Leifur - 06.07.1883, Blaðsíða 1

L. ABGr. WINNTPBÖ 6. ,TTJI,I 1883.
NO 9.
( Fianili.; ENNTIL LANDA MINNA.
pað, setn merm pekkja um allt petta er
náttúrLga sundur deilt í, margar (ræöigreinír,
og má peim þanuig niður raða :
1. Nittúruvlsindi, um liinn s(i]ilega lieim
( i. c. Empirical seeeucos. )
2. Sálarvísindi, um hina ósýuiltgu lieima
( Metaphysicetc. ) o s frv,
jiessi vfsindi eru opt svo sameinuð. að
vjcr hljótum að gjöra priöju delld :
3. Blönduð vísindi.
í fjrstu deild eru, svo s*m, jarðarfsieði,
stcinafræði, malmafræði, jurtafræði, dj'rafræði,
lagar og loptsfrssði, stjörnufrœði. Gfcalr>vði, eöl
isfræði, hita, rafurmagns og stgulmsgnsliæíi,
hræringar og jafnvœgisfiœði, (Djn»n>its&
Statics. ) pá koma hreiu töluvísindi, reikuing-
ur. bókstafa reikinngur (Algebra. ) jarðmæling
( Geomctri. ) prihyrningafræji, ( Trigonouie-
try. ) kálufneöi ( Conics ) og þá liœrri tólu-
vísindi, svo sem lutegral & Difl*rentical Calcul-
us, etc. jþessar fiwðigreinir eru undirstaða allra
vérklegra framfara og uppgötvana. Af náttúru-
vfsindum læruin vjer um heÍBiin ei«s cg hanu
virðizt augum vorum. og 1 tóluvísisdum mæl
um vj#r öfl pau, ssm »11 af vimna, og stæiðir
pœr, sem pckkjanlegar aru, mcð peirra lijálp
mælum vjer jörðina, höfin , hnettina, ljósluaftan
og öflin, ,nwo iiátíúruvlsicdanna iijálp pviugum
vjcr öflin til að viuna fyrir css. pannig búa mcsa
til gufuvjelar, járnv#gu, námuvjelar cg smíða-
vjelar, brúa í’iréi og byggja hallir, auka verzl-
un, auka frjóftemi jsiöarinnar, bdra heilsuna,
og auka tímanlega hagsæld. vizkau yfirvinuur
máttinn,
pessu uæzt bendum vj«r á sálarvísindin.
svo sein kugsuuarfrœði ( Logic. ) sálarfrasði.
siöafrseii og guðfrtsði. Af p«ssum lærir maður
pað, sem kunnugt er, um anda og sálu mansias,
skyldur hans og trú.
Hin priðja dmld inniheldur pær greinar
sem kalla inætti raaunfjelag svisindi, svo sem
málafræði, sögufræði, ritfræði ( Literature )
skáldfræði,, stjórnfræðí. fj*iagsfræði ( Socio-
logy. ) verzlunariræö i o. s. írv.
paö er auðsjeð að ómögulagt er fyiir
nokkurn einn að læra öll vísindi, nei, paö sr
ómögulegt að læra nwira enn eina grcin til hijt-
ar. pó maður t*ki að eins eina grein, pá cr
allt af nóg að læra. Hinn visasti er tias og
baru viö Stiöud hins niikJa regin hafs. Lífið er
stutti tíminn á hrað ftrð, en paö er cngiu orsök
tii pes* »ð vjer skyldum liaíha visindunum,
heldur pvert á*j móti. Vjer skyldum verjn
kröptum vormn til aö öðlast hið æözta hnoss,
*em forsjóuin hefir settfyiir oss; peningar og
fjo eru fyrir lika tnan, likaminn fyrir andaun,
andinnguðs. Vjer leggum aldrei of mikið i
sölurnar fyrir góða mentun. Ekkert er of dírt,
scm lyptir manninum upp úr deyfð. fávizku og
par af íljótandi Jöstuin, lyptir lionum til pekk-
ingar, sannleiksaitar, silsrfrelsisog par af l«ið-
andi framfara, tlyggðar, lieiila og hamingju.
En pjer mwttuð segj*. hvað gagnar allt
petta ? Yjcr elskum atentun og visindi, en höf-
um iivOrki tíma nje peninga til að iæra á skól-
un . petta ersatt hvað liiarga snertir, enflest-
ir e ða allir geta varið einni eöa tvcimur stund
um á dag, sjer til uppfrœðicgar, Lærdómur
skerpir mannin og gj) rir hanu larari aö gegna
slnuna daglegu störfum. J>nr að auki getið pjsr
stofnað skóla, par, 'cm yngri og eldri gætu Jært
a vetrmn. Vjer höfum eius gó. a hæfilegleika
eins og niargir hjer lcndir, Játum oss pvi ekki
vcrða á eptir 1 [>>• ciai.
If, Partur.
par eð vjer lærum af re\ nslunni, læruru
al sögu hins umliðha eins og pv-í, sem yfirstcml
ur, pá er gott fyriross nö iita smásaman á úin
liðna tið og læra af misföruin vorum. Ef vjer
litum yfir árin sican vjcr koihum, og berum
iramfor vor hjer sanian við frainför landa heima
á fráni, getuin vjer sjeð bctui kvar vjsr erum
staddir, En p«gar vjer sjáum oa ábólavaut, or
Iiið fjrsta sem gjöra skai aö vinna bót. vn eyða
ekkitimanum í gagnslaust vil eca álósun.
Fyrst og lrenist skyidum vjer gela gaum
að trúarefnuin vorum Ull haniingja maunfje
lagsins erkotnin asdir frúarliff og siöferðipcss.
Lítiö á m*sta prótestanta pjóóiruar á pessari öld
llmar voldugustu ríkustu og mentuöustu eru
pær. sem em iiiuar siðavöndustH og trúraknustu
paðcrpví áríðandi að pjer kosí.ð kapps um aö
viöhalda söfnuðum ogsjariö ekki pesinga til aö
tá dugaudi presla og keniara.
í tilliti til siofjrðis, pí má sjá ab hugur
marua er vakuacur i pessu eiVi. Ef vjer berum
oss saman .við aðrar pjóúir fíuuum vjer að visu
enga svo viðfvcegíi mciin á mecal vor, scm ninnn
viuiun Hovvard eða Wilberforce, en vjer höfum
valla nolvkra á svo lágu stigi, seni si.m.r eru Jajá
oöruai pjóðuai.
.Siðan vjrr koeiuni lijr wA iuin siöir vorir
náttúrlega hriyzt, cn nð.-emi vor J arl' ikkiað
glatast. petta er lieidur varia tilfelliö pegar
vjer litum áhvað 'liiniri áu landar l.afa gjorisíéan
peir koinu hingað.
Fyrst má teija stvfnun og viðhaldsunnu-
dagaskóla, tinkanlega íytir irainfylgui uokkurra
úgætis kvenua. paö er alment viðurkenL a meö-
ai mentaöra pjóða aö kvennmeun sjeu hinirbeztu
kristniboOa r pcim ir að pakka lyri» hiÖ fagm
og »öra> fjelrtgs ilf mai na á meöal, pser l.fga og
l’egra og blessa hsimiiis líi nia.n'a, og eru peiu,
lii fynrinyn dai 1 góðmn s.ðn»i tg dyggóum.
Pwð er pvi mikils vatðaiidi að islenzkt kveuu-
fóik hefir gjörtsamtök til aö efla upplýsiug og
góiia sibi og irurækni á uitcai vor.
Annað fjelag i sömu siefnu er nú i Lyij
uu, naínikga bindindisfje agiö. paö væri ómet-
a ndi hciöur fyriross tl' ei ginn Ítlei-íbi gnr i.ejtti
áfengra drykkja nje stuðhu.i áuck^uiu hátt tii
útbreioslu ptssa svlvirðilega \ai.a, pessaiar
bölvuiiar í mannfjedagiuu, sem cins og uitar-
stranmur deyðir lif og sál livar, sum liann rermur
En ptjar m.öur itggur iju sitt og ver kröptum
símun óðrum til góðs. á hami sannarlega meiri
heiður skilin, en sásem yfirvinnur óvini síua á
herveliiimm. Vjei œtuini pvi að gcfa pt iin verð
an lieiður, scm stubla að pesiurn fyr.itækjiim,
s#m kema svo dungiliga írani, sein hra. G.
Einarsson landi vor, og aðrir er pað ityrkja.
Vjer skulnm cn fremur miuiast á aunað
fyrirtæki, sem sýnir af landar liafu tekið cptir
tímrtnumog samið *ig ejtir krii.guu stæðunuin.
Jeg á við hið nýja böknienuijelag er pjtr liafíö
'stofnað, p»r eð vjer iilum 1 landi pai seni Enska
er aðal málið, og par tð Enska er eitt liið feg-
msta fjólorðasta og mest brúkaða mál 1 heimi
er pað ár iðandi að vjcv ltggjum stin.d á mál
petta. og bókm tntir pef*arar pjóðar. Enskar
bókimntir. Á pessari tungu er ab fiuna hin
beztu ritiheimi. hinar lcj.instu og rikustu á
mcðal mentaðra pjóða. Jeg er viss nm að hin
heita mepta löpgon. scm hýr i bvjósti hvevs ís-
londings, mun vakna á ný, og fyrirtækið vcrða
1. ndum til uppbyggiBgar og sónia,
En pótt pjer hafið tjeiag. gctur pað orð-
iðaðiitlu gagni riema vei sje að farið. Mikilser
'unvert að vckja og fóstra góðun sinekk, að Jæra
óg desa ein:mgis góðar bækur, að Iiafna ölJiun
luoða, öliuin ónýíum skáidsögum, seai að eins
e-rta peningum og ómctanlegum tfma, sapnri
meiitiin og pekkiugar fýsn, par á móti skyld-
11111 Tiei' kosta kapps um aö iesa hina beztuhöl'-
uncia, ^Cia mcisTaravsikin, cvo sein fcin lieims
irœgu skáld, Shakesp*nr«. MiJton. ( einnig á
isl.) Wordsworth; Goldsmitli, Cowper. Camp-
Lell, Moore. Burns, Walter Suott, og Ttnnasou
ai aineriskuni ikáJdum Whitteev, Bryant, og
L°ug fellow, ogfl. Á meðnl sagnavitringa m.i
tolja Me C auly, Troude, Green Collierogti.
t bókmentasö'gu eiu maigar góðar brekur, svo
>(;m, Staiford Books Literature, Spaidir.gs,
Engl. Lit. Itniks. og Taits Engl. Lit.ágætt rit,
Jrti par eð mikils er umveit að pekkii.g t,
sem maður paunig fasr, sje gnuihgí daglegu
Líi, pá skýldu rnenn Lci/.t gef'n sig við peiskoua;
visiniinr, sem eru nauðiýnicg til að efla hag-
sæld vora, petía ma segja um náttúruvíiiudi yf
if lit-fuð. pvi fyrir utan skemtun pií, sein af
pennleiðir, eru pau alveg nauSsýnieg, svo sem
oínafiœði 0g piöniufiæði i\rir jarðyrkju mcnn
ináJma og steinafratði f\ rir n&ma mci s. Töin
vlsiudi eru uauðsjnlrg h\ar nmer, til land-
mœiiuga stjörnu rcikninga siglinga vjtiasmiða
bygginga, verzlunar í liverri stjctt og stöða.
Ifeufciuboekur eiu fyrir viövaninga svo sem:
ituiknings bók Kii k.aiui og Scot. [2.] H.
Smitii AJgebra. I!. Smitb Ti igonóa.etry,
Baker CheiTÍuian. Mœlingafrœ'i [M ei.suratios]
iodhuntois. eða Irish naticnal Sirie, o, s. li’V.
Eölisfræði [ Chemistry] Iioscoes og Milltrs,
i‘t.1 ræc i. [ LU’.t. ] II. f niith &• I aifours Ste
wart, Hreifingarfræði [Mechanics ] Maguus
StaticK Magnus. Biology ( Baliburs Embrvo-
l°gy ] PJiysiology. llaxlcys. Botany, Grajs,
G olojy. Huslejs Prerner, Ast.onomy Lock 5'
Náttúiusaga Ryersoas. Hygiin C>ttei».
petsir bœkur ásaait öðrum ágætis bikuin, svo
•cm ísltnzkum fori.sögum og skaida bóku»i, œtt
líð pjer að eiga isafni. pannig Siimeinið pjer
vort eigið tungumál við Euskuna, sem er gömul
systir vorrar tigin tungu,
Englar og .Norðmenn vóru aftama bergi brotnir
af saroa pjóðbalki: Eptii púsund íra aðskilnað
.oniuui vjt'r ti* frœnda vona. Látum oss taka
*iói)dnm-amau og ein< og peir L&fa syi.t aöpeir
eru sannir Euglar, látum oss sýna ;.ð vjer s.eum
sannir Noiðmenn, sannir vinir og verðir œttiiigja
vorra.
( Framh. ) UM NÝLI2NDUSTOFNUN OG FL,
Jafnvei pó pað virðist að vera al [jóð-
legui hugsunarháttur hvers pjóð fiokks út »f íyrir
iig hjer i hálfu, heldur aö draga saman í ilo*.ka
sitt c’gið pijóðerni á ýn.sum stöðum. en að
bland i t takuinrkalaust samanvið bvern ékendan
pjóðflokk, cr fyrir verður, pu cru pó m.,ög
mismr.nandi meiningar manna með. Vivuð nauö*
sý'iTlegt og rjett er í peim efimni.
Eins og jeg hefi áður um getið oro psð
peir, sein lítiö hugsa um tilgang lif'ins, . og
jukki neima að nota pá hafilegleika 9g krapta,
U un guð hei'ir gcl'ið peim til að yfirvii m