Skýrslur um landshagi á Íslandi - 01.01.1861, Page 124
114
UM IiÚ.NADAP.HAGI ÍSLENDÍNGA.
YiÖ þetta stóð nú þar til opna breíið 1. sept. 1786 kom út, er
linaði sektirnar svo mjög, sem fyrr segir.
Nú er þá að vikja til túngarða-tilskipunarinnar, er einna
frægust liefir orðið og árangrsmest allra þeirra tilskipana og
bréfa, er snert liafa búnaðarháltu vora. A þeim tínuim var það
aldarliáttr og stjórnarbragr nálega í öilum Iöndum, að liinir ein-
völdu konúngar með ráðunautum sínum, skrifstofum, embættis-
mönnum og unðirfyllum vösuðu einir í öllu, en þegnunum var
nálega enginn lilutr, því síðr athöfn, eptirskilinn, er þeir ætti
með frjáisu, ef þeiin var eigi veitt jiað að ofan. Vér geluni séð
það á lögum vorum, að sljórnin og löggjafinn var þá miklu af-
skiptasamari af öllu, en liann er orðinn nú á dögum. það er
varla auðið að liugsa sér nokkurt það atvik eðr þá athöfn manns,
er eigi þótti öil nauðsyn á um þær mundir að selja Iög uin og
fyrirskipa með ýmsum lagareglum. Forfeðr vorir liöfðu nú reyndar
jafnan verið gefnir fyrir að setja reglur og Iög um flesta hluti,
og liöfðu optlega oröið næsla nærgöngulir eignarráðum manna,
þar sem þeir settu lag á varníng inanna, er þeir skiptust á sín á
milli í hverju héraði, og ákváðu svo fastlega kaup presta og vinnu-
manna, að þeir létu það varða fjörbaugsgarð, ef útaf var brugðið
og annaðhvort goldið meira ka'up eðr minna. En þeir settu þó
eigi lög nema um viðskipti manna innbyrðis, um rétt og skyldur
hvors manns við annan, sem jafnan er efni löggjafarmála, og því
var þessi afskiptasemi þeirra eigi nema skuggi eiun hjá ráðríki
löggjafans síðar, einkum frá því á miðri 18. öld og lengi síðau.
Nú var löggjafinn orðinn svo hlutsamr um allt og svo smásnuiglegr,
að það var naumast það atvik til í orðum og gjörðum manna, er
hann hefði eigi afskipti af; hann gjörðist nú húsbóndi á hvers
manns heimili, verkstjóri í hvers manns atvinnuveg, snati í hvers
manns búri, þyrill í hvers manns dalli. Löggjafinu skipaði fyrir,
hvernig bátarnir skyldi vera lagaðir, liversu netin skyldi riðin,
lagvaðirnir lagðir; hver veiðarfæri menn skyldi liafa, hversu langt
og djúpt inenn skyldi sjó sækja, og hversu lengi róa fram eptir
á vorin. Landbúnaðriiin varð eigi lengi útundan. Fyrst var byrjað
með því að senda hreindýr til landsins, er hverjum maniii var