Ægir - 01.04.1912, Blaðsíða 9

ÆGIR.
49
aö hugmyndinni um salleinokun. Hverjar væru
þá þær mikilvægu málsbætur, sem gerðu kola-
einokun rjettlátari en salteinokun? Aöallega
það, aö meö þvi fengjust tekjur i landssjóð án
þess aö landsmenn fyndu til þess! Kolin yröu
cigi dýrari með einokun.
Auövitað mundu landsmenn fúsir aö bæla
landssjóði áfengistollsmismuninn með nýjum
gjöldum í landssjóö. Auk þess vafasamt hvort
rjett er, að kolin veröi ódýrari eltir einokunina*
Lituin á frumvarpiö og tökum dæmi.
Kol þau, sem leyfishafi á aö selja i Rvík
fyrir 20 kr. smálestina, öllum nema útlending-
um (þeim hærra) kosta samkv. nefndarálitinu
komin hjer á höfnina 15 sh. 9 pence smálestin,
eða ca. kr. 14.20. Þegar búið er aö koma kol-
unum á land gæti kaupmaður, i frjálsri sam-
kepni, sjálfsagt sell kolin með bærilegum hagn-
aði á kr. 18.50, eins og þau og voru seld í fyrra
sumar er kolaverð og farmgjald var það, er
nefndin byggir á. Úr »hulk« á liöfninni yrðu
þau áreiðanlega undir 18 kr. Þessi kol eiga að
kosta undir einokuninni 20 kr. minsl. Einok-
unargjaldið í Iandssjóð kr. 1.50 verða þá lands-
menn að borga og auk pess nokkuð í vasa
lcyfishafa.
í Dalasýslu tclur ncfndin koiaverð hafa
verið hæst undanfarin ár, tæpar 10 kr. smál.
að meðaltaii. Verða þau ódýrari þar, ei'tir að
einokunin er komin á. Fyrir því er engin
trygginí?) Þv* Þar cr enginn sölustaður og þar
má taka fyrir kolin hvaða verð sem póknasl.
Hvar er trygging þess, að leyfishafi geri landi
og Iandsmönnum eigi stórtjón með misbrúk-
un á leyfinu og vanhöldum á samningnum.
36.000 kr. bankatrygging? Hver trygging er
það því miljónatapi sem menn gela orðið fyrir
ávcrtiðinni t. d. Nefndarmenn segja að þá sje
hægt fyrir stjórnina að gefa írjálsa verslunina-
í því engin trygging. Þvi stjórnin getur eigí
gripið til sliks, ncma slegið hafi verið föstum
samningsrofum frá leyfishafa hálfu. Hver er
leiðin til þess? Samkv. 14 gr. á málið fgrsl að
fara i gerð og svo má skjóta málinu til dóms-
stólanna ef ágreiningsefnið nemur meiru en
1800 kr. Þekkjum hversu fljót dómsfólaleiðin
er. Og hvilíku ógurlegu tjóni geta landsmenn
eigi hafa orðið fyrir á þeim tíma ? Ekki 30.000
kr., lieldur hundraðfalt meira. Og samkv. 11.
gr. á það, aö verkfall verður í 'ókotlandi, þótt
unnið sje i námum í öllum öðrum löndum
heims, að leysa leyfishafa frá skjddum sinum
samkv. sainningnum!
Þctta eru aðeins örfá atriði. Málið skiftir
eigi aðeins kaupmcnn, eins og slegið hefir verið
fram, heldur alla sem unna frjálsum viðskift-
um, blómgun verslunar og atvinnuvega, fram-
þróun landsins og Iramtakssemi i Iandinu.
Renédikt. Sveinsson: Hann sagði að forvígis-
menn og andmælendur kolaeinokunarinnar
ættu ójafna aðstöðu á þessum fundi, þar sem
öðru megin væri nefndarmennirnir, sem verið
hefðu að fjalla um þetta mál liðlangan velur-
inn, en hinsvegar menn, er ekki liefðu sjeð frv.
fyr en í dag. Fundarmenn mættu ekki láta
það blekkja sig, þótt nefndarmenn gætu slegið
um sig tilvitnunum um einstök atriði; andmæl-
endur yrðn aö binda sig við að ræða málið
alment í þetla sinn. Bað menn að íhuga þrjú
atriði, er sjer fyndust mjög athugaverð. --- í
1. jlagi væri hjer tekið upp það iskyggilega ný-
mæli að selja útlendingum kol hærra verði en
öðrum og hlyti það að verða mjög óvinsælt og
aðrar þjóðir mundu virða slíka hlutdrægni iil
fjandskapar. Gæti enginn sjeð eða sagt fyrir,
hvern skaða sá ójöfnuður gæli gert landsmönn-
um, er væru svo mjög upp á nágrannaþjóð-
irnar komnir, að t. d. allar samgöngur til lands-
ins væru í þeirra höndum o. s. frv. og þeim
því i lófa lagið að ná sjer margfaldlega niðri.
— I öðru lagi væri mjög örðugt, ef ekki ómögu-
legt, að fá trygging fyrir þvi, að kolin yrði
vönduð og ósvikin, auk þess sem ein kolateg-
und fullnægði ekki þörfum allra; til sumra
nota væri þessi kolategund hentust, til annara
liin. — 1 3. lagi væri þess að gæta, að almenn-
ingur væri andvigur tollum og álögum á nauð-
synjavörum. En hjer væri ekki einungis lagsl
á nauðsynjavöru, heldur pá nauðsynjavöru,
sem væri nokkurskonar hyrningarsteinn eða
undirrót verklegra framkvæmda í landinu. —
Væri það afarvarúðarverð stefna. Þing og
stjórn yrðu að varast það i lengstu lög, að
gera landssjóð — þó hungraður væri—að þeim
Niðhögg, scm legðist á ræturnar undir veiga-
mesla atvinnurekstri og framleiðslu þjóðar-
innar.