Austri - 13.05.1931, Qupperneq 3

AUSTRI
3
Opið bréf
til oddvita sýslunefndarinnar í Suður-Múlasýslu
frá hreppsnefnd Eskifjaröarhrepps.
Herra sýslunefndaroddviti.
Meö afgreiðslu síðasta sýslufundar á rækt-
unarmáli Eskifjarðarhrepps, hafið þér, ásamt
öörum sýslunefndarmönnum, gefiö hrepps-
nefndinni ástæðu til að ræða mál þetta op-
inberlega. Málið er þess eðlis, að rétt er
að almenningi gefist fTeri á, að þekkja til-
drög þess og sögu, og auk þess fékk það
svo einstaka meðferð og afgreiðslu á sýslu-
fundinum, að talsverða sthygli og umtai
mun vekja, bæði innan sýslu og utan. —
Ennfremur gáfuð þér sýslunefndarmönnum
svo rangar upplýsingar um afstöðu Esk-
flrðinga til málsins og leyfðuð svo óhæfi-
lega nefndarskipun í það, að þetta tvennt
réði hinum fáheyrðu úrslitum þess á fund-
inum, en afsakar jafnframt óvilhallan meiri-
hluta sýslunefndarmanna, er ekki var mál-
inu nægilega kunnur.
Nú viljum vér rekja sögu þessa nauö-
synjamáls hreppsins þannig, að lesendur
þessa bréfs geti fylgst með og þekt málið
nokkuð betur en áður, frá öllum hliðum.
Fyrir nokkrum árum opnuðust augu
Eskfirðinga, sem annara íbúa kauptúna og
kaupstaða, fyrir aðkallandi þörf á aukinni
mjólkurframleiðslu, og mjóikurneyzlu. Kýr
voru hér évenju fáar, hlutfallslega við fólks-
fjölda, en berklaveikin gerðist æ skæðari
með hverju ári. Hreppsbúar lituðust um
eftir landi til ræktunar, en fundu aðeins
steina innan takmarka kauptúnsins. Hrepps-
nefnd varð Ijóst, að hreppsfélagið yrði að
útvega lend og standa fyrir ræktun. Leitað
var kaups á næsta ræktunarlandi við kaup-
túnið; þaö er einstaklings eign og varekki
gert falt með þeim kjörum, er hreppsnefnd
treysti sér að ganga að. — Veturinn 1929
buðust hreppsnefndinni loks Hólmar í Reyð-
arfirði til ábúðar, með því skilyrði, að
hreppurinn keypti húseignir fráfarandi prests.
Voru skiftar skoðanlr, bæði innan hrepps-
nefndar og utan, um það, hvort strax
skyldi tekið tilboöi prcstsins og eignirnar
keyptar í þvf trausti, að Alþingi veitti
hreppnum síðar nægileg framtíðarréttindi
yfir ræktunarlandi jarðarinnar. Málið var
lagt fyrir almennan sveitarfund 10. febrúar
1929 ög var þar samþykt svohljóðandl til-
laga, frá Arnfinni Jónssyni skólastjóra:
„Fundurinn álítur ekki tímabært að ræða
um húsakaup á Hólmum, en felur hrepps-
nefnd aö hefjast handa til þess að reyna
að tryggja Eskifjarðarhreppi kaup á jörðinni
Hólmar”.
Samkvæmt þessu sóktl hreppurinn um
kaup á jörðinni til Alþingis 1929, en frum-
varp um það var felt á þinginu, mest fyrir
andróður Reyðfirðinga, er töldu gengið á
sinn rétt með sölunni. Þessu næst fékk
hreppsnefnd Pálma Einarsson ræktunar-
ráöunaut til þess að gera tillögur um rækt-
unarmál Eskfirðinga. Sumarið 1929 skoð-
aði hann nærliggjandi jarðir, er til greina
gátu komíð fyrir kauptúnið, og er álit hans
birt í alþingistfðindununum fyrir 1930. Taldi
hann nauðsynlegt fyrir Eskifjaröarhrepp
að fá kauprétt á Hólmum. þettu sama
sumar fékk presturinn á Hólmum tilboð frá
manni, er vildi taka ábúö á jörðinni og
kaupa meðfylgjandi eignir. Var þáúrvöndu
að ráöa fyrir hreppsnefnd og aðeins um
tvent að velja: annaöhvort að sleppa alveg
Hólmum í sambandi við ræktunarmál
hreppsins, eða að reyna þá þegar að ná
samningum við prestinn um ábúð og eigna-
kaup. Fól því hreppsnefnd oddvita sínum
og öðrum hreppsnefndarmanni, að fara á
yðar fund og leita álits yðar og samþykkis
um hvað geta skyldi í þessu máli. Þér
komust að þcirri niðurstööu, að rétt væri
af hreppsnefnd að láta ekki þetta tækifæri
úr greipum ganga, en reyna strax að kom-
ast að samningum við prestinn um kaup á
eignunum og byggingu á jörðinni, en hins-
vegar tölduö þér ekki rétt, aö þér gæfuð
formlegt samþykki fyrir hönd sýslunefndar
í svo stóru máli. Þetta álit yðar var békað
á fundi hreppsnefndar, s«m haldinn var
næsta dag eftir samtalið við yður.
í trausti þessarar yfirlýsingar yðar og
þess, að Alþingi mundi að fengnu áliti og
meðmælum Búnaðarfélags íslands, veita
Eskifjarðarhreppi eignarrétt eöa önnur full-
nægjandi réttindi yfir ræktunarlandi Hólma-
jarðar, undirritaði hreppsnefnd 13. ágúst
1929 samning við prest um eignakaupin og
ábúö á Hólmum. 27. október sama ár
kemur svo málið aftur fyrir almennan
sveitarfund. Þá hefjiö þér, ásamt nokkrum
af yðar mönnum, vel undirbúna árás á
hreppsnefnd og áteljið hana fyrir samninga-
gerðina við prest. Hreppsoddviti minnti yð-
ur þá á fyrra álit yðar og ioforð um fyigi
við málið, en þér báruö fyrir, að hann
hefði fullyrt að kaup mundu fást á jörðinni
og á því hefðuð þér bygt afstöðu yðar þá.
Hreppsoddviti sagðist fullyrða hið sama enn,
en kvað þetta enga afsökun fyrir yður, því
þér hefðuð átt að byggja á eigin dómgreind,
er þér hétuð hreppsnefnd fylgi yöar við
málið. Á þessum fundi fenguð þér samt
yðar fyrsta og elna sigur í viðskiftum yöar
við núverandi hreppsnefnd. Þér fenguð
fundinn til þess að samþykkja þessa
„drengilegu“ tillögu:
„Fundurinn mótmælir kaupum á húsum
á Hólmum og skorar á hreppsnefndina að
laka á sig sjálfa alla ábyrgö á þeim kaup*
um og gerðum samningi við séra Stefán*.
En strax á eftlr var samþykt eftirfarandi til-
laga: „Fundurinn skorar fastlega á hrepps-
nefndina, aö halda áfram að ná kaupum á
jörðinni Hólmum við Reyöarfjörð*.
Hreppsnefnd lét hreppsbúa vitanlega ekki
gjalda þessa merkilega fundar, til dæmis
með því, að firra sig ábyrgð á þann hátt,
að sleppa ábúð á jörðinni og selja eign-
irnar, þó þér og liösmenn yðar stofnuðuð
með framferði ykkar á fundinum, til þeirr-
ar hættu fyrir hreppsféiagiö. Nefndin und-
irbjé málið fyrir næsta þing, en þar féli
það aftur með jöfnum atkvæðum við þriðju
umræðu í efri deild, og þá einnig fyrir
harðvítugan andróöur Reyðfirðinga.
Á næsta sýslufundi sókti hreppsnefnd um
samþykki sýslunefndar á eignakaupunum og
einnig um meðmæli með sölu Hólma til
Eskifjarðarhrepps. Á þeim fundi höguöuð
þér yður í samræmi við framkomu yðar á
sveitafuHdinum og fenguð sýslunefnd til að
synja um heimild til eignakaupanna, en
aftur mælti hún með jarðakaupunum. Haf-
ið þér sjálfsagt ekki talið yður fært að
Ieggjast á móti þeim, vegna síðari tlliög-
unnar, sem samþykt var á sveitarfundinum.
Þrátt fyrir þetta héit hreppsnefnd áfram
að vinna að framgangi málsins. Síðastliðið
sumar gerði Pálmi Einarsson ræktunarupp-
drátt af Hólmum, og um haustið lét
hreppsnefnd ræsa þar fram rúma 7 hekt-
ara og varði til þess um 4 þúsund krón-
um. Jafnframt því sendi hún málið enn til
Alþingis. Þsð var þó aldrei borið fram á
þinginu, enda var í þess stað sú ieið tek-
in, að prestur, með samþykki stjórnarráðs,
leigði hreppnum nægilegt ræktunarland á
Hólmum, til 50 ára, með áskildum rétti til
framhaldsleigu, fyiir mjög vægt eftirgjald.
Varð þessi lausn jafnvel ennþá hagfeldari
fyrir hreppsfélagið en þó það hefði fengið
kaup á jörðinni. Hóf nú hreppsnefnd nauð-
synlegan undirbúning til framhaldsræktunar
á yfirstandandi vori; sókti um lán úr rækt-
unar- og vélasjóði og pantaði jarðræktar-
vélar og dburö.
Þegar málinu var svo komiö, að réttindi
voru fengin yfir ræktunarlandi og þeim
hluta túns á Hólmum, er hús hreppsins
standa- á, allt utan svonefnds bæjarlækjar,
taldi hreppsnefrd víst, að ekki mundi leng-
ur standa á san þykki sýsiunefndar til eigna-
kaupanna og því sídur tii nauösynlegrar
lántöku til raktunarinnar. Qat oddviti
hreppsnefndar um það viö yöur, rétt fyrir
sýslufund, að hann þyrfti að símsenda
Búnaðarbankanum sem fyrst lántökusam-
þykki sýslunefndar, og virtust þér telja þaö
sjélfíagt mál. Með bréfi til sýslunefndar-
innar sókti hreppinefnd um þessi samþykki:
1. Til eignakaupa á Hóimum, 2. Til Ián-'
töku úr Ræktunarsjóöi á alt að 40 þúsund-
um og úr Vélasjóði á 3 þúsund krónum.
Þegar til sýslunefndar kom, gerði hönþá
undarlegu ráðstöfun, að kjósa sérstaka