Dýraverndarinn - 01.09.1957, Qupperneq 6

Villtar geitur og tamdar
Geitarœkt íslendinga.
Þegar landnámsmennirnir fluttust til Islands,
höfðu þeir með sér búpening, þar á meðal bæði
svín og geitur. Svínin gengu sums staðar sjálf-
ala og þá trúlega helzt í skóglendi, en misjafn-
lega mun það hafa gefizt, og víst er um það, að
svínarækt var lögð niður hér á landi snemma á
öldum. Hins vegar dó hér aldrei út hinn gamli
stofn geitfénaðar, en geitpeningi fækkaði mjög
mikið. Voru það einkum Þingeyingar, sem héldu
við geitastofninum, en þegar þorp fóru að mynd-
ast, keyptu ýmsir geitur, sem ekki áttu þess kost
að afla sér fóðurs handa kú, enda var mikill
mjólkurskortur í þorpunum, en geitamjólk er
holl til neyzlu, og geitur mjólka betur en ær og
lengri tíma ársins. Má telja víst, að margir hafi
bjargað heilsu og hreysti barna sinna með geita-
mjólkinni. Nú er svo komið með aukinni ræktun
og miklum mun greiðari samgöngum, að meiri
er kostur kúamjólkur í þorpunum og geitaræktin
hefur minnkað mjög mikið. Svo fáar geitur eru
nú eftir hér á landi, að horfur virðast á, að stofn-
inn deyi út.
Vm geitur og afkvœmi þeirra.
Þó að geitin sé yfirleitt grannvaxnari en sauð-
kindin, er hún gædd miklum vöðvastyrk og hef-
ur mjög sterka fætur. Hún er frekar hálsstutt,
og bæði kynin eru hyrnd. Hún er allstríðhærð,
og er alkunnur málshátturinn „að fara í geitar-
hús að leita ullar“. Geiiur hafa hökuskegg, og er
það meira á hafrinum, og miklum mun er hann
stórhyrndari en kiðan. Geitin hefur fremur stutta,
þrístrenda rófu. Geiturnar hafa yndi af að klifra í
fjöllum og eru mjög fjallsæknar. Fengitíminn er
fyrri hluta vetrar. Mjög mikil stækja er af hafr-
inum um fengitímann. Meðgöngutími kiðunnar er
fimm mánuðir. Kiðan á oftast einn kiðling, en
stundum tvo, og komið hefur það fyrir, að kiða
hefur eignast allt upp í fimm kiðlinga. Kiðling-
arnir eru sérlega fallegir og gæddir miklum þokka.
Þeir eru þegar eftir fæðinguna svo fimir og þrótt-
miklir, að þeir geta stiklað klettastalla á eftir
móður sinni og trítlað örmjóa og fláa þræðinga,
og segja dýrafræðingar, að kiðlingar hafi nýfædd-
ir þroskaðra taugakerfi og sterkari vöðva en
nokkur önnur afkvæmi spendýra.
Villigeitur.
Til eru allmargar tegundir villtra geita í Evrópu,
Asíu og Afríku. 1 Evrópu eru þær til í Alpafjöll-
um og á eyjunni Krít, og Asíulöndin, sem þær lifa
í, eru fjallalönd Vestur-, Suðvestur og Mið-Asíu.
Heimkynni villigeitarinnar í Afríku er fjalllendið
í löndunum, sem liggja að Miðjarðarhafi. Villi-
geitin þolir illa mikinn hita, og í heitu löndun-
um hefst hún ekki við neðar en 1500 metra yfir
sjávarmál.
Villtar geitur eru allmisjafnar að stærð, lit og
hornalagi. Lengdin frá snoppu og aftur að rófu
er frá 120 og upp í 180 sentímetra og hæðin á
herðakamb 75—100. Lengd rófunnar er 10—20
sentímetrar. Flestar villigeitur eru rauðbrúnar á
lit, en sumar gráleitar og þá vindhárin gjarnan
ryðrauð. Hornin eru misstór á hinum ýmsu teg-
undum og lögun þeirra mismunandi. Hornin á
höfrunum eru frá 30 og upp í 100 sentímetra
löng. Allar geitur eru afturhyrndar, en horna-
stiklarnir vita ýmist inn eða út. Sumar eru snúin-
hyrndar. Til eru villigeitur með sléttum hornum,
en hornin á flestum þeirra eru með skörpum þver-
rákum, og á sumum eru mjög hvassar rendur.
Er mikill og harður atgangur, þegar hafrarnir
heyja einvígi um kiðurnar um fengitímann. Sum-
ar geitategundir hafast við í hópum, sem í eru
nokkrir tugir.
Steingeitin í Alpafjöllum er 160 sentímetra
löng og hæðin á herðakamb einn metri. Hornin
54
DÝRAVERNDARINN