðar.
Til marks um það, að eigi væri það
unglingar einir og menn af almúgaflokki,
sem kunnugir voru á áfengisleynisölu-
stöðunum með vegunum austur yfir fjall-
ið, þá rná minna á, að einn meiri hátt-
ar embætlismaður hér i Reykjavík fór
eitt sinn upp í sveit með skylduliði sínu
sér til hressingar. Hann áði á einum
hinna alkunnu áfengissölustaða. Honum
bráðlá á einhverri vökvun með matn-
um og fékk auðvitað ómengaðan bjór.
En hann fékk einnig léða diska og fleiri
áttæki hjá launsalanum. Áður en lagt
var upp varð að skila því sem bóndinn
léði, og spurði embættismaðurinn því
næst, hve mikið hann ætti að greiða
fjTrir bjórinn; en bóndi kvaðst ekki taka
einn eyri fyrir bjórinn, en lánið á disk-
unum og því sem þeim fylgdi, nam ná-
kvæmlega bjórverðinu. Maðurinn greiddi
auðvitað umtölulaust og var sagt, að
honum hefði þótt þetta snjallræði hið
mesta að fara svona kringum lögin.
Ótal mörg fleiri dæmi mætli nefna.
Þá hefur það oft borið við, að þing-
menn, mennirnir, sem lögin setja, hafi
tekið þátt í brotum á áfengislöggjöfinni
einmitt með því að drekka hjá launsöl-
unum.
Öllum er það vitanlegt, að bannlaga-
brotin eiga rót sína að rekja' til hinna
áhrifameiri andbanninga; þeir hafa á
allan hátt stutt að því að þau geti þró-
ast og dafnað, til þess að útvega sér á-
stæðu gegn bannlögunum og jafnframt
fullnægt löngun sinni í áfengið, — en
ekkert af þessu hefur dugað þeim í bar-
áttunni.
Þegar menn athuga það, sem að fram-
an er sagt um brotin á áfengislöggjöf-
inni áður en bannlögin komu til sög-
unnar, þá er það bert, að bannlaga-
brotin eru smáræði í samanburði við
það.
Síðan bannlögin komu til framkvæmda
hafa andbanningar óspart prédikað al-
þjóð manna, hve ógurleg sé spilling sú,
sem bannlögin hafi vakið með þjóðinni.
Á því er enginn efi, að lögbrotaspill-
ingin hjá þjóð vorri er miklu eldri en
bannlögin, eins og bent hefur A'erið á
hér að framan, og eiga andbanningarnir
hana alveg óskifta — þar er engum
öðrum en þeim og fórnardýrum þeirra,
drykkjumönnunum, til að dreifa.
Hver er nú ástæðan til þess, að and-
banningarnir nefndu aldrei lögbrotin á
áfengislöggjöfinni á nafn?
Við bannmenn gelum svarað spurn-
ingunni fyrir þá, ef þeir treystast ekki
til þess sjálfir.
Andbanningarnir fárast ekki út af lög-
brotaspillingunni, af því að liún komi
svo átakanlega í bág við siðferðistilfinn-
ingu þeirra — liðni tíminn hefur sann-
að það — heldur er hitt ástæðan, að á
meðan þeir gálu fengið áfengið alstaðar
og fyrirhafnarlítið, þá höfðu þeir ekkert
við lögbrolin að athuga og þá var sið-
ferðið með þjóðinni í bezta lagi að
þeirra dómi. En þegar bannlögin eru
komin á, sem auðvitað hafa gert ómet-
anlegt gagn í því að gera þeim erfitt
fyrir og jafnvel ókleift að ná í áfengið,
þá æpa þeir svo heyrist fjöllunum hærra
um lögbrot og þjóðarspillingu af völd-
um bannlaganna.
Siðferðiskend þeirra hefur sem sé al-
drei verið fyrirferðarmeiri en það, að
hún getur vel komist fyrir á hálfflösku-
botni.
Hverjir mega ekki drekka?
Ég mætti nýlega manni á götu hér
og hvernig sem á því stóð, barst talið
að bannlögunum og brotum á þeim.
Við urðum ekki sammála, því að ég er
bannmaður, en liann andbanningur.
Hann hélt auðvitað fram liinum marg-
slitnu staðhæfinguin um þá persónu-
frelsis-skerðing, sem bannlögin eiga að
valda þeim, sem víns vilja neyta. Hann
virðist líta á þá hlið málsins og enga
aðra: að hverjum sé heimilt að neyta
þess sem hann vilji, án íhlutunar lands-
laganna. Þetta er gamla sagan nýja, sem
forkólfar andbanninga hafa verið að
berja inn í fjöldann, og sem svo mörg-
um, sem heyra eða lesa, hættir við að
taka fyrir góða og gilda vöru. Ég ætla
mér ekki með þessum fáu línum að fara
að hrekja hér þessa marghröktu og
sundurtættu fjarstæðu andbanninga, sem
í daglegri reynzlu og framkvæmd laga,
yfir höfuð, rekur sig alstaðar á, því að
eins og alkunnugt er, taka landslögin
ekki til einstaklingsins aðallega, heldur
til heildarinnar, og að því leyti eru öll
lög að meira eða minna leyti skerðing
á persónulegu frelsi manna, haft á vilja
einstaklingsins og takmörkun á tilhneig-
um þeirra. — Við skulum ekki fara
lengra út í þá sálma, en af þvi talið
barst lengra, til embættismanna lands-
ius, þá kom okkur þó saman — að
mestu — um það, að þeir mættu þó
ekki drekka, að minsta kosti ekki láta
sjá sig ölvaða á almanna færi.
Sú var tíðin, að hér á landi voru fá-
ir sem litu lineyxli drykkjuskaparins
sömu augum, sem nú er alment á
það litið. Þá þótti ekki stór-minkun að
því að drekka sig ölvaðan og þá drukku
líka allir, sem vetlingi gátu valdið æðri
sem lægri. Pjóðin var þá samtaka um
það að drekka, og drekka mikið.
Þá var ekki svo mjög til þess tekið
þótt sýslumaður við öl lumbraði á ná-
unganum, eða þótt læknir sofnaði út úr
á rúmstokknum hjá sjúklingnum, sem
hann var sóttur til, eða presturinn öl-
móður, sæi flugur í slað engla í stóln-
um. Þetta fyrirgafst alt, þvi drykkju-
skapurinn var þá sameiginlegt skipbrot
og böl þjóðar sinnar.
Nú er öldin önnur; nú eru augu
manna þó svo opnuð, fyrir ósérplægna
baráttu bindindismanna þessa lands, að
ofdrykkja er talin hneyxli og löstur, og
sérstaklega er farið að taka hart á því
ef embættismenn þjóðarinnar láta sjá
sig ölvaða, en þótt undarlegt rnegi virð-
ast, þá eru það þó einmitt þessir menn
sem hvað helzt virðast vera andvígir
þeirri menningar-stefnu, sem bindindi
og bannlög fela í sér. Er það því
einkennilegra sem embæltismenn annara
landa, þar sem bindindis- og bannlaga-
hugsun hefur náð nokkrum tökum, virð-
ast láta það mál mjög til sín taka til
hins belra, og vera reiðubúnir til þess
að koma þessu í framkvæmd. Þeim finst
sem sé, að þeir séu sjálfkjörnir leiðtog-
ar þjóðanna í þessu velferðarmáli og að
þeim beri að vera á því svæði braut-
ryðjendur og forkólfar, en alls ekki
skapaðir eða til þess settir að vinna því
máli mein og rífa það niður. Minnist
ég sérstaldega í þessu sambandi áskor-
unarinnar frá »Bindindisfélagi sænskra
lækna« til sænsku þjóðarinnar, dags. í
Stokkhólmi i okt. 1910, og augtyst um
endilanga Svíþjóð. í áskorun þessari er
meðal annars lýst hinum skaðlegu á-
hrifum áfengis á mannlega sál og lík-
ama, jafnvel þótt lítils áfengis sé neytt,
og síðan má lesa þessi orð:
»Sænsku menn og konur!
Látið þessu hugsun gagntaka hjarta
yðar alvarlega og hættið við áfengu
drykkina. Þessa fórn getur hver og
einn af oss fært ættjörðinni til heilla og
hamingju fyrir alla vora þjóð, — — «