Þjóðmál - 01.07.1972, Blaðsíða 7

JOLÍ 1972
ÞJ ÓÐMÁL
7
Björn Jónsson, íorseti ASÍ
VIÐHORF I VERKALYÐSMAL
Hröð sókn
Blaðið hefur beðið mig að
gera grein fyrir ástandi og horf-
um í kjaramálum verkalýðshreyf-
ingarinnar og næstu viðfangs-
efnum verkalýðssamtakarma og
vil ég reyna að verða við því,
eftir því sem un«t er í stuttri
blaðagrein.
Er þess þá fyrst að minnast,
að á tveim síðustu árum, þ. e.
a. s. frá og með júnísamningun-
um 1970, hafa verkalýðssamtök-
in verið í mikilli sókn í kjara-
baráttu sinni og náð fram stór-
felldum kauphækkunum og ýms-
um öðrum kjarabótum, svo að
vafasamt er að meira hafi áður
verið að gert í þeim efnum, á
jafn skömmum tíma. Frá 1. árs-
fjórðungi 1970 og til þessa dags,
hefur útborgað kaup verkamanna
á greiðslustund hækkað frá
72,2% og upp í 83,4%, en á
viku frá 61% og upp í 66,7%.
Á sama tíma hefur vísitala fram-
færslukostnaðar (til 1. maí sl.)
hins vegar hækkað að miklum
mun minna, eða um 26,2% og
vísitala vöru og þjónustu um
52,1%. Kaupmáttaraukning hef-
ur því orðið frá 40,4% til
45,3%, ef miðað er við tíma-
kaup, en 27,6% til 32,1% ef
miðað er við vikukaup og fram-
færsluvísitölu í báðum tilvikum.
Sé miðað við vísitölu vöru og
þjónustu er kaupmáttaraukning-
in 34,8% til 38,8É fyrir klst., en
21,9% til 26,2%, ef míðað er
við vikukaup.
Naumast þarf að taka fram,
að mikill meirihluti framan-
greindra kauphækkana hefur
orðið síðari hluta þess tímabils
sem hér ræðir um og þá einkan-
Iega í kjölfar kjarasamninganna
4. des. sl þegar jafnframt var
samið um styttingu vinnuvikunn-
ar, Iengingu orlofs í 4 vikur og
sérstakar Iáglaunahækkanir.
Blikur á lofti
Að óbrigðulli venju hafa at-
vinnurekendur og málpípur
þeirra haldið því Lam að svo
miklar launahækkanir, sem hér
hafa verið raktar að nokkru,
fengju ekki staðizt. Fyrir þeim
væri ekki' grundvöllur í afkomu
atvinnuveganna og því væri í
óefni stefnt. Reynzlan hefur
sannað hið gagnstasða. Nærri
mun Iáta að helztu og mikilvæg-
ustu útflutnángsvörur þjóðarinn-
ar hafi tvöfaldazt í verði á sl.
3 árum og hefur sú stórfellda
verðhaakkun m. a. leitt til slíkrar
aukningar þjóðartekna að full-
komlega rétdætir áunnar kjara-
bætur. Árin 1970 og 1971 voru
einstök uppgripaár flestra eða
allra atvinnugreina og skiluðu
atvinnurekendum milljarða hagn-
aði, þrátt fyrir launahækkanirnar.
Jafnframt safnaði útvegurinn
gildum verðjöfnunarsjóði (nálægt
1 milljarði) á sama tíma. Ný-
gerðar athuganir staðfesta Iíka
að útfflutningsatvinnuvegirnir
standast fullkomlega núgildandi
kostnaðarverðlag, og sannar það
ásamt fleiru, að ekki hefur þeim
hingað til verið ofgert.
Hitt er þó jafnframt rétt að
hafa í huga, að verðlagsþróun
útflutnings hefur á síoari hluta
sl. árs og það sem af er þessu
ekki verið jafnhagstæð og áður.
Er hér svo mikill munur á, að
ekki er talið óyggjandi að xm
teljandi verðlagshækkun verði að
rasða frá árinu ’71 til ársins ’72,
þegar á allt er litið, en vitanlega
hefur það fyrst og fremst verið
hin sérstaklega hagstæða verð-
lagsþróun útflutningsins, sem
hingað til hefur jafnað metin á
móti launahækkununum og öðr-
um auknum innlendum kostnaði.
Af þessum sökum eru nú ýmsar
blikur á lofti.
Verðlagsmálin
Svo hagstæð sem þróun út-
flutningsverðlagsins hefur verið
avinnuvegunum og þjóðinni í
heild hefur þróun verðlags inn-
anlands verið óhagstæð. Af hálfu
verkalýðssamtakanna var lögð á
það rík áherzla eftir kjarasamn-
ingana 1970 að stjórnvöld beittu
ríku aðhaldi í verðlagsmálum og
heimiluðu ekki aðrar eða meiri
verðlagshækkanir en brýnasta
nauðsyn krefði. Þessu var ekki
sinnt og verðhækkanabylgja skall
yfir sumarið 1970. Verzlunin
fékk m. a. 12,5% hækkun á á-
Iagningu að mestu eða öllu án
rökstuddra ástæðna. Það var ekki
fyrr en í nóv. 1970 að þáver-
andi ríkisstjórn sá sitt óvænta
og setti svokölluð verðstöðvun-
arlög, en þá var skaðinn að
miklu skeður og aðgerðirnar að
verulegu leyti blekkinig, sem enn
þann dag í dag er smám saman
að koma í ljós. En jafnframt
voru verðlagsbætur á laun skert-
ar um 3 vísitölustig.
Eftir desembersamningana hef-
ur núverandi ríkisstjórn sýnt
stórum meiri vilja til aðhalds í
verðlagsmálunum en gert var eft-
ir samningana 1970. Sá róður
hefur þó reynzt harla erfiður, m.
a. vegna fjölda óuppgerðra verð-
hækkanatilefna frá verðstöðvun-
artímabili fyrrv. ríkisstjórnar,
sem ekki varð komizt hjá að
viðurkenna. Mistök liafa henni
líka orðið á, svo sem þegar látið
var undan kaupsýslunni um 6—
10% hækkun smásöluálagning-
ar, sem telja verður algerlega ó-
röksrudda, en sú ákvörðun var
tekin þvert gegn vilja fulltrúa
launþega í verðlagsnefnd. Þá
hafa og komið til fjáraflanir til
ríkisins, sem valdið hafa veru-
legum verðlags og vísitöluhækk-
unum. Hvort sem þetta er rætt
Iengur eða skemur er niðurstað-
an sú, að ekki hefur tekizt að
hindra verðlagshækkanir í þeim
mæli að kostnaðarverðlag innan-
lands haldist í hendur við verð-
lag útflutningsafurða, og að nú
er svo komið að við stöndum
nærri mörkum, hvað það kostn-
aðarverðlag snertir, sem höfuð-
greinar atvinnulífsins þola án
þess að til uggvænlegra tíðinda
um samdrátt og/eða gengisfell-
ingu dragi.
Jónsson.
Hvernig á
vsð að bregðast
Það er augljós höfuðskylda
verkalýðssamtakanna að verja og
vernda hagsmuni umbjóðenda
sinna við hver þau ytri og innri
skilyrði sem fyrir hendi eru. í
Iok þess mikla sóknartímabils
sem nú er á undan gengið, hlýt-
ur það því að vera meginatriði
að halda fast um það sem áunn-
izt hefur, vernda þann kaup-
mátt, sem náðst hefur og tryggja
gildi þeirrar launahækkunar, sem
um hefur verið samið að gangi
í gildi 1. marz nk. Eins og nú
er komið hlýtur öllum að vera
ljóst, að þessir mdklu hagsmun-
ir verkafólks verða ekki varðir
Björn
eða verndaðir ef sú flóðbylgja
víxlhækkana verðlags og krónu-
tölu kaups með stöðugt minnk-
andi gildi, á óhindrað að ganiga
fyrir sig. Fari svo, hljóta allir
eða flestir ávinningar síðusm 2ja
ára að drukkna í verðhækkana-
flóðinu eða verða afmáðir í at-
vinnuleysi og fyrirséðri gengis-
fellingu eins og raunin varð
1967 og 1968.
Vandinn, sem nú er við að
fást, er fremur öðru sá að stöðva
hækkun kostnaðarverðlags innan-
lands (meðan ekki koma til
auknar tekjur af útflutningi,
annað hvort vegna magnaukn-
ingar framleiðslunnar eða verð-
hækkana) án þess að raunlaun
verkafólks verði skert. Ef frávik
frá því verðlagsbótakerfi launa,
sem við nú búum við er nauð-
synlegt til að leysa þennan vanda,
ber að gaumgæfa slík frávik af
fullu raunsæi. Þegai á slíkt yrði
litið, verður líka að hafa í huga
að takmarkanir gildandi kerfis
eru miklar og að launþegar skað-
ast stórlega við hverja hækkun
verðlags og vísitölu, þótt ekki sé
tillit tekið til þeirrar hættu, sem
þær eru fyrir efnahagskerfið, at-
vinnulífið og þar með launþeg-
ana sjálfa.
Afstaða verkalýðssamtakanna
til hugsanlegra aðgerða til stöðv-
unar verðbólgurmar nú næstu
vikurnar hlýtur algcrlega að mót-
ast af því, hvort þær aðgerðir
reynast til þess fallnar að vemda
umsaminn kaupmátt verkafólks
og þá rflcu hagsrmmi þess, að
blómlegt atvinnulíf fái haldizt.
Því ber að vera vel á verði og
rasa hvergi um ráð fram.
ASÍ-þing
í nóvember
Á Alþýðusambandsþingi 1968
voru samþykktar miklar breyt-
ingar á skipulagi verkalýðssam-
takanna, sem ætlað var að gera
samtökin að virkara og hæfara
tæld í baráttu þeirra fyrir bætt-
um efnalegum, menningarlegum
og félagslegum kjörum virtnu-
stéttanna. Á því þingi náðist
einnig yfirgnæfandi meirihluta-
samstaða um kjör faglegrar
stjómar samtakanna, þ.e.a.s. þar
sem ekki var valið móð tilliti til
stjornmálalegs litarháttar heldur
út frá því hver staða viðkom-
andi var í grunneiningum sam-
takanna. Þessari skipan undu
menn misjafnlega í upphafi og
vom jafnvel hafðar uppi hinar
þyngstu sakargiftir á hendur á-
kveðnum forystumönnum, sem
beittu sér fyrir hinni nýju skip-
an faglegrar forystu. Slíkar radd-
ir em nú löngu hljóðnaðar, a. m.
k. opinberlega, enda mun mála
sannast, eins og áður er að vik-
ið, að ekki hafi í annan tíma
náðst fram meiri árangur í kjara-
málum en í tíð þessarar stjórn-
ar og líkt má segja um ýmsa
aðra starfsemi hreyfingarinnar.
Sú hefur líka orðið reyndin, að
stjórn sambandsins hefur orðið
samhentari en nokkur hefði fyr-
irfram þorað að vona, og segir
það sína sögu í þessu efni, að
allar meiriháttar ákvarðanir hafa
verið gerðar einróma í miðstjórn
allt kjörtímabilið til þessa.
Ein hinna skipulagslegu breyt-
inga, sem gerðar vom á þing-
inu 1968, var sú að lengja starfs-
tímabil milli þinga í 4 ár. Ein
afleiðinga þeirrar breytingar er
sú, að Alþýðusambandsþing
verða eftirleiðis enn viðameiri
og enn mikilvægari samkomur
en áður, og að meiri kröfur verða
gerðar um vandlega undirbúnar
ákvarðanir og langtímastefnu-
mótun í hinum ýmsu málaflokk-
um. Miðsjóm ASÍ vinnur nú að
undirbúningi þinghaldsins í nóv-
ember í samrasmi við þetta og
em starfandi vinnunefndir á veg-
um hennar í eftirtöldum máhim:
1) Kjara- og atvinnumálum.
2) Vionjuvemdar- og trygg-
ingarmálum.
3) Fræðslumálum.
4) Atvinnulýðríeði.
5) Fjármálum og starfshátta-
málum.
Þessir málaflokkar gefa nokkra
hugmynd um helzm verkefni
þingsins og gefa líka til kynna
að þau verkefni em harla mik-
ilvæg fyrir þróun verðlagsmála
næstu árin. Varðandi undirbún-
ing þingsins telst það líka til ný-
Iundu að fyrirhugað er, eftir því
sem frekast verður við komið,
að öll drög að ályktunum verði
send hinum einstöku félögum
innan sambandsins það löngu
fyrir þingið, að aknennar um-
ræður geti þar farið fram áður
Framhald á 10. síðu.
\ Kaupmáttarvísitala
miðað við vísitölu framfærslukostnaðar á hverja gr. vinnust. (-viku) áu orlofs. (1. ársfj. 1970 = 100)
1970 1971 1972
1. Aim. vinna, t. d. vinna m/hand- í. 2. 3. 4 1. 2. 3. 4 1. 2. júlí
v.f.; vinna, sem ekki er talin Kaupmáttur tímakaups 100 98,1 10i,l 113,4 112,9 111,9 1139 119,4 142,9 138,5 145,3
annars staðar. Kaupmáttur vikukaups 100 98,1 101,1 113,4 112,9 111,9 1139 119,4 129,7 125,9 132,1
2. Alm fiskvinna. Aðst. v/fagv , Kaupmáttur tímakaups 100 98,0 100,9 113,2 112,7 111,7 114,5 118,8 141,0 136,9 143,7 130,6
steypuvinna. Kaupmáttur vikukaups 100 98,0 100,9 113,2 112,7 111,7 114,5 118,8 128,3 • 124,5
3 Hafnarvinna. Byrjunark. verka-
manna á stórvirkum vinnuvél- Kaupmáttur u'makaups 100 98,9 101,9 1142 113,8 112,7 1147 118,3 137,6 133,7 140,4
um. Kaupmáttur vikukaups 100 98,9 101,9 114,2 113,8 112,7 114,7 118,3 125,0 121,6 127,6
4. Stjórnendur vinnuvéla með 5 Kaupmáttur tímakaups 100 103,7 106,6 119,1 118,5 117,5 119,7 121,8 138,2 135,1 145,2
ára starfsreynslu. Kaupmáttur vikukaups 100 103,7 106,6 119,1 118,5 117,5 119,7 121,8 125,7 122,8 131,9