Alþýðumaðurinn - 15.05.1945, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUMAÐURINN
Þriðjudaginn 8. Maí 1945
Það tilkynnist að faðir okkar, Anton Tómasson, andaðist að
heimili sínu, Norðurgötu 17, aðfaranótt 10. þ. m. Jai;ðarför-
in er ákveðin Föstud. 18. þ. m. og hefst frá heimilinu kl. 1 e. h.
Synir hins látna.
ALÞÝÐUMAÐURINN
Útgefandi:
Alþýiíullokksfélag Akureyrar
Ábyrgðarmaður:
Erlingur FriSjónsson
Blaðið kemur út á hverjum Þriðjudegi
Afgreiðslumaður:
Jón Hinriksson, Eiðsvallagötu 9
Árgangurinn kostar kr. 10.00
Lausasöluverð 30 aurar
Prentsmitjga Björns Jónssonar h.f.
Vantaði þann þrtðja.
Síðasti „Verkam.“ flytur
kafla úr hók eftir franskan
blaðamann,*sem blaðið telur að
hafi flett ofan af því hvernig
auðjötnar og sérstakir stjórn-
málamenn í Evrópu hafi á sín-
um tíma eflt nasismann til valda
í áliunni, og eigi sök á þeirri
styrjöld, sem nú er slotað. Og
blaðið birtir myndir af tveimur
þjóðhöfðingjum, sem eiga að
hafa stutt Hitler sérstaklega til
þeirra hryðjuverka, sem eftir
Hitlers-Þýskaland liggja.
Fyrst „Verkam.“ fór að birta
myndir af sérstökum mönnum
í sambandi við þessi mál, hefði
ekki verið illa til fallið að hafa
mynd af gamla manninum í
Kreml með. Þótt ýmsir af stjórn-
málamönnum álfunnar höguðu
sér um eitt skeið óhyggilega og
aí lítilli framsýni gagnvart hinu
upprennandi Hitlers-Þýskalandi
þarf enginn að efast um það, að
dómur sögunnar muni falla með
mestum þunga á aðalleiðtoga og
eiræðisherra kommúnista, Josep
Stalin, stjórnara og átrúnaðar-
goð Kommúnistaflokksins í
Þýskalandi, sem ruddi veginn
fyrir Hitler upp í valdastólinn,
með niðurrifsstarfi sínu og of-
sóknum á hendur þeim öflum
heima fyrir í Þýskálandi, sem
höfðu afl til að kyrkja nasism-
ann í fægingunni. Að boði Stal-
ins og valdaklíku hans í Rúss-
landi, hafði Kommúnistaflokk-
ur Þýskalands beinna samvinnu
við nasistaflokkinn í baráttu
hans gegn jafnaðarmannaflokkn
um og öðrum frjálslyndum lýð-
ræðisflokkum í Þýskalandi, og
lagði Hitler til um 2 miljónir
atkvæða við forsetakosningarn-
ar, sem að síðustu lyftu fasisma-
villidýrinu upp í valdastólinn.
Og sagan hélt áfram. Stalin
gerði vináttusamning við Hitler
og seldi honum hráefni til vopna
framleiðslu, á sama tíma og,
vesturveldin buðu honum sam-
vinnu gegn Hitler, og hjálpaði
með því að hrinda þeirri styrj-
öld af stað, sem endaði fyrir fá-
um dögum.
Og á þeim áum hét það bara
„smekksatriði“ á máli Bryn-
jólfs, Einars, Sigfúsar og Co.
hér heima á íslandi, hvort mað-
ur var með eða móti nasisman-
Ræða
Charchills.
Forsætisráðherra Breta, Win-
ston Churchill, hélt ræðu þá,
sem boðuð hafði verið, að hann
flytti 10. Maí, síðasliðið Sunnu-
dagskvöld kl. 7. Var ræðunni
útvarpað frá breskum útvarps-
stöðvum.
í uppbafi ræðu sinnar minnt-
ist Churchill þess, að fyrir 5
árum hefði konungurinn falið
sér að mynda stjórn, þjóðstjórn,
sem notið hefði síðan stuðnings
þingsins, þjóðarinnar og hersins
í síðustu viku hefði komið í ljós,
þótt stundum hefði oltið á ýmsu,
að árangurinn af starfi stjórnar-
innar væri góður, heimsveldi
Breta væri styrkara og betur bú-
ið undir framtíðina en fyrir 5
árum.
Lýsti Churchill síðan ástand-
intx í Maí 1940 og rakti síðan
helstu atburði styrjaldarinnar.
Kvað hann Breta hafa verið í
mikilli hættu_ 1940 og 1941.
Loftfloti Þjóðverja hefði haft
geysigóða aðstöðu og kafbáta-
hættan vei'ið ógurleg. Stjórn De
Valera, sagði hann, hefði gert
Bretum svo örðugt fyrir með því
að loka fyrir þeim írskum höfn-
um, að vel hefði getað riðið
þeim að fullu. En vinátta Norð-
ur-írlands, sem aldrei hefði
brugðist, hefði bjargað. .Ekki
hefðu Bretar þá gripið til ofbeld
isverka gagnvart Irum. Oll
beiskja, sem hann hefði borið til
þeirra út af þessu máli, hefði þó
horfið, er hann minntist hetju-
legrar baráttu ýmissa íra, er get
ið liefðu sér frægðarorð í breska
hernum.
Churchill kvað Roosevelt hafa
óttast innrás í Bretland 1941.
Rakti hann síðan alkunnustu at-
burði styrjaldarinnar og lýsti
undirbúningi innrásarinnar í
Frakkland. Kvað hann Breta
hafa lagt til % heraflans, sem
barðist á meginlandinu, og
breski flotinn hefði unnið aðal-
starfið á Atlantshafinu, þar sem
floti Bandaríkjanna hefði verið
mikilvirkari á Kyrrahafi.
Churchill minntist frægustu
hershöfðingja Breta, marskálk-
anna Alexanders og Montgo-
mery’s, sem aldrei hefðu beðið
ósigur, einnig minntist hann
Eisenhowers lofsamlega, og sér-
staklega færði hann bresku her-
ráðsforingjunum persónulegar
þakkir fyrir starf þeirra. Kvað
hann samvinnu Breta og Banda-
um. — Já, bara „smekksatriði“
— bergmálaði i „Verkam.“ —
Slíkum ferst að álasa öðrum fyr
ir stuðning við nasismann!
ríkjamanna einstaklega góða og
kvað heiminn í hættu, ef vinátta
þeirra færi út um þúfur.
Churchill kvað Breta þurfa
enn að færa miklar fórnir í bar-
áttunni við Japana. Þeim bæri
skylda til að hjálpa Kína og
Bandaríkjunum. Ástralía, Nýja-
Sjáland og Kanada væru í hættu
Þau lönd hefðu komið til liðs
við Breta og þeir mættu ekki
bregðast þeim.
Churchill kvað sigurvegarana
verða að sjá til þess, að lög og
regla ríktu í heiminum og sú
skipan, sem upp yrði tekin,
mætti ekki verða á þann veg, að
stærri ríkin gætu fótum troðið
hin minni.
THkynning
Akureyri, 14. maí 1945
Sl. laugardag gaf ríkisstjórn-
in út svofellt ávarp:
„Undanfarna daga hafa Is-
lendingar fagnað því, að bræðra
þjóoirnar í Danmörku og Nor-
egi hafa endurheimt frelsi sitt.
Ríkisstjórnin hefir ákveðið að
minnast þessara gleðitíðinda
með því að heita sér fyrir skyndi
fjársöfnun í því skyni að styrkja
bágstatt fólk í þessum löndum.
Er ætlunin að senda matvörur
og klæðnað til Noregs og Dan-
merkur. Hafa þegar verið gerð-
ar ráðstafanir til að útvega skip
til þessara flutninga. Söfnunin
stendur aðeins yfir í tvær vikur
eða til laugardagsins 26. maí.
Ríkisstjórnin hefir skipað fimm
manna nefnd til að annast fram-
kvæmd málsins. í nefndinni eiga-
þessir menn sæti: Gunnlaugur E.
Briem, formaður, Birgir Thorla
cius, Bjarni Guðmundsson, Flen-
rik Sv. Björnsson og Torfi Jó-
hannesson. Mun nefndin til-
kynna almenningi allt, er varð-
ar tilhögun söfnunarinnar. Rík-
isstjórnin skorar á alla íslend-
inga, að verða fljótt og vel við
tilmælum hennar um fjárfram-
lög“
Póstafgreiðslur landsins munu
veita viðtöku peningum og fatn-
aði og annast sendingu til lands-
söfnunarinnar.
F. Skarphéðinsson.
T I L B OÐ
óskast í miðstöð með ofn-
um og leiðslum í 4 her-
bergi. Til sýnis í Glerár-
götu 1, uppi.
Þórunn Kristjónsdóttir.
Nasisminn
DÁNARMINNING
1. Maí var skýrt frá því í er-
lendum fréttum, að foringinn
Hitler væri dáinn. Fregnum ber
að vísu ekki saman um, hvernig
dauða lians bafi borið að hönd-
um. Má segja, að það skipti ekki
miklu máli. Hitler er fallinn, og
það er mikil blessun fyrir mann
kynið. Heimurinn er hreinni á
eftir, eins og enskt blað kemst
að orði. Nasisminn er einnig fall
inn úr veldisstóli. Hver smáfor-
inginn af öðrum er tekinn hönd-
um og settur í gæslu. Að líkind-
um bíða þeirra allra sömu örlög
þeir verða teknir af lífi, svo að
þeir fá ekki framar, frekar en
hin þokkalega fýrirmynd þeirra’,
Hitler, að trakða rétti annara,
pína, kúga, ræna, drepa eða
drýgja álíka ódáðir, sem virð-
ast hafa látið þeim öllum svo
einstaklega vel og verið svo sam
grónar eðli þeirra og hugsun.
Nasisminn er fallinn, og það er
ekki sýnilegt, að hann hefjist til
metorða að nýju alveg á næst-
unni. En það var trúa manna í
forneskju, að menn væru endur-
bornir. Hvort sem það er rétt
eða ekki, er hitt víst, að.það er
engin fáviska að láta sér til hug-
ar koma, að stefnan geti risið
upp á nýjan leik í nýju gervi.
Það verður áreiðanlega reynt að
læða nasismanum, sem á rætur
sínar að rekja til villidýrseðlis-
ins í manninum, inn í hugi
manna undir einhverju yfir-
skyni, og það er ekki fyrirfram
víst, nema einhverjir bíti á agn-
ið. En minning nasismans, þess-
arar heimskulegustu, öfgafyllstu
og ógeðslegustu stefnu,er nokkru
sinni hefir verið boðuð í heim-
inum, verður hest heiðruð með
því að efla til vægðarlausrar og
vitiborinnar andstöðu gegn hon-
•um í hvaða mynd og hvaða gervi
sem hann kann að skjóta upp
kollinum. Þetta verða menn að
gera sér ljóst þegar í stað. Eða
trúir nokkur því, að hugarfar ís-
lenskra nasista hafi tekið stakka
skiptum, svo að nokkru nemi?
Ætli þeir reyni ekki, eftir sem
áður, að feta í fótspor foringj-
ans og afla stefnu hans fylgis
með nýjum ráðum? En það er
okkur í sjálfsvald sett, livort nas
isminn verður endurborinn eða
ekki.
x.