Austurland : málgagn sósíalista á Austurlandi - 23.02.1943, Blaðsíða 3

AUSTURLAND
3
Nokkur þingmál
Fiskveiðasjóðurin n.
Fiskveiðasjóðurinn hefir starfað
sem sérstök deild við Útvegsbank-
ann og átt að annast það hlutverk,
að veita útgerðinni stofnlán — lán
til nýbygginga fiskiflotans. Tekjur
sjóðsins hafa verið alltof litlar til
þess að hann gæti iullnægt stofn-
lánaþörfinni og m. a. af þeim á-
stæðum hefir fiskifloti ok^ar farið
sí minnkandi og versnandi hin síð-
ustu ár.
í frumvarpi, sem legið hefir fyrir
þinginu urn breytingar á lögum
sjóðsins, er einkurn gert ráð fyrir
þremur breytingum á núgildandi
lögum.
1. Tekjur sjóðsins aukast veru-
lega með því að til hans á að renna
allt útflutningsgjaldið af sjávaraf-
urðum, sem að undanförnu hefir
gengið til ríkissjóðs. — Tekju-auki
þessi mun nema um 2 millj. kr. á
ári eins og verðlagi er nú háttað.
2. Gert er ráð fyrir að lækka út-
lánsvexti sjóðsins úr 4i/£% í 3%
en nokkrir sjálfstæðismenn og.
framsóknarmenn í efri deild
breyttu þessu þó upp í 4% aftur.
3. Stofna á sérstaka deild við
sjóðinn og greiðir ríkissjóður henni
af tekjum sínum í ár kr. 2 millj. og
auk þess renna til þessarar deildar
af árlegum tekjum sjóðsins.
Deild þessi á að hafa það hlut-
verk að styrkja (eða að veita vaxta-
laus lán) nýbyggingar fiskibáta allt
að 150 smálesta að stærð. Gert er
ráð fyrir, að þeir sem hafa útgerð
og sjómennsku sem aðalstarf, gangi
fyrir um styrki þessa, enda sé það
Samgöngurnar
Því verður ekki á móti mælt, að
aldrei hefir verið meira sleifarlag
á samgöngunum við Austfirði en
einmitt nú. Þá sjaldan skip koma
,að sunnan, taka þau aðeins hluta
af þeim farmi, sem fyrir liggur í
Reykjavík, oftast pr svo snúið við
á Akureyri og þar tekið fullfermi
af vörum og farþegum. 1 haust hef-
ir þetta keyrt úr hófi fram. Fólk
og fyrirtæki hafa komið flutningi
á afgreiðslurnar í tæka tíð, en skip-
in komið og farið án þess að taka
nokkuð. Ennþá héfir að vísu verið
rúm fyrir póst, en farþegar hafa
orðið að láta sér nægja reykingasal-
inn. Auk allra annara óþæginda,
sem af þessu leiðir, bæði fyrir send-
anda og viðtakanda, hafa ýmsar vör-
ur skemmst vegna þessara hluta.
Skipaútgerð ríkisins, sem heldur
uppi þessum samgöngum, hefir
ekkert tillit tekið til hins breytta
viðhorfs, annaðhvort af getu- eða
viljaleysi. Fyrir stríð voru „Lagar-
foss“ og „Nova“ til flutninga, að
vísu norður fyrir, en þó til mikilla
bóta.
Allir eru óánægðir með þetta á-
stand, og margir liafa kvartað, en
árangurinn er verri en enginn. Því
er vert að athuga, hvort við Aust-
firðingar gætum ekki sjdlfir bætt að
einhverju leyti úr þessu. Eins og
sakir standa er nærri ókleyft að
byggja skip til þessara hluta, en
Hvert heimili á landinu þarf að lesa og eignast
ÍSLENZKA MENNINGU
tryggt, að ekki sé hægt að misnota
styrkinn svo sem með því að selja
þá.
Enn hel'ir ekki verið ákveðið til
fullnustu, hvort hlunnindi þessi
skuli veita sem beina styrki, óaftur-
kræfa, eða sem lán vaxtalaus í 10
ár og afborgunarlaus fyrstu 5 árin.
Hvort Iieldur sem verður samþykkt,
ættu hlunnindi þessi að geta orðið
mikil hvatning til nýbygginga fiski-
báta,- Sós.alistar hafa talið vaxta
lausu lánin æskilegri, þar sem full-
víst er að þau koma að öllum sömu
nótum og styrkirnir, en útiloka að
mestu leyti spillingu þá, sem
styrkjapólitíkin venjulega hefir í
för með sér. Utgerðin þarf ekki á
styrkjum að halda, en fyrst og
fremst hagfelldum stofn- og rekstr-
arlánakjörum.
Samkvæmt þeim breytingum,
sem nú er verið að gera á fiskveiða-
sjóðslögunum, ætti því að vera hægt
að fá sem 1. veðréttar lán út á ný-
byggingar 50—60% af byggingar-
kostnaðinum. Síðan ættu að fást
25% af heildarkostnaðinum sem
lán vaxtalaust í 10 ár og afborgun-
aríaust í 5 ár eða jafnvel sem óaft-
urkræfur styrkur. Þannig ætti að
iást 75—85% af heildai'kostnaði
bátsins og er það ólíkt þvi sem verið
hefir að undanförnu.
Með þessari breytingu má telja
víst, að margir þeir, sem fram að
þessu ekki hafa getað lagt út í báta-
byggingar vegna ónógra stofnlána,
muni nú telja kjeyft að komast yfir
nýja og góða báta.
Það er rnikils um vert, að fiski-
floti okkar aukist og endurnýist,
því hanri er öðru fremur undirstaða
fjárhagsafkomu þjóðarinnar, sá
slíkt skip þurfum við að eignazt.
Á meðan þarf að leigja skip, og á
Austfjörðum eru þó nokkur, sem
hæf eru til vöruflutninga milli
Reykjavíkur og Austfjarða.
Strax og ég fór að velta því fyrir
mér, hverjum bæri að hafa frum-
kvæðið að slíkum flutningum sem
þeim, er ég liefi bent á, datt mér í
hug sá aðili, sem mest liefir að
flytja þessa leið, en það eru sam-
vinnu- og neytendafélögin. Nti er
ekki vitað, að þessi félög hafi neitt
samband sín á milli í fjórðungnum,
en svo nauðsynlegt sem S. í. S. er
fyrir öll samvinnufélög landsins í
lieild, þá má fullyrða, að samband
austfirzkra samvinnufélaga væri
engu ónauðsynlegra. Um lilutverk
slíks sambands mun ég ræða síðar,
en þess vil ég geta, að væri slíkt
samband nú orðið 10—20 ára gam-
alt, væri ekkert líklegra en að það
ætti m. a. sitt eigið skip til flutninga
milli Reykjavíkur og Austfjarða.
í stuttu máli: Nú er ekki tími
kyrrstöðuhernaðarins, nú er kom-
inn tími til að hefja sókn. Aliir
þeir, sem hafa aðstöðu og vilja til,
verða að láta til skarar skríða og
hrinda þessu nauðsynjamáli í fram-
kvæmd. Gerið það að tillögu ykkar,
hver í sínu samvinnufélagi, að um-
rætt sainband verði stofnað. Fyrsta
hlutverk þess yrði að sjálfsögðu að
ráða bót á flutningaörðugleikun-
um.
Jóhann Klausen.
e f t i r
Sigurð Nordal
Mál og menning
hyrningarsteinn, sem velferð þjóð-
arinnar hvílir á.
Beitumál útgerðarinnar.
Samþykkt liefir verið á þinginu
þingsályktunartillaga frá Lúðvíki
Jósepssyni um það að fela ríkis-
stjórninni að láta semja sem fyrst
lög unt beitumál vélbátaútvegsins,
sem tryggi að ávallt sé til í landinu
næg og góða beita við eðlilegu
verði. — Lög þessi eiga að semjast
í samráði við Fiskifélag íslands.
Nú er beitukostnaðurinn orðirin
einn hæsti útgjaldaliður línubáta-
flotans. Ekkert verðeltirlit hefir
verið á beitusölu og í því verðlags-
brjálæði, sem nú ríkir, liefir það
eðlilega leitt til taumlauss okurs
með beitu. Ekkert mat fer nú fram
á beitu og á þann hátt er oft mikið
af hinni rándýru beitu svo til ónýt
vara, eða salan fölsuð með því að
selja óheyrilega mikinn klaka með
síldinni, sem seld er eftir vigt.
Enginn aðili í öllu landinu ber
ábyrgð á því að beita sé til og af
þeim ástæðum kemur oft fyrir, að
heilar verstöðvar verða beitulausar
þegar verst gegnir, og þar stöðvast
þá allur rekstur.
Úr þessu og mörgu fleiru varð-
andi beitu-málin, verður að bæta
með löggjöf.
Öll beitusíld, sem er til sölu,
verður að metast svo gæðin séu
tryggð. Hámarksverð verður að
setjast og verðið að stórlækka frá
því sent nú er. Frysta þarf á Norð-
urlandi, helzt í sambandi við síld-
arverksmiðjur ríkisins, nægilegan
forða, svo tryggt sé, að veiðiflotinn
þurfi aldrei að draga úr störfum
vegna beituleysis. Ákveðinni nefnd
eða félagi verður að fela eftirlit og
framkvæmd þessara mála. Hún á-
kveður síldarverðið, skipar mats-
menn og sér um eðlilega dreifingu
beitunnar.
Verbúðaleigan.
Lúðvík Jósepsson hefir flutt
frumvarp um þá breytingu á húsa-
leigulögunum, að ákvæði þeirra
næðu einnig yfir leigu verbúða, þ. e.
leigu eftir sjóhús, sjómanrtabústaði,
bryggjur og palla. Undanfarandi
hefir verbúðaleiga farið stórum
hækkandi og í sumurn tilfellum er
lnin orðin tilfinnanlegur útgjalda-
liður, sent jafnt hvílir á lilutar-
mönnum og útgerðinni. Verst hefir
þetta þó orðið á Hornafirði þar sem
leiga hefir verið greidd með afla-
hlut en ekki föstu gjaldi.
Urn leið og ýmsar stórfelldar
ÞÉR fáið þetta rit, sem er fyrsta
bindið af ARFI ÍSLENDINGA, ó-
dýrast með því að gerast félags-
menn í Máli og menningu. Sendið
strax pantanir yðar.
breytingar voru nú á þinginu gerð-
ar á húsaleigulögunum, voru á-
kvæði þessa frumv. Lúðvíks tekin
upp í húsaleigulögin. Að vísu hefir
efri deild Jringsins enn ekki lokið
afgreiðslu málsins en væntanlega
hrindir hún ekki þessu ákvæði út
úr lögunum. Samkvæmt Jdví má
ekki hækka leigu eftir verbúðir
nema í sama hlutfalli og leigu al-
menns húsnæðis. Og þar sem ver-
búðaleiga er greidd með aflahlut
getur leigutaki krafist mats á leig-
unni og fengið að greiða fast gjald
og skal Joá meta fastagjaldið þannig
að leigan hækki ekki nema eins og
almennt húsnæði liefði fengið að
hækka fram að þeim tíma. Enn-
fremur er með því, að verbúðaleig-
an skuli heyra undir húsaleigulög-
in, fyrirbyggt að hægt sé að setja
slík skilyrði fyrir leigunni, eins og
tíðkazt hefir á Hornafirði, að eig-
andi verbúðanna áskilji sér rétt til
að selja allan aflann og njóta ýrnsra
hlunninda af því. Húsaleigulögin
banna afdráttarlaust, að húseigandi
áskilji sér nokkur fríðindi eða. taki
aukagreiðslur.
Framsóknarflokkurinn var eini
flokkurinn í þinginu, sem barðist
gegn þessari breytingu. Hann vildi,
að vei'stöðvareigendur hefðu sem
frjálsastar liendur og sýndi því út-
gerðarmönnum sem sjómönnum
fullan fjandskap.
Enn er ekki séð, hvernig málinu
reiðir af í efri deild. En þetta mál
er góður prófsteinn á þingið ,og
flokkana, hvað Jreir yfirleitt meina
með skrafi sínu um nauðsyn þess að
létta okrinu af smáútvegnum. —
Ef þeir treysta sér ekki til að láta
verstöðvareigendur búa^við svipuð
leigukjör og aðra húseigendur, þá
er ekki mikil von til þess, að þeir
létti af útgerðinni okri slippfélag-
anna, beituokrinu né yfirleitt okri
af öðrum nauðsynjum útgerðarinn-
ar. —
Milliþinganefnd (
i sjávarútvegsmálum.
Samþykkt hefir verið að kjósa 5
manna milliþinganefnd í sjávarút-
vegsmálum. Nefndin skal m. a. taka
til athugunar félagsmál útvegs-
manna, verzlunarmál þeirra, bæði
kaup á nauðsynjum til rekstrarins
og sölu afurðanna, möguleika til
aukinnar vinnslu á afurðum sjáv-
arútvegsins, starfsemi fiskimála-
nefndar og fiskimálasjóðs, hvernig
bezt verði fullnægt lánaþörf útvegs-
ins og tryggingarmál útgerðarinnar.
Laugavegi 19 • Pósthólf 392 * Reykjavík