Alþýðumaðurinn - 05.06.1945, Síða 1

XV. árg. Akureyri, Þriðjudaginn 5. Júní 1945 23. tbl.
Flöttinn frá
lenningaooi.
ætli að láta lögin gera upp við
Mörgum var það lítt skiljan-
legt hvernig jafnaðarmanna-
stjórninni í Svíþjóð tókst að
leiða sænsku þjóðina gegnum öll
styrjaldarárin án þess að hún
drægist inn í hringiðu mann-
drápa og eyðileggingar. Því var
þó ekki svo farið að stjórnin
hefði þjóðina óskifla með sér í
þessum málum. Ofgaflokkarnir
kommúnistar og nasistar,
reyndu á allan liátt að véla þjóð-
ina út í styrjöldina,og juku fylgi
sitt nokkuð á því máli, eins og
kosningarnar síðustu þar í landi
sýndu. En stjórnin og stuðnings-
flokkar hennar héldu stefnu
sinni óruglaðri og líknaði og
hjálpaði kúguðum þjóðum til
beggja handa.
Þessa stefnu stjórnarinnar hef
ir lnin skilgreint á þann einfalda
liátt, að það að víkja frá hlut-
leysinu í stríði, sé flótti frá
menningunni.
Fyrir styrjöldina bar fána
Norðurlandaþjóðanna fyrir
frelsi og menningu hæst um
heim allan. Aðalsmerki þeirra
var afneitun styrjalda og skip-
un mála milli einstaklinga og
þjóða samkvæmt settum lögum
og rétti. Fjórar af fimm Norð-
urlandaþjóðunum soguðust inn
í þann darradans, sem þær
höfðu afneitað — allar nauðug-
ar. Allar eru þær særðar eftir,
þótt misjafnt séu útleiknar. Þær
hafa allar liðið meira eða minna
tjón á sálu sinni, og reynir nú
á hve fljótt þær ná sér aftur.
Finnar eiga það örðugast til
viðréttingar að þeir eru ekki
sjálfum sér ráðandi, og stefna
rússneska einræðisins er sú, að
þeir verði það aldrei framar.
Hvort þeir njóta svo seiglu sinn-
ar og frelsisþrár að tíminn verði
þeim hliðhollur er óráðin gáta.
En margir munu þeir, sem óska
finnsku þjóðinni annara örlaga
en verða ánauðugur þræll illra
nágranna.
Norðmenn virðast ætla að
taka mál sín tökum menningar
og réttar, enda liefir barálta
þeirra gegnum hernámsárin
meira verið viðnám en að þeir
hafi sótt á. Svo virðisj: að þeir
andstæðingana, en vísa á bug
manndrápum í hefndarskyni
einu.Ber þetta vottumaðflóttinn
frá menningunni sé Norðmönn-
um ekki liugstæður, og munu
þeir verða meira virtir en ella
fyrir bragðið.
Danir hafa lagt út á þá hálu
braut að stíga það spor aftur á
bak að lögleiða dauðarefsingu
lijá sér aftur til þess að tortíma
lífi þeirra Dana, sem unnu með
Róstusamt hefir verið í Sýr-
landi upp á síðkastið. Hefir
komið til bardaga milli Frakka
og Sýrlendinga víða um landið.
Deila sú, er nú stendur yfir,
hófst með því, að Frakkar fluttu
liðsauka til landsins. Telja Sýr-
lendingar þetta ógnun við sjálf-
stæði landsins. Mál þetta á sér
langa forsögu, og skulu aðalat-
riði hennar rakin hér. Sýrland
komst undir frönsk yfirráð eftir
heimsstyrjöldina 1914—1918.
Var Frökkum falið að stjórna
landinu í umboði Þjóðabanda-
lagsins, en sambúð Frakka og
Sýrlendinga hefir alltaf verið
örðug. Sýrlendingar borðust af
kappi fyrir sjálfstæði sínu. Mest
ur hluti íbúanna talar arabisku,
og hafa arabiskar þjóðir haft
mikla samúð með sjálfstæðis-
baráttu þeirra. A árunum 1920
til 1932 voru stöðugar óeirðir í
Sýrlandi. Árið 1936 í Nóvem&er
og Desember sömdu Frakkar við
Sýrland og Líbanon um það, að
löndin skyldu hljóta sjálfstæði
að þremur árum liðnum. Hins
vegar sömdu Sýrlendingar um
hernaðarbandalag við Frakka
og leyfðu, að þeir hefðu setulið
í Sýrlandi og Líbanon. Þessir
samningar höfðu ekki verið stað
festir af franska þinginu, þegar
styrjöldin skall á 1939. Þegar
útlit var á, að Þjóðverjar her-
næmu Sýrland í skjóli Vichy-
stjórnarinnar, réðust Bretar og
frjálsir Frakkar inn í Sýrland
vorið 1941. Bretar og frjálsir
Frakkar lýstu þá yfir sjálfstæði
Þjóðverjum á hernámsárunum,
Þetta er flótli frá menningunni,
og lilýtur alltaf að verða talinn
blettur á jafn gagnmenntaðri
þjóð og Danir voru taldir fyrir
styrjöldina. Hinir seku hafa unn-
ið til refsingar, og eiga að taka
hana út, en jafn ómenningarleg
refsing og líflátsæmirekkimenn
ingarþjóð — ekki síst þegar hún
hefir áður verið búin að þvo sig
hreina af henni. Myndi margur
hafa óskað Dönum betra menn-
ingarlegs hlutskiftis en þeir hafa
nú kosið sér.
En hvað er um okkur íslend-
inga? Um það verður rætt í
niðurlagi þessarar greinar.
landsins og umboðsstjórn
Frakka lauk. Vichyliðið gafst
upp 12. Júlí 1941. 26. Septem-
ber 1941 viðurkenndu frjálsir
Frakkar sjálfstæði landsins og
Sheikh Taj-ed-Din, fyrrverandi
foi'sætisráðherra, varð fyrsti
forseti Sýrlands.
Bretar hafa látið deilu þá, er
nú stendur yfir, mjög til sín
taka. Hafa bresk stjórnarvöld til-
kynnt, að þau hafi falið yfir-
manni breska hersins við aust-
anvert Miðjarðarhaf að skakka
leikinn, og Truman forseti
kveðst sanmiála aðgerðum
Breta. Frakkar hafa látið und-
an síga fyrir Bretum, og kyrrð
er komin á víðast um landið.
De Gaulle hefir haldið ræðu
og sagt, að deilan verði jöfnuð
með beinum sanmingum við
Sýrlendinga án milligöngu ann-
arra. Kennir hann undirróðri
Breta nokkuð um það, hversu
málum er komið. Virðist því
samkomulagið milli þessara
þjóða ekki eins gott og ákjósan-
forstjóri áfengisútsölunnar hér,
andaðist að heimili sínu, Brekku
götu 12, að kvöldi 1. þ. m. —
Banameinið var heilablæðing.
Jón var fæddur að Skútustöð-
um í Mývatnssveit 17. Janúar
1881, sonur Stefáns prests Jóns-
sonar og konu hans, Onnu Krist-
jánsdóttur, Jóhannessonar frá
Laxamýri. Föður sinn missti
hann ungur og ólst upp hjá móð-
ur sinni, en fór snemma að vinna
fyrir sér sjálfur. Tók hann ung-
ur að stunda verslunarstörf, sem
urðu aðal lífsstarf hans, þótt
hann hefði fleiri járn í eldinum,
svo sem blaðamennsku. Flutti
hann ungur hingað til bæjarins
og dvaldi hér til dauðadags,
nema hvað hann var tíðum er-
lendis, oft fleiri mánuði í senn.
Gekk aldrei skólaveginn, sem
kallað er, en las mikið úrvals-
bókmenntir, innlendar og erlend
ar. Urðu þær honum drjúgur
skóli, ásamt umgengni við
menntamenn hér og erlendis,
ekki einbeitt í stuðningi sínum
við De Gaulle, en afsaka ekki
íhlutun Breta. Forsætisráðherra
Sýrlendinga hefir lýst yfir, að
þeir semji ekki við Frakka nema
á grundvelli jafnréttis. Manntjón
Sýrlendinga í óeirðunum var
1000 manns. Arabisku ríkin
láta mál Sýrlands sig miklu
skifta og hefir ráð þeirra komið
saman á fund í Kairo til þess
að ræða þetta mál.
Framh.
Sýrlandsdeilan.
legt væri. Frönsku blöðin eru
4
/