Austfirðingur - 25.06.1932, Blaðsíða 2

2
AUSTFIRfMNIGUR
Baldvinsson og aöra bankastjóra
Útvegsbankans. Og þykir líklegast
aö þessi mál verði látin fylgjast
aö. En um málið á hendur Magn-
úsi Guðmundssyni og forstjórum
Kveldúlfser þaö nö segja aö þeim er
haldiö áfram, og mun dómur
ganga í þeim til sýknu eöa saka,
eftir því sem efni standa til.
3.
Frjettaskeyti þaö, sem birtist á
öðrum stað í blaöinu um rekstur
síldarbræðslustöövarinnar á Siglu-
firöi gefur tilefni til margra hug-
leiðinga. Framsókn og sósíalistar
hafa mjög dásamað það fyrirtæki,
enda hjelt dómsmálaráðherrann
vígsluhátíð mikla (á kostnað fyrir-
tækisins) og kostaði það hóf yfir
3 þúsund krónur. En annars er
um stofnun síldarbræðslunnar það
aö segja að stjórnin haföi heim-
ild til að varja 1 miljón til stofn-
unar og starfrækslu síldarbræðslu-
stöðva á Norðurlandi og annars-
staðar, þar sem hentast þætti.
Stjórninni þótti ekki „hent“ að
reisa síldarbræöslustöð hjer á
Seyðisfiröi eða annarsstaðar, sem
til mála hefir komið. Hún reisti
eina stöð í stað fleiri og setti
hana niður á Siglufirði. Og hún
varði til þess ekki 1 miljón eins
og heimilað var, heldur hátt á
aöra miljón, eða 1.700.000. Þarf
árlega 100—150 þús. króna gróða
af rekstrinum einungis til þess að
borga vexti af því fje, sem ífyrir-
tækið heflr verið lagt.
4.
Þegar undirbúningur síldar-
bræðslustöðvarinnar var slíkur,
hefði mátt búast við að gætt yrði
allrar sparsemi og fyrirhyggju um
reksturinn. En eins og sjest á
frjettaskeytinu, sem nefnt var, hef-
ir reksturinn verið slíkur, að
hvergi nema í sjálfu Stjórnarráð-
inu undir handarjaöri ráöherr-
anna, er hægt að finna hliðstætt
dæmi bruðlunar og óhófs. Verk-
smiðjan hefir greitt í almennri dag-
vinnu um kr. 1,50 um klst, í
eftirvinnu 1,80 og í sunnudaga-
vinnu 3 kr. um klst. En svo hafa
þeir vísu stjórnendur fyrirtækisins
gengið inn á að Mlengja“ sunnu-
daginn, svo hann hefir orðið 36
stundir, en virku dagarnir hafa ekki
verið nema 8 stundir — auk eftir-
vinnutímans. Með þessari lengingu
hvíldardagsins og „stýfingu“ vinnu-
daganna hefir kaup verkamanna
orðlö 600 kr. á mánuði. Og þeir
vilja heldur ganga atvinnulausir,
en slaka í nokkru til frá þessu.
Svona er nú um fyrirtækið, sem
Jónas Jónsson vígði með mestri
viðhöfn, þegar stjarna hans var í
hálofti.
ðngþveiti síldarbræðslunnar
á Siglufíröi.
[Frá frjettaritara Áustfirðings í Reykjavík,]
Hinn 10. maí voru skipaðir í
stjórn Síldarbræðslustöðvar ríkis-
ins á Siglufirði þeir Sveinn Bene-
diklsson, þormóður Eyjólfsson og
Guðmundur Hlíðdal. Áttu þeir sam-
ræður við ríkisstjórnina um rekstur
síldarverksmiðjunnar og horfur.
Þótti sýnt aö verksmiöjan mundi
ekki geta starfað í sumar, nema
rekstrarkostnaður lækkaði stórlega
frá því sem var í fyrra. Bauðst
verksmiðjustjórnin að lækka laun
sín um 7500 krónur, til þess að
ganga á undan f þessum efnum.
Hinn 14. maí fóru þeir svo
norður, Sveinn Benediktsson og
Þormóður Eyjólfsson og áttu tal
viö fasta starfsmenn verksmiöj-
unnar um kauplækkun. Tóku þeir
allir vel undir málaleitunina. Bauð
framkvæmdastjóri 6400 króna
lækkun, skrifstofumaður 1200 kr.
lækkun og verkstjóri 800 króna
lækkun. Nemur lækkun fastra
launa þá 33.7%.
Nú var leitað til verkamanna. í
fyrra var greitt að meðaltali á
síldarmál kr. 3,34. Nú vill verk-
smiðjan lækka þetta ofan í 3 kr.
Kaup sjómanna, sem var í fyrra
207—242 kr. á mánuði, lækkaöi
þannig um rúmlega 10% og er
ekki hægt að krefjast meiri lækk-
unar af sjómönnunum. Aftur horf-
ir málið öðruvísi við, að því er
snertir landvinnukaupið. Fast mán-
aðarkaup í landi fyrir 216 vinnu-
stundir var 325 kr. Föst eftirvinna
3 stundir daglega var greidd með
kr. 1.80 um klst. Voru þaðífyrra
að meðaltali 66 stundir á mánuði
eða kr. 118,80. Helgidagavinna var
48 stundir, eða 144 kr. á mánuði.
Auk þess önnur eftirvinna fram
yfir 3 stundir, svo aö verkamanna-
kaupið varð alis um 600 krónur
á mánuði.
Verksmiöjustjórnin gekst fyrir
því, að kallaður var saman fundur
í verkamannafjelaginu. Geröi hún
það tilboð, aö fyrir sama vinnu-
stundafjölda sem í fyrra greiddust
438 krónur og að verkamönnum
yrði trygð 500 stunda vinna með
kr. 1.25 kaupi yfir síldveiðitímann,
sem yrði greitt þótt síldveiði brygð-
ist. Mæltist verksmiðjustjórnin til
að kosin yrði nefnd til að athuga
tilboðið. En því spilti Guðmundur
Skarphjeðinsson. Var síðan sam-
þykt með öllum atkvæðum að
fundurinn væri mótfallinn allri
kauplækkun og hjeldi fast við
kauptaxta verkamannafjelagsins.
Síöarmeir vildu starfsmenn hjá
verksmiðjunnl þó slaka til og báru
fram á fundi í verkamannafjelaginu
hinn 20. júní svofelda tillögu :
„Samkvæmt einróma tilmælum
allra verkamanna ríkisverksmiðj-
unnar samþykkir fundurinn að
breyta kauptaxta fjelagsins þannig,
að helgidagavinnutaxti fjelagsins
gildi aðeins frá því kl. 12 á laug-
ardagskvöld þangaö til kl. 12 á
Reynslan er ólýgnust! öllum málurum kemur saman um það, að
allskonar málvörur frá
A.s. Sadolin & Holmblad, Kaupmannahöfn, eru bestar.
„Concret“ Cement-Emaille
er máltegund, sem mála á með allskonar steinsteypu. Styrkir steyp-
una, endist vel, mjög áferðarfallegt, fæst í 16 litum.
Nánari upplýsingar og notkunarreglur Iæt jeg í tje.
Gfsli Jónsson.
sunnudagskvöld" (áöur var helgin
talin 36 tímar).
Kommúnistar fjölmentu á fund-
inn og var tillagan feld með 55
atkvæðum gegn 50.
Nú eru þeir Sveinn Benedikts-
son og þormóður komnir suður
til að ráðgast við ríkisstjórnina
um hvað gera skuli. Þótt kaup fá-
ist lækkað eins og þeir fóru fram
á, er sýnt að verksmiðjan getur
ekki greitt fyrningu, vexti, afborg-
anir, opinbera skatta ogbíðurauk
þess sen/zilega stórhalla vegna sf-
vaxandi verðhruns á síldarmjöli.
Framtíð Þýskalands.
Það þarf ekki djúpt að grafatil
þess að komast aö raun um, aö
Þýskaland hlýtur fyr eða síðar að
bugast undir þeim byrðum, sem
á því hvíla vegna Versalasamning-
anna, og fjárhagslegrar kreppu,
sem ekki á sinn líka. Spurningin
var ekki hvort hrunið kæmi, held-
ur hverskonar hrun þaö yrði, þeg-
ar það kæmi. Mundi það verða
borgarastyrjöld með úrslitasigri
annaöhvort kommunista eða fas-
ista? Mundi það verða sundrun
þýska ríkjasambandsins ? Eða yrði
það einungis gjaldþrot og gjald-
eyrishrun sem af því leiddi ? Eini
hluturinn, sem ólíklegur virtist
var að til valda kæmust þeir, sem
mesta sökina áttu á óförum Þýska-
lands. Ef hin ógurlegu ár, sem
liðin eru síðan 1914, hefðu kent
heiminum nokkuð, og þá sjerstak-
lega Þýskalandi, þá hefði mátt
ætla að það væri, að prússneska
stefnan, hernaöarstefnan, gæti að-
eins leitt til glötunar. Samt hefir
nýlega komist á laggirnar stjórn í
þýskalandi, sem bæði aö því er
snertir menn og stefnu, heyrir til
gamla tímanum, fyrir heimsstyrj-
öldina. Jafnvel málfar þeirra er
gamal kunnugt og nú ganga fjöll-
unum hærra allskonar sögur, um
að Hohenzollernættin muni aftur
koma til valda, mikinni her, um
breytingarnar á stjórnarskránni,
svo að komist geti á raunveru-
legt einræði. Glamur Hitlers og
stórmenskubrjálæði var nógu
slæmt, sjerstaklega af því að hann
er ofurmenni í augum margra
Þjóðverja, en þó er Hitler hátíð
hjá þessum barónum, sem hafa
verið sóttir af gjaldþrota óðulum
sínum í Prússlandi til þess að
stjórna siðaðri þjóð. Því þegar
öllu er á botninn hvolftþá er þó
í fylgismönnum Hitlers einhver
þrá eftir betra ástandi en því sem
er, hvað sem um hann sjólfan
verður sagt. Flokkur hans horfir
fram, þótt í þoku sje, og auk
Gyðingahatursins berjast þeir einn-
ig gegn ýmsum meinsemdum þjóð-
fjelagsins. En barónarnir og hers-
höfðingjarnir horfa með mestu
rósemi aftur yfir 18 árahörmung-
artímabii, til þeirrar gullaldar er
þeir rjeðu einir öllu í þýskalandi.
En ætli ráöuneyti von Papen’s
takistað haldavöldum? Ef blöðin
og stjórnmálaflokkarnir, jafnvel
að meðtöldum Nasistunum, gefa
nokkuð til kynna um almennlngs-
álitið á Þýskalandi, þá lítur út
fyrir aö nýja stjórnin hafi ekki
neinn stuðning í landinu. Ástæð-
an til þess að hún hefir völd er
aöeins ein — sú, að Hindenburg
forseti ljet flækja sjer inn í stjórn-
málabrellu, vegna elli eða veik-
Ieika. Kanslarinn fyrverandi Dr.
Brúning átti yfir að ráða meiri-
hluta íRíkisdeginum, hann var meira
en nokkur annar vaidur að sigri
Hindenburgs í forsetakosningun-
um. Laun hans urðu þau að vera
rekinn frá völdum rjett fyrir
Lausanne ráðstefnuna, og fá að
eftirmanni svikara úr sínum eigin
flokki, mann sem hafði enga stj<jni-
skipulega aðstöðu til stjórna??
myndunar. Ráðuneyti von Papen’s
þorði ekki að líta framan í ríkis-
þingið, því þar var ósigur þess
gefinn, og 6. júní skrifaði Hinden-
burg undir fyrirskipun um að
nýjar kosningar til ríkisþingsins
skyldi fram fara 31. júlí. Þannig
á Þýskaland viö einræði að búa
fram að þeim kosningum, og á
öllum milliríkjaráðstefnum verða
fulltrúar þess umboðslausir af
hálfu þjóðarinnar. Forsætisráð-
herra Prússa, Braun, er farinn
burtu, beygður maður, að því er
sagt er, og ekki búist við endur-
komu hans. Tilraun hefir verið
gerð af hálfu ráðuneytisins að
neyða prússneska þingið til að
fallast á einræði sjerstaks umboös-
manns. Og bann- það, sem fyrir
nokkrum vikum var sett á herlið
Hitlers með samþykki Hinden-
burgs, hefir nú verið afnumið.
Nú segja menn að Hindenburg
muni standa fast á því að brjóta
ekki hollustueið sinh við lýðveld-
ið, og er það eitt af þvf fáa sem
ábyggilegt er talið í þýskum stjórn-
máium, en það er erfitt að sam-
ríma frávikningu Dr. Brúnings’og
útnefningu von Papen’s til að#
mynda ráðuneyti sjerstaklega