Austfirðingur - 26.03.1932, Qupperneq 1

3. árgangur
Seyðisfirði, 26. mars 1932
9. tölublað
„íslenska vikan“.
Eitthvert sárasta vopnið, sem
oft hefir verið beitt í styrjöldum
hefir verið flutningabannlö til ó-
vinaþjóðanna. Menn þekkja hvern-
ig þessu vopni var beitt í
Napoleonsstyrjöldunum og í heims-
styrjöldinní miklu var það eitthvert
áhrifamesta herbragðið. Eins og
viðskiftum nútímans er háttað, er
ekki hægt að benda á neina menn-
ingarþjóð, sem svo sje sett, að
hún þurfi ekki aö sækja einhverj-
ar nauðsynjar til annara landa.
Fyrir aldarfjórðungi var okkur
kent, að voldugasta þjóð heims-
ins, Bretar, mundu líða matar-
skort, ef aðflutningar þar til lands
teptust, þótt ekki væri nema þriggja
vlkna tíma. Svo mikið .áttu Bretar
þá undir því að millilandaviðskift-
in hjeldust ótrufluö.
Kreppan, sem yfir heiminn hef-
ir gengið hin síðustu misseri, hef-
ir orðið sú neyð, sem kent hefir
margri naktri konu að spinna. Nú
keppast öll ríki að því, að kom-
ast sem mest af með þær vörur,
sem framleiddar eru í landinu
sjálfu. Kjörorðið er nú hvarvetna
*að búa að sínu* og hefir áður
verið vikið að þeirri nauðsyn, að
því er íslendinga snertir, hjer í
blaðinu.
* *
*
Ýms merk fyrirtæki og fjelög í
Reykjavík hafa gengist fyrir því,
að haldin yrði hjer á landi „ís-
lensk vika“, dagana 3—10 apríl
n. k. Segir svo meðal annars í
ávarpi forgöngumanna:
. . . „Tilgangurinn er fyrst og
fremst sá, að sýna það og sanna
hverjir möguleikar eru á því, að
þjóðin búi sem mest að sínu. Hitt
liggur ef til vill frekar í augum
uppi, að henni er þaö lífsnaud-
syn, ekki síst í slíku árferði sem
nú er.
Margar menningarþjóðir, ogþar
á meðal frændþjóðir okkar, hafa
fyrir allmörgum árum haflst handa
um slíka starfsemi sem þessa. Og
hefir henni verið haldið áfram ár-
lega. En það er í fyrsta skifti nú,
sem gangskjör verður gerð að
því, að hvetja alla íslensku þjóð-
ina til þess að kaupa og nota
eingöngu íslenskar vörur í eina
viku og reyna hvernig henni gefst
það. Mætti þá af því leiöa, að
íslendingar sannfæröust um það,
að meira mætti sinnig nota af
fslenskum nauðsynjavörum aðrar
vikur ársins en gert hefir verið
hingaö til. En því meiri þörf er
samúðar og skilnings allra lands-
manna um framkvæmd þessa
máls, sem verkið er seinna hafið."
* *
*
Með rjettu er kvartað yfir fá-
breytní íslenskrar framleiðslu. 1
hugum flestra er hún lítíö annað
en saltkjöt og saltfiskur. Vöruskrá-
in, sem forgöngumenn „íslensku
vikunnar" hafa gefið út, ber þess
ljóst vitni, að íslensk framleiðsla
er miklu fjölbreyttari og íslenskur
iðnaður miklu lengra á veg kom-
inn en almenningur gerir sjer í
hugarlund. Er það óblandiö gleði-
efni. Flestir halda víst, að ekki
verði ræktaður hjer á landi að
neinu marki annar garðmatur en
rófur og kartöflur. En hvað segja
menn um þessa upptalningu: tóm-
atar, vínber. melónur, agúrkur,
greskar, asíur, baunir, sultuagúrk-
ur, dill, hvítkál, blómkál, rabar-
bari, kartöflur, rófur, næpur, radís-
ur. Alt þetta er ræktað á íslandi,
á sama búinu. En þess er þó að
gæta að þar nýtur jarðhlta. Og
er hætt við að rýr yrði uppsker-
an, þótt „sáð yröi til“ vínberja og
melóna á „köldum stöðum".
* *
*
Það sem hjer fer á eftir er tal-
iö í framleiðsluskrá „íslensku vik-
unnar":
Aktýgi, amboð, blikksmíði, blóm,
blómapottar, bókband, brauð og
kökur, brjóstsykur, burstar, bök-
unarefni, efnagerðarvörur (kemisk-
ar vörur), eggjaframleiðsia, fata-
efni og fatnaöur karla og kvenna
fiður og dúnn, fiskmeti, fóðurvör-
ur, gasefni og súrefni, gerfilimir
©g umbúðir, gosdrykkir, garðjurtir,
ávextir og grænmeti, gull og silfur-
smíði, hannyrðir, hreinlætisvörur,
húsgögn, höfuðföt karla og kvenna,
jámsmíði, kaffi brent og malað,
kaffibætir, kalk, kexf kjötmeti,
konfekt, krydd, lampaskermar,
leðurvörur, legsteinar, leikföng,
leirbrensla, listiðnaður, ljósmynda-
gerð, mjólkurafurðfr, myndsteypa,
netagerö, prentun, prjónavörur,
pylsur, saftir, saumur, sef- og reyr-
munir, síld og síldarafurðir, sjó-
klæði, skinn og gærur, skipa- og
bátasmíði, skíði og sleðar, skófatn-
aður, skrautmálun, smjör, smjör-
líki og feiti, steinsteypuvörur,
sútun, sælgæti, söðlasmíði, segl og
yfirgreiðslur, tjöld, trjeskurður, trje-
smíði, tunnusmíöí, ullarband, út-
gerðarvörur, vagnasmíði, vefnað-
anörur, vjelsmíði, járnsteypa, öl.
Alt sem hjer var talið er fram-
leitt að öllu eða unnið í landinu
sjálfu. í tljðtu bragði virðist hjer
taliö fiestalt sem þarf til daglegra
þarfa. En hvað sem því líður, þá
er sýnt, að „íslenska vikan“ þarf
ekki að verða nein „sjálfsafneitun-
arvika", á þeim stöðum, þar sem
alt þetta fæst.
* *
*
Ekki verður hjá þvl komist, að
minnast ofuriítið ð málíð á vöru-
skrá „íslensku vikunnar*. Það er
hálfgert hrognamál með köflum.
Skal aðeins bent á nokkur dæmi
af handahófi: dlegg, áleggspylsur.
Þetta er mesta „deilu danska“,
ógnar klaufaleg þýðing á „Paalæg*.
Áskurður er skárra, en þó ekki
viðfeldið. Hvernig væri að nota
gamalt og gott íslenskt orð vlðbit?
Hversvegna þarf ítalskt salat endi-
lega að heita itialienskt salat?
Malakoff og mortadella eru til-
komumikil nöfn á bjúgum. En
fleskarullupylsa er vont nafn á
góðum mat, og hversvegna fleska ?
Skúripúlver á víst að vera ísltnska !
Netagerð er latmæli, sem virðist
vera að ná fullri festu í málinu.
En það má eins tala um beramó
eða eggaframleiðslu. Það heitir
nety'agerö en ekki netagerð. Einn
auglýsandinn býður: allar kombin-
ationir af kvíslpípum, og auk þess:
Pílárar, rúnnir,ferstr.,fleiri steerð-
ir, flata prófíleraða. Hvada tungu-
mál er þetta?
* *
*
Svona mætti lengi telja. En á
þetta er bent til þess að útgefend-
urað vöruskránni vandi sig betur
næst. Það er ekkert við því að
segja, þótt ekki sjeu til íslensk
heiti yfir hvað eina, sam í skránni
stendur. Qæti það bent til þess,
að meiri gróska sje nú á dögum
í ísienskum iðnaði en íslenskri
tungu. Og má við slíkt una. En
útgefendurnir verða að endurskoða
auglýsingarnar, svo að ekki sjáist
í auglýsingariti „íslensku vikunnar*
verstu bögumæli og orðskrípi.
Þetta var nú útúrdúr um auka-
atriði. Netin eru vafalaust eins góð
þótt þau sjeu framleidd í netagerö,
og „pílárarnir" engu síðri, þótt
þeir sjeu „rúnnir“ og „prófílerað-
ir“. —
* *
*
Ávarp forgöngumannanna endar
á þessa leið:
„Hjer er aðeins um byrjun að
ræða, eu tilgangurinn er að halda
slíkri starfsemi áfram ettirleiðis ár-
lega. Og það mun gert verða í
þeirri trú, að landsmenn geta að
miklu leyti búið að sínu. Þeir eiga
að gera þaö, og þeir verða aö
gera það, þegar önnur sund iok-
ast.
Heitum viö hjermeð á alla góöa
íslendinga aö veita traust fylgi
góðu málefni. Minnist þess, að
betra er hjá sjálfum sjer að taka
en sinn bróður að biðja."
Austfirðingur vill eindregið taka
undir þessi ummæli og skorar á
lesendur sína að minnast jafnan
kjörorðs „íslensku vikunnar":
Kaupið fslenskar vörur.
Notiö íslensk skip.
Kjördæmamálið.
Hjer birtist niðurlagið af köflum þeim úr nefndaráliti Jóns
Þorlákssonar og Pjeturs Magnússonar í kjördæmamálinu,
sem hófust í sfðasta blaði. Getur hver og einn, sem les
þetta, sannfærst um að kenning Framsóknar um óhæfilega
þingmannafjölgun, sem leiða mundi af samþykt tillagna
Sjáifstæðismanna, er biekking ein og firra.
a. Framboð og kosning utan-
flokksmanna.
Það þarf ekki nema iauslega at-
hugun til þess að sjá það, að
framboð og kosning utanflokks-
manna getur aldrei leitt til neinn-
ar verulegrar fjölgunar á þing-
mönnum eftir tillögum okkar. Ef
utanflokkamaöur er kosinn í kjör-
dæmi, þá er það í raun og veru
sama sem fækkun á þeim ein-
menningskjördæmum, sem geta
valdiö misræmi á milli flokkanna.
Ef nokkur brögð veröa að því, að
utanflokkamenn nái kosningu, þá
lækkar tala hinna kjördæmakosnu
flokksþingmanna, og þar með
hækkar hlutfailstala kosningarinn-
ar, a. m. k. ef menn hugsa sjer,
að utanflokkaframboð dragi frá
þeim flokknum, sem annars hefir
mest fyigi og fær flesta kosna í
fámannum kjördæmum. Þaö þarf
þessvegna ekki að gera ráð fyrir
þingmannafjölgun af þessari ástæðu.
Aftur á móti gætu menn hugsað
sjer, að kosning utanflokkamanna
gæti leitt til röskunar á rjettu hlut-
falli á milli þingflokkanna á þann
hátt, að maður, sem kosinn er
utanflokka, styddi í raun og veru
einhvern tiltekinn þingflokk. Um
þetta yrði þó fyrst og fremst að
treysta yfirlýsingu frambjóöandans
um flokksafstöðu hans. í þeírri
yfirlýsingu verður að vera berum
orðum fram tekið, annaðhvort að
frambjóðandinn teljl sig til ein-
hvers sjerstaks flokks, eða að
hann sje utan flokka, en styðji til-