Dýraverndarinn - 01.12.1934, Qupperneq 11

DÝRAVERNDARINN
63
Hóftungan.
Fyrir tveim árum ritaöi eg og gaf út smákver,
er eg nefndi „Medfcrð hesta" * I kveri þessu mint-
ist eg lítilsháttar á hóftungu hestsins, og benti í
þvi sambandi aöallega á tvent, sem allir þeir, er
meðhöndla hesta, verÖa aÖ hafa fast í huga, að
sjá urn að hestar standi eigi í saur og bleytu á með-
an þeir eru í húsi, og um fram alt að gœta þess, að
tálga aldrei hóftunguna.
Til þess nú aö árétta þessi ummæil mín, og'jafn-
framt veita almenningi fyllri fræðslu í þessu efni,
ætla eg, í eftirfarandi línum, að taka upp ýmis-
legt, sem frægur enskur dýralæknir og prófessor,
W. Jones Anstey að nafni, segir um hóftunguna og
járningu hesta. Um þetta farast honum, meöal ann-
ars, orö á þessa leið:
„Um sextigi af hverju hundraði hesta í Englandi,
eru að meira eða minna leyti haltir sakir heimsku
hesteiganda, öku- og járningamanna.“
Þetta er þung ásökun, en þar sem að orð þessi
eru höfð eftir jafn þekturn prófessor 0g hér um
ræðir, verður að taka þau trúanleg. En eg læt
prófessorinn halda áfram:
„Jafnskjótt og almenningur fer að viðurkenna og
skilja, hvað lítið hann veit um hina flóknu bygg-
ingu fóta og hófa hestsins, hættir hann öllum skottu-
lækningum og kreddum á því sviði. Það eru til-
tölulega fáir menn, sem nokkuð vita í þessu efni,
og jafnvel þeir, sem allan sinn aldur hafa lifað á
vinnu hestsins, vita svo lítið urn byggingu hófsins,
að þeir, sakir fávizku sinnar, gera þessum trúa vini
sínum örðugt fyrir um starfið, og skaða hann með
því um langan aldur, og stundum jafnvel æfilangt.
Það er ekki auðvelt, í fáum orðum, að skýra eins
og þyrfti, hver áhrif hóftungan hefir á fætur hests-
ins og hreyfingu. Hún gerir meira en að draga úr
höggi því, sem hófur og liðamót verða fyrir þegar
hesturinn stígur í fótinn. Hún gerir hestinum einn-
ig kleift að standa á töluverðri hálku, og er það
sjálfum honum, og þá ekki síður riddaranum, fyrir
beztu.
í hóftungunni eru 42 hlutar vatns, en 58 hlutar
vaxkent efni, sem á upptök sín í kirtli í hófbotnin-
um. Hóftungan er þvi mjúk og teygjanleg, líkist
einna helzt togleðri, enda lætur hún undan líkams-
þunga hestsins, þegar hann stígur í fótinn, og víkk-
* Má kverið skoðast viðbót bókarinnar „Hestar“, sem
við Einar E. Sæmundsen tókum saman, og Steindór prent-
smiðjustjóri Gunnarsson gaf út árið 1925. Einn kafli þeirr-
ar bókar fjallar um járningu liesta, og er þar vikið að
ýmsu, sem nauðsynlegt er að vita um hóftunguna og hirð-
ingu hennar.
ar út hófinn. En þessi viturlega ráðstöfun náttúr-
unnar fær því aðeins notið sín og komið að fullu
gagni, að hóftungan sé ekki skert á neinn hátt.
Þegar hesturinn gengur áfram færist líkamsþungi
hans til skiftis á fæturna, og er þá hóftungunni
ætlað að nema við jörðu, á meðan þungi hestsins
hvílir á fætinum. Líkamsþungi hestsins heldur því
hóftungunni í réttri þenslu, en af því leiðir aftur,
að öll hreyfing hestsins verður í fullu jafnvægi.
En því aðeins tekst hóftungunni aö vinna þetta
hlutverk sitt, að forðast sé að nota skeifur með
sköflum eða hælahökum, því að allar slíkar skeif-
ur koma í veg fyrir það, að hóftungan geti numið
við jörðu.
Þá er það vitanlegt, að á framfótum hestsins hvíl-
ir rnesti þunginn, enda fer svo að öllum jafnaði,
að það verða framfæturnir, sem fyrst gefa sig, þótt
hesturinn sé hraustur að öðru leyti. Og mun óhætt
að fullyrða, að oft sé þetta skammsýni mannanna að
kenna og hirðuleysi. Þeir tálga hóftunguna, sem
alls ekki má gera, eða láta hana rotna og eyði-
leggjast með öllu, sakir vanhirðu.
Hófveggja-skemdir og hófsprungur stafa aðal-
lega af notkun hælahaka og hinna andstyggilegu
táhaka. Skeifur með hæla- og táhökum hindra al-
gerlega að hóftungan nemi við jörðu. Búast má
við, að þeir hestar, sem um langt skeið hafa orðið
fyrir vanhirðu og rangri meðhöndlun hóftungunn-
ar, en snögglega skiftir um til hins betra, kveinki
sin fyrst í stað. En um það skal ekki fást, því að
við áreynsluna breytist hóftungan smátt og smátt
og þroskast svo, a'ð hún nær aftur sinni réttu
lögun. En til þess að flýta fyrir, að svo megi ver'ða,
er gott að þvo hóftunguna úr volgu vatni í hvert
sinn og hætt er að nota hestinn. Margra ára van-
hirða á hóftungunni veröur þó ekki bætt á skömm-
um tíma.“
Annar frægur dýralæknir segir:
„Því mcira, scm reynt cr á hóftunguna, þvi sterk-
ari og broskaðri verður hún.“
Enn bætir prófessor Anstey við:
„Hinir sléttu tjörubornu vegir, sem nú tíðkazt, eru
jafnan hættulegir fyrir hestana, og mætti halda að
enskir vegamálastjórar séu að keppa að því, að út-
rýma með öllu liestum af vegunum.
Bifreið útheimtir dýran og lærðan vélamann, en
óvéllærður maður getur stjórnað hesti og vagni, og
verður ódýrara í rekstri, en bifreiðin, og fyrir
slík farartæki er því ástæðulaust að hafa vegina eins
og hálagler. Enn þá eru akhestar á vegunum, og
því er það mjög áríðandi að forða þeim frá ónauð-
synlegri áreynslu á vöðvum og sinum, sem nýmóð-
ins vegir hafa í för með sér. Þetta verður bezt
gert með því að járna hestinn með þunnum slétt-
um skeifum, því að þá getur hóftungan notið sín
og haldið fótum hestsins í því lagi, sem náttúran
ætlazt til.