Austri - 13.05.1931, Blaðsíða 2

2
AUSTRI
40 miljónir, í gróðabrall, sem ekkert sér
eftir af.
Samkeppnisskipulagið er ekkert annað en
styrjöld milli atvinnurekenda, sem reyna
beint og óbeint að troða skóinn hver ofan
af öðrum, sjálfum sér til hagsbóta. En
eins og kunnugt er, valda styrjaldir æfin-
lega töpum á verðmætum. Þessi töp eru
því ekkert annað en eðlileg afleiðing afþví
skipulagi, sem ríkt hefir í atvinnulífi þjóð-
arinnar undanfarið,
Átakanlegasta dæmið um eyðileggingu
samkeppnisskipulagsins er Seyðisfjörður,
hinn sannkallaði píslarvottur þessa skipu-
lags.
Fyrir nokkrum árum voru hér 5 blómleg
atvinnufyrirtæki. Afstaða þessara fyrirtækja
hvers til annars var rógur og undirferli,
tluttur leynt og ljóst, utan lands og innan,
og eftir að banki kom hér, kapphlaup
um að ná yfirtökunum á þessari peninga-
stofnun. Það kapphlaup stóð auövitað ekki
lengi, því þingm. bæjarins, Jóh. Jóhannes-
son, skaffaði einu þessara fyrirtækja, þegar
i byrjun bankastarfseminnar hér, þá að-
stöðu við útibúiö, að hin fyrirtækin voru
brátt dauðadæmd í baráttunni fyrir tilveru
sinni. Þau hrundu iíka brátt hvert af öðru
fyrir ofurefli aðstöðu þeirrar, sem fyrirtæki
St. Th, Jónssonar hafðl aflað sér með til-
styrk Jóhannesar. En þetta verzlunarstríð
varð einnig dýrt hinu „sigrandi" fyrirtæki
Stefáns. það hrundi að lokum með tap
sem verða mun fast að tveim miljónum.
En orustuvöllurinn, — Seyðisfjörður, —
liggur nú lamaður eftir hildarleikinn.
Þaö má nú vera öllum Ijóst, að til þessa
leiks var stofnað eingöngu með tilstyrkjó-
hannesar Jóhannessonar. Hvort Seyðfirðing-
ar vilja þakka Jóhannesi þessa pólitísku
stórspekulation, á kostnað bæjarbúa, ein-
göngu gjörða til að halda þingsætinu, skal
ósagt iátið fyr en eftir kosningar.
Á áður umgetnu tímabili (1915—1927)
stjórnuðu þessir fhaldsmenn og samkeppn-
isforkólfar fjármálum þjóðarinnar: Björn
Kristjánsson, Tofte (sá er íhaldið leysti út
með alt að 100 þús. kr. gjöf, frá hinum
gjaldþrota íslandsbanka, í stað þess að láta
hann sæta ábyrgð fyrir frammistööu sína
þar), Claessen, Siguröur Eggerz, Magnús
Quðmundsson og Jón Þórláksson. Þetta
eru formælendur samkeppnisskipulagsins og
kjarni íhaldsflokksins, enda var fénu varið
samkvæmt lífsskoðun þeirra, í harðvítuga
samkeppni fjárplógsmanna við sjávaasíðuna,
en bændur og þeirra fyrirtæki fengu harla
lítlö nema að borga gengishækkunarskatt
Jóns Þorlákssonar.
Þeir eru margir óskilamennirnir, sem
eytt hafa þessum miljónum, og íhaldið,
sem hefir pólitískan stuðning þessara manna,
reyndi, meðan það gat, að halda nöfnum
þeirra leyndum. Síðan Framsóknarflokkurinn
tók við stjórn þessara mála, hefir það smá
skýrst fyrir þjóðinni, hverjir þessir menn
hafa verið.
Það mun nú öllum ljóst, að það háttalag,
sern að ofan er drepiö á, muni ekki hafa
haft bætandi áhrif á álit þjóðarinnar út á
við. Þegar það er athugað, að einmitt þeir
kaupsýslumennirnir, sem mest hefir borið á
utanlands og innan, hafa einmitt veitt
óheilbrigðustu fyrirtækjunum forstöðu, væri
það ekki nema eðlilegt, að arfur Tryggva
Qunnarssonar, — traustið á íslendingum —
væri nú tapað. Og þegar við framferði
sumra óvandaðra kaupsýslumanna bætast
mjög hneykslanlegar aöfarir sumra æðstu
manna í fjármálum þjóöarinnar, má enginn
búast við góðri aðstöðu, íslandi ti! handa,
þegar komið er út fyrir landssteinana.
Ef nokkuð hefir skaðað álit íslendinga
út á við, þá er það framkoma íhaldsfl. í
fjárrnálum. Ekki einungis sjálft fjármála-
sukkið og hin óheilbrigða undirstaða sumra
atvinnufyrirtækja við sjávarsíðuna, heldur
og míklu frekar aðferðin, sem forráðamenn
þjóðarinnar höfðu til að Ieyna ástandinu
eins og það var, hefir vakið sterka andúð
gegn íslenzku fjármálalífi í augum annara
þjóða, sem við okkur skifta.
Það voru ekkert annað en felskar staö-
hæfingar, þegar Magnús Quðmundsson
sagði og lét segja útlendum fjármálamönn-
um, aö enska lánið (1921) ætti aö nota til
að bjarga við atvinnuvegum íslendinga.
Lánið fór allt til að, halda við og grynna
á töpum banka, sem þá þegar var gjald-
þrota, svo hann gæti aftur satt hít ýmsra
fyrirtækja, sem voru á sama glötunarbarm-
inum. Öllu þessu varvandlega haldið leyndu,
innan Iands og utan.
1haldsflokkurinn, hinir núverandi „Sjálf-
srœöismenn", héldu ástandinu svo vandlega
leyndu, aö hinir útlendu lánardrottnar
fengu fyrst, 9 árum seinna, að vita hvern-
ig hiö raunverulega ástend haföi veriö á
þeim tíma, sem Magnús Quömundsson var
að svœla út enska lániö, á braskaravísu.
Hinum tvöföldu gjaldþrotum var frestaö
um jafnlangan tíma.
Þetta bakferli gagnvart útlendum lánar-
drottnum var fjármálafals af verstu tegund.
Er slíkt framferði, hjá valdamönnum full-
valda ríkis, til að auka álit þess í augúm
annara ríkja?
íhaldsflokkurinn stagast stöðugt á því, að
lánstraust landsins sé tapað, og vill auð-
vitað kenna Framsókn um. Sé nú svo —
(og það væri ekki undarlegt að svo væri)
— þá má áreiðanlega leita orsakanna til
þessara fjármálablekkinga, sem nú var á
minnst.
Beri menn nú saman siöferöishliðina á
hinni ætíð heiöarlegu framkomu Tryggva
Gunnarssonar, í verzlunarmálum, annars-
vegar og framkomu Magnúsar Quðmunds-
sonar, Claessens og Jóns Þorlákssonar
hinsvegar.
Myndi Tryggva Gunnarssyni nokkurntíma
hafa komið til hugar önnur eins framkoma
gagnvart lánardrottnum sínum? þvíeróhætt
að svara neitandi.
Eitt er víst, að eftir slíka framkomu og
blekkingar mun engum íhaldsmanni þýða,
hvorki sem ráðherra eða öðruvísi, að
koma til útlendra fjármálamanna, — sem
nokkuð þekkja til frammistöðu flokksins
og stjórnar á atvinnumálum þjóðarinnar —
og biðja um lán. Sannaðist það átakanlega
á Claessen síðastliðið haust.
Framsóknarstjórninni einni var þetta fært,
vegna þess að hún hafði sýnt það utan-
lands og innan, að hún ætlaöi að feta í
fótspor Tryggva heitins Gunnarssonar og
halda við heiðarleik og skilsemi íslendinga
í fjármálum og ööru, að því leyti, sem hún
getur við ráðið.
Það kom þráfaldlega fram hjá útlendum
fiármálamönnum, við lántökuna í haust, að
töp íslandsbanka og meðferð á veltufé und-
anfarin ár væru fyrir neðan venjulegt við-
skiftasiðgæði og áliti landsins til hins mesta
tjóns, ef ekki væri breytt um stefnu til hins
betra.
Framsóknarflokkurinn vill koma í veg
fyrir að slíkt álit nái aö festa rætur meöal
útlendra þjóða. Þess vegna hefir það verið
annað aðalstarf stjórnarinnar, að koma
skipulagi á bankamál þjóðarinnar.
Símfregnir.
(Frá fréttaritara Austra í Reykjavík x1/b.)
Kjördæmaskipunin.
A fundi að Stórólfshvoli viðurkenndi
Ólafur Thors að samningar um kjördæma-
skipunina, mill Jafnaöarmanna og íhalds-
manna, væri, í öllum aðalatriðum, réttur
eins og forsætisráðherra hefði greint frá
honum í Tímanum, og símað befir verið
til Austra áður.
Eins og menn muna eflaust, þá birtist í
Austfirðingi fyrir stuttu, frá miðstjörn íhalds-
flokksins, mjög ákveðin yfirlýsing um þaö,
að flokkurinn stæði ekki á bak við þessa
fyrirhuguöu kjördæmaskipun. En á fundum
út um land verða fhaldsmenn, hver af öðr-
um, að viðurkenna hiö gagnstæða. — f
fyrra, þegar Helgi læknir á Kleppi framdi
níðingsverkið á Jónasi Jónssyni, þá risu
upp allir þingmenn íhaldsins og skrifuðu
undir mjög „fróma“ auglýsingu þess efnis,
að þeir hefðu engan þátt átt í ódæði Helga.
Á sama tíma, og út allt sl. ár létu þessir
sömu menn blöð sín um allt landið mæla
þessu athæfi bót og halda verknaðinum
áfram með hinum svívirðilegustu blaða-
greinum. Sjálfir þingmenn fhaldsins, sem
yfirlýsinguna gáfu, börðust fyrir málstað
Helga leynt og opinberlega, utan þings og
innan og á mannfundurn um endilangt fs-
land. — Má af þessu sjá hversu mikils
virði yfirlýsingar þessa flokks eru, í mál-
um, sem þeir skammast sín fyrir að láta
vitnast að séu flokksmál.