Ægir - 15.09.1974, Side 8

svæðum innan endimarka landgrunnsins við
ísland. í athugasemdum við frumvarpið að
lögunum er að finna öll þau atriði, sem eru
grundvöllur stefnu ríkisstjórna Islands í þess-
um málum. 1 fyrsta lagi að sjálf landhelgin
skuli ekki færð út vegna fiskveiðanna til
þess að siglingafrelsi sé ekki heft. I öðru lagi,
að sérstök lögsaga yfir fiskveiðum utan land-
helgi sé nauðsynleg. I þriðja lagi, að víðátta
þeirrar lögsögu skuli miðuð við þær aðstæð-
ur, sem máli skipta á staðnum. Og í fjórða
lagi, að landgrunnssvæðið beri að skoða sem
eina umhverfisheild. Sjónarmið þessi voru end-
urtekin þráfaldlega á þeim árum, sem fóru
í hönd.
Það er ljóst, að með lögunum frá 1948
var lagður lagalegur grundvöllur fyrir út-
færslu fiskveiðimarkanna innan tiltekins
ramma, þ. e. landgrunnssvæðisins. Stefnan
var að færa út fiskveiðimörkin innan þess
ramma með hliðsjón af þróun þjóðaréttarins.
Útfærsla fiskveiðimarkanna í 4 mílur á ár-
unum 1950 og 1952, í 12 mílur árið 1958
og í 50 mílur 1972 var í öllum tilvikum byggð
á landgrunnslögunum frá 1948 og fól í sér
framkvæmd í áföngum með hliðsjón af þróun
alþjóðalaga.
IV
Hitt atriðið, sem ég vék að, var, að mál-
inu skyldi framfylgt á alþjóðavettvangi. Það
var ljóst, þegar lögin frá 1948 voru sett, að
framkvæmd þeirra myndi ekki samrýman-
leg samningnum frá 1901 og að nauðsynlegt
væri að vinna ötullega að þróun þjóðarrétt-
ar. Samningnum frá 1901 var því sagt upp
árið 1949 í samræmi við ákvæði hans sjálfs
og féll hann úr gildi árið 1951. Ennfremur
flutti sendinefnd íslands á Allsherjarþingi
Sameinuðu þjóðanna tillögu um, að alþjóða-
laganefndinni skyldi falið að fjalla um haf-
réttarmálin í heild. Tillaga þessi var samþykkt
og alþjóðalaganefndin vann að þessu verk-
efni fram til ársins 1956, þegar hún skilaði
skýrslu sinni til Allsherjarþings Sameinuðu
þjóðanna.
Árið 1951 kvað Alþjóðadómstóllinn upp dóm
í fiskveiðimáli Breta og Norðmanna. Hið beina
grunnlínukerfi Noregs var þar staðfest og
samþykkt. Einungis lögmæti grunnlínukerf-
isins var til úrskurðar, því að Bretland hafði
ekki mótmælt fjögurra mílna landhelgi Nor-
egs. Um þá skoðun Breta, að 10 mílna regla
í flóum væri áskilin að alþjóðalögum, sagði
dómstóllinn:
„Dómstóllinn telur nauðsynlegt að taka fram,
að enda þótt 10-mílna reglan hafi verið tekin
upp af sumum ríkjum bæði í löggjöf þeirra
og samningum og enda þótt hún sé notuð i
nokkrum gerðardómum varðandi þessi ríki,
hafa önnur ríki notað önnur mörk. 10-milna
reglan hefur því ekki öðlast gildi almennrar
reglu þjóðaréttar."
Þar sem dómstóllinn sagði þetta um annað
höfuðatriðið í 1901-kerfinu, virðist mega
telja, að svipuð sjónarmið mundu þá einnig
hafa gilt um hitt höfuðatriðið, þ. e. þriggja
mílna regluna. Hvað sem því líður, voru
fiskveiðimörk Islands, sem þegar árið 1950
höfðu verið færð út í fjórar mílur frá bein-
um grunnlínum fyrir Norðurlandi, færð út
árið 1952 í fjórar mílur frá beinum grunn-
línum umhverfis landið.
Svo sem áður segir, starfaði alþjóðalaga-
nefndin að hafréttarmálum frá 1949 til 1956.
Á þessu tímabili sendi nefndin ríkisstjórn-
um við og við frumdrög til umsagnar. Rikis-
stjóm íslands notaði þessi tækifæri til að
koma sjónarmiðum sínum á framfæri við
nefndina. Þannig sendi ríkisstjórn íslands
nefndinni svohljóðandi athugasemdir hinn
5. maí 1952:
„2. Skoðunum ríkisstjórnar íslands varð-
andi lögsögu yfir fiskveioum má lýsa þannig
á grundvelli fenginnar reynslu:
Rannsóknir á íslandi hafa greinilega leitt
í ljós, að landið hvílir fótstalli eða land-
grunni, sem í útlínum sínum fylgir lögun
landsins sjálfs, en síðan tekur við dýpi út-
hafsins í eiginlegum skilningi. Á þessum stalh
er að finna ómetanleg fiskimið og hrygning-
arstöðvar, sem íslenzka þjóðin byggir afkomu
sína á. Landið sjálft er hrjóstrugt og flytja
verður inn nær allar lífsnauðsynjar og greiða
fyrir þær með útflutningi sjávarafurða. Ma
með sanni segja, að fiskimiðin undan strönd-
um sé ófrávíkjanlegt skilyrði fyrir íslenzku
þjóðina, því að þau gera landið byggilegt-
Ríkisstjórn Islands telur sér heimilt og raun-
ar skylt að gera allar nauðsynlegar ráðstaf-
anir á einhliða grundvelli til að varðveita
þessar auðlindir og gerir það svo sem fram
kemur í hjálögðum fylgisskjölum. Ríkisstjórn-
in telur það fráleitt, að hægt sé að meina
264 — ÆGIR