Skýrslur um landshagi á Íslandi - 01.01.1861, Page 42

32
UM BÚNADARIIACI ÍSLEADÍKGA.
er nú satt í öl!u þessn”? En það er aptr liið saraa og raenn
spyri: „Hvernig eigu menn að koraast eptir þ\í, hvort velmegun
raanna sé nú meiri cn áðr, og hvernig eigu menn að fara að
nieta liana”? — Menn geta nú koinizt eptir efnahag þjóðanna á
líkan hátt sem þeir komast að fjárhag hvers búanda inannsj en
hjá honum atliuga raenn: I) hversu mikið hann eigi, 2} hve
gott það se, 3) hve feraætt það se, og 4) hvern kostnað
hann veröi að hafa fyrir búi sínu. 1 fjrsíu grein er þá talinn
allr bústofn manus og eigur; í unnari grein eru raetin gæöi fjár-
raunanna, og því eigi farið eptir nafninu einu ne höfðatölunui,
heldr gjört aö álituin, hversu eigulegt og gott hvaðeina se; í
þriðju grein erraetið gangverð hlutanna, og athugað hversu verölagið
brevtist og bvern liagnað verðbreytíngin færir búanda; í íjórðu
grein er nú þcss getið, liversu mildmi kostnaö búandinn þurfi að
liafa fyrir búi sínu. Til þess nú að gela uietið, bvort einu landi
cör þjóð liafi farið fram á tiltéknuin líina, þá þurfa raenn að hafa
skýrsiur ura, hvcrsu mikii fjáreign landsmanna hafi verið við
byrjun og í lok þcss tíinabils, sein uni er aö ræða. Búnaðar-
skýrslurnar og svo jarðatalið eru hiuar lieiztu skýrslur, er
fræða menn uin fjáreigu iandsinánna, en verzl u uarskýrslurn ar
og verðlagsskrárnar uin verölag fjárinunanna; og í þriöja lagi
er fólkstalið, er skýrir oss frá, hversu márgir nienn vinni
fyrir öllu landsbúinu, og liafi af þvi uppeldi sitt. það er að vísu
svo, aö skýrslur þessar skýra eigi frá öliuin efnaliag mánua,
heidr er mörg sú eign ti!, er þær geta a'ls ekki um, svo sein er
allt fó iniian stokks og hibýii nianna. i búiiaðarskýrsluiuiin er
einúugis getið uin lielzta bústofn manna til sjós og sveita, og tira
nokkrar greiuir af jai'ðræktiiini. Að öllu saralöidu er þó betr
skýrt frá Iandbúiiaöinum, en niiðr frá sjáfarútvegnum, því að
livergi er getið um fiskanet, lóöir, hákallavaði og selanætr. En
þótt nú skýrslur þessar sö ónógar og liljóti reyndar aila tiö að
vera svo, þá geta menn þó af þcini séð allan helzta búslofn og
bjargræðisstofn landsinanna, alll ganganda fé sveitabónda og liclztu
jarðabætr, einnig skipastól sjáfarbæuda. Af skýfslum þessuin
verör eigi séð, livort tjárkyn vort batni eðr vesni, eðr hvort báiar