Dýraverndarinn - 01.03.1928, Blaðsíða 4

io
DÝ RAVERNDARINN
FaSir hans mun hafa hugsaö til aö láta hann ganga
„mentaveginn" svonefnda, en Einar vár óráöinn, og
varö ekki úr. Segist hann um þær mundir hafa
veriö meö ýmiskonar „andlegar vangaveltur“. Mun
]>á þegar rithöfundurinn í honum hafa verið far-
inn aö gera vart viö sig. Áriö 1890 lét faöir hans
af prestsskap. Hóf þá Einar húskap. Bjó hann i
fimm ár, fyrst á Búöum. þá á Kámbi í Breiöuvik.
Eftir aö hann ljet af búskap, lagöi hann stund á
ýmislegt, svo sem sntíöar, verslunarstörf og barna-
kenslu á vetrum, um 9 ára skeiö. Því næst starfaöi
hann í 7 ár viö Landsskjalasafniö, og þrjú ár af
þeim sjö árum starfaöi hann einnig á Alþingi (þing-
skriftir). Vann viö Alþingi i samfleytt 15 ár. Var
9 ár skrifstofustjóri Alþingis, en tvö siöustu árin
gat hann ekki starfaö vegna veikinda. Ljet af starfi
þessu viÖ árslok 1922. Síöustu 4 árin hefir hann
átt heima í Flafnarfiröi. Einar er þrigiftur, og á
12 börn á Iífi. Þriöja kona hans er Ólafía Guömunds-
dóttir frá Hörgsholti í Hrunamannahreppi.
Hafa þá veriö rakin helstu æfiatriði Einars Þor-
kelssonar. Eftir er aö lýsa manninum. Sá, er þessar
línur ritar, hefir kynst honum nokkuð. Hefir hann
haft mikla ánægju af þeirri kynningu, ekki síst
fyrir þá sök, aö þar sem Einar er, ]>ar er enginn
hversdagsmaður. Það er tilbreyting og andleg lyft-
ing í því að hitta hann. Hann er ekki einn af ]>ess-
um mönnum, sem eru svo óskýrir og þókukendir.
aö ]>eir renna næstum saman viö umhverfiö, og
fjara út í endurminningunni og skilja ekkert mark-
vert eftir. Þaö, sem mjer viröist eftirtektarveröast
i fari Einars er fjör, einskonar andleg fimi, og at-
hyglisgáfa. Hann er tilfinningamaöur rnikill og viö-
kvæmur, en þó karlmenni i lund, og mun hann
stundum hafa þurft á þvi aö halda. Einar er því
gæddur eöli s k á 1 d a, enda bera rit hans vott um
það, aö hann sje skáld. Þegar um tvítugsaldur tók
hann aö yrkja, aöallega i hundnu máli, en fór dult
með. Um aldamótin byrjaöi hann aö semja sögur.
Nokkrar þeirra á hann ennþá í fórum sínum. Eigi
er það mikiö að vöxtunum, sem eftir Einar hefir
siest á prenti. En þess betra er þaö að gæöum.
Nokkrar smásögur eftir hann hafa komiö í Eim-
reiöinni og Iöunni, svo og í þessu blaði. „Ferfætl-
inga“ og ,,Minningar“ kannast flestir viö. Blaöa-
greinar nokkrar mun hann hafa skrifað, allar undir
dulnefni. Flestum ber saman um þaö, aö stíll hans
sje glæsilegur og þróttmikill. Og enda þótt hann
sje nokkuð fornyrtur stundum, verður hann þó
aldrei tyrfinn. Þaö er satt, sem sagt hefir verið, aö
hann skrifar stundum ekki venjulegt íslenskt nú-
tíðarmál. En vitanlega er ástæðulaust aö gera kröfu
til ])ess, aö aldrei sje vikiö frá hinu venjulega mál-
fari. Þaö væri jafn viturlegt og aö banna mönnum
að fara við og við í spariföt. Nú er það vitanlegt,
aö hnignun íslenskunnar felst ekki i neinu ööru en
því, aö verið er aö fjarlægjast meira og meira hið
forna málfar, fjarlægjast íslenskuna, eins og hún
var, ]>egar hún var íslenskust, þaö er að segja
hreinust og þróttmest. En út í þá sálma skal ekki
lengra fariö. Annaö er þaö, sem einkennir Einar
sem rithöfund. Það er góður málstaður. Hann berst
undir merkjum samúðar og drengskapar og skiln-
ings. Með dýrasögum sínum hefir hann gengið í liö
með mestu smælingjunum. Enginn veit, hve mikið
hann hefir gert fyrir dýrin með þeim hætti. Dýrin
mun hann hafa valið sjer til sögulegrar meðferð-
ar, ekki aðeins vegna ]>ss, aö hann sá, að þeim var
þörf á góðum málflutningi, heldur og af annari
ástæöu, sem á sjer djúpar rætur i eðli hans. Á
jeg þar viö glöggskygni hans á ]>aö, sem venjulega
er lcallaö smátt, og fjöldinn veitir enga eftir-
tekt. Það einkennir Einar, þetta, aö taka eftir því
smáa. Þess vegna er hann t. d. viökvæmur fyrir
smá-agnúum á framkomu manna, en þeir agnúar
eru æðimargir, eins og viö vitum. Þaö er ljett verk
og lööurmannlegt, aö koma nokkurn veginn lýta-
laust fram, en ]>ó mjög þýöingarmikiö. Hví eru
menn svo hirðulausir um þaö, seni er tiltölulega
auövelt? Aftur á móti skal eigi fárast yfir því, sem
v e r ð u r aö vera. Þegar G u ö talar, á m a ð-
u r i n n að þegja! Mjer sikjátlast stórlega, ef ]>etta
er ekki skoðun Einars. Þaö er gleöilegt, aö jafn-
sniall rithöfundur og' Einar Þorkelsson skuli leggja
góðu málefni liö með^penna sínum. Þeir eru nógu
margir samt, falsspámennirnir, sem hrópa: „Listin
fyrir listina!“ og hakla því fram, að skáklin, aö
minsta kosti söguskáld, megi helst aldrei beitá
list sinni i þágu ákveðinnar lifsskoðunar. Einar er
ósnortinn af þessari bókmentalegu efnishyggju, og
er þaö vel.
Nokkuð hefir Einar fengist við það aö yrikja i
bundnu máli, og ])ó ekki mikið. Skal hjer birt eitr
kvæöi eftir hann. Nefnir hann þaö „Vertíöarlokin".