Alþýðumaðurinn - 10.07.1956, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUMAÐURINN
Þriðjudagur 10. júlí 1956
ALÞÝÐUMAÐURINN
Útgef andi:
Alþý&uflokksfélag Akureyrar
Ritstjóri:
BRAGI SIGURJÓNSSON
Bjarkarstíg 7. Sími 1604
Verð kr. 40,00 á ári.
Lausasala kr. 1,00 blaðiS.
Prentsm. Björns Jónssonar h.f.

Þórir Baldvinsson:
Ameríkumeni) byggja ódýr hús
Tekst að mynda
vinstri stjórn?
AlþýSuflokkurinn og Fram
sóknarflokkurinn haía báðir talið
sér skylt, eins og viShorf eru nú
á stjórnmálasviðinu, að kanna
möguleika á myndun stjórnar ín
þátttöku SjálfstæSisilokksins. —
Hafa báðir flokkarnir tahS rétt,
að formaSur Framsókuavftokks-
ins, Hermann Jónasson, hefði for-
göngu um þaS mál og stendur at-
hugun hans á því nú vfir. BáSir
flokkarnir hafa kosiS nefndir til
aS fjalla um málið, en þessar
nefndir eiga engar viSræSur viS
aSra flokka.
Forsaga þessa máls er sú, aS
föstudaginn 29. júní áttu fulltrú-
ar fyrir þingmenn AlþýSuflokks-
ins og Framsóknarflokksins, þeir
Haraldur GuSmundsson og Gylfi
Þ. Gíslason fyrir AlþýSuflokkinn,
en Hermann Jónasson og Eysteinn
Jónsson fyrir Framsóknarflokk-
inn, fund með tveim fulltrúum
AlþýSubandalagsins, Hannibal
Valdimarssyni og Einari Olgeirs-
6yni.
Á þessum fundi spurSust full-
trúar umbótaflokkanna fyrir um
þaS, hvort AlþýSubandalagiS
mundi vilja veita minnihluta-
stjórn Framsóknarflokksins og
Alþýðuflokksins hlutleysi til þess
aS framkvæma stefnuskrá þessara
flokka í nánu samstarfi viS al-
þýSusamtökin og bændasamtök-
in.
Svar þeirra IJannibals og
Einars var algerlega neitandi.
Eftir þennan fund skrifaði
Hannibal Valdimarsson fyrir
hönd Alþýðubandalagsins bréf
til Alþýðujlolclcsins og Fram•
sóknarflokksins og óskaði
þess, að þeir tilnefndu menn í
nefndir til viðrœðu um stjórn-
armyndun.
Þingflokkur AlþýSufl. og Fram
sóknarfl. komu saman um miðja
s. 1. viku og ræddu þar þessi mál
öll. Var af báSum samþykkt, eins
og fyrr getur, aS fela Hermanni
Jónassyni, formanni Framsóknar-
flokksins, að athuga möguleika á
myndun ríkisstjórnar án þátttöku
Sj álf stæSisf lokksins. J afnf ramt
kusu þeir nefndir til aS fjalla um
stj órnar-myndunina.
AlþýSubandalagiS hefir einnig
kosið neínd í sama skyni, en ekki
höfSu þessar nefndir ræSzt við
s. 1. sunnudag, heldur hafði Her-
mann Jónasson rætt sérstaklega
viS hverja þeirra.
Ógerlegt er enn að segja um á-
rangur, en óhætt er aS fullyrSa,
Húsakynni manna taka miklum
breytingum frá einum tíma til
annars. Fjölmargar ástæður valda
þessum breytingum.
Á útþenslutíma verzlunar og
iðnaSar á síSustu öld reistu auð-
ugir menn oft mikil stórhýsi til
einkaíbúSar. Vinnuaíl til heimil-
ishalds var þá mikið og ódýrt og
skattar lágir. Fjöldi þessara stóru
íbúSarhúsa standa enn í dag, en
eru nú ekki lengur notuð til íbúS-
ar. Viðhorfin hafa breytzt. Bilið
milli vinnuveitandans og vinnu-
þiggjandans hefir minnkaS og
það verSur æ sjaldgæfara aS
menn lifi í hóglífi á kostnaS ann-
arra. Skattarnir hafa hækkaS og
upphitun stórra húsa kostar mik-
ið fé. Nútímafólk vill heldur
vinna í skrifstofum og verksmiSj-
ura, en á heimilunum. ViShorf
manna til þessara hluta er ná-
kvæmlega þaS sama suSur á Hol-
landi, norður á íslandi og vestur
í Bandaríkjum.
Þó byggja menn ekki eins í
þessum löndum. ÞaS er líka ým-
islegt fleira en hin hagfræðilegu
atriSi, sem áhrif hafa á gerð (
húsakynnanna. VeðurfariS hefir |
sitt aS segja, einnig lífsvenjur og^
smekkur. Smekkurinn og venjurn-1
ar geta hins vegar oft mótazt af
því, hvaS menn sjá fyrir sér og
hverju menn kynnast. ASstaSa
manna er þar oft misjöfn. Þá eiga
sumar þjóðir oft leiðandi menn,
sem geta haft raikil áhrif á einn
eða annan hátt.
Bandaríkjamenn eru auðug
þjóð og mikil velmegun þar meS-
al almennings. Þrátt fyrir það
berast þeir oftast lítið á í híbýla-
gerð sinni. Menn, sem kallaðir
væru stórauðugir hér á landi,
búa margir þar í húsum, sem eru
ódýrari, einfaldari og minni en
flest þeirra húsa, sem eru í smá-
íbúðahverfinu svokallaða hér í
Reykjavík. Þetta er ekki nýtt fyr-
irbæri þar í landi: Þannig var
það þegar ég dvaldi þar fyrir
rúrnum aldarfjórðungi og þannig
var það, þegar ég kom þangað
aftur í stutta heimsókn fyrir
skömmu síðan. En hús þessi eru
mjög vel búin hvers konar tækni
til vinnusparnaðar og léttis í
(Byggingarmál eru sígild unihugs-
unarefni, því að þorfin fyrir ný hús,
nýjar íbúðir er alltaf brýn og aðkall-
andi. í aprílhefti Frcys ritar Þórir
Baldvinsson eftiríarandi grein sem er
í scnn fróðleg og vissulega umhugsun-
arverð, því að mörgum er nú spurn:
Byggjum við ekki alltof dýrt? — Al-
þýðumaðurinn tekur sér það bessaleyfi
að birta grein Þóris og biður höfund-
inn og rit vclvirðingar á. — Ritstj.)
að ríkur vilji er íyrir því í öllum
flokkunum, að viðræður þessar
beri árangur. Grunur leikur þó á,
að nokkur hluti Alþýðubandalags
ins (Moskva-komnmnistarnir)
séu meir fylgjandi samvinnu við
Sjálfstæðisflokkinn, og er vitað,
að SjálfstæSismenn eru á höttun-
um eftir þeirri samvinnu.
Hinu verður þó að trúa, a. m.
k. þangað til að hið gagnstæða
sannast, að hinir raunsönnu
íhaldsandstæSingar í Alþýðu-
bandalaginu megi sín meir en
Moskvakommúnistarnir og sam-
komulag náist um myndun sterkr-
ar vinstri stjórnar.
Sennilega fæst úr þessu skorið
nú fyrir vikulokin.
heimilunum og þau eru jafnan
búin mjög smekklegum húsgögn-
um.
Flestöll íbúðarhús, sem Banda-
ríkjamenn byggja, eru einnar
hæðar einbýlishús. Bandar.búar
eru ákveðnir einstaklingshyggju-
menn, og þrátt fyrir allar þær
heljarfréttir, er þeir bera út um
sjálfa sig, trúa þeir mjög á sjálf-
stæði heimilisins og traust upp-
eldi. Þessu álíta þeir bezt borgið
með því að hver fjölskylda hafi
sitt hús og sinn garð.
ÞaS er að sjálfsögðu á ýmsan
hátt ákaflega dýrt að byggja upp
heilar borgir einbýlishúsa, og sá
sem á slíkt hús, verður einnig aS
borga brúsann. Hann verður að
greiða sinn hluta af steinlögðu
stræti og sinn hlula af öllum götu-
leiðslum. En Bandaríkjamannin-
um er sýnt um að gera þessa
hluti á ódýran og hagkvæman
hátt, og það er livorki unnið sem
bæjarvinna eða ríkisrekstur.
Segja má að þessi einbýlishúsa-
hverfi næstum því flæði yfir land-
ið. Bandaríkjamenn setja það þó
ekki fyrir sig, en ýmiss konar
vandamál skaþast þó við þessa
miklu útþenslu borganna.
Mikil breyting hefir orðið á
skipulagi híbýla í Bandaríkjunum
á síðustu tíu árum. TíSkast nú
mjög að ýmsar vistarverur íbúð-
anna hafi ekki afmörkuð tak-
mörk sín á milli. Renna þannig
oft saman í eitt: anddyri, innri
forstofa, setustofa, borðstofa og
eldhús. Má þetta heita algild
regla ef um einnar hæðar hús er
að ræða, en um 90% einbýlishús-
anna þar eru ein hæð aðeins.
MeS þessu skipulagi íbúðarinnar
segjast Bandaríkjamenn fá „flo-
wing spaceousness", þ. e. eitt her-
bergið er óslitiS áframhald af
öðru.
Á bak við þessa skipulagshætti
liggja miklar rannsóknir, bæði
efnislegar og sálfræðilegar. Yms-
ir háskólar standa að þessum at-
hugunum, svo 8em University of
Illinois, sem er með merkustu há-
skólum landsins. ASal frumkvöð-
ull þessarar stefnu í húsagerð er
þó fyrst og fremst hinn heims-
frægi, ameríski arkitekt Frank L.
Wright, sem hreyfði þessum
kenningum fyrst fyrir 50 árum,
en hann er nú á níræðis aldri.
Það, sem kann að vekja mesta
furðu um skipulag húsa þessara
er, að anddyri er að mestu sleppt
og að ekki er skilveggur milli eld-
húss og stofu. HiS fyrra stafar
sumpart af veSurfarsástæðum og
sumpart af hitunartækni hús-
anna. Þótt miklir kuldar séu á
vetrum í Bandaríkjunum, eru
stormar og umhleypingar ekki
nærri eins tíðir þar í landi og
hér. Þá eru nær öll þessi hús hit-1
uð með heitu lofti, en slík upp-
hitun er mjög hröð og varir því
hitarýrnun vegna opnunar á úti-
hurð mj ög skamma stund eftir að
hurð er lokað. Ef miðað er við
íslenzkt veðurfar yrði þó aflokað
anddyri óhj ákvæmilegt. |
Ekki verður hjá því komizt að
nokkur matarþefjan berist um
húsið vegna hinna opnu eldhúsa.
Þetta er þó minna en ætla mætti.
Við eldavél er allstór loftdæla,
auk þess er amerískum húsmæðr-
um sýnt um að elda í lokuðum í-
látum.
Sérstakt þvottahús er ekki í
þessum íbúðum. Sjálfvirk þvotta-
vél ásamt þurrkunarvél standa
því jafnan hlið við hliS í eldhúsi,
og er talið eitt af hinum óvissandi
hlutum. Hitunarklefinn er ekki
mikið stærri en vænn fataskápur|
og stendur þar vatnshitari og loft-
hilari. HurSir að þessum klefa
eru frá stofu eða gangi, sem í
fljótu bragði sýnist fráleitt, en
ekki virðist þetta saka eða neinn
setja það fyrir sig í reyndinni, og
haldi menn að þetta valdi óþrif-
um, þá er sú ekki raunin, enda
amerísk hcimili fræg fyrir þrifn-
að.
Ég skal viðurkenna, að þegar
ég fyrst skoðaði liús þessi, var
það með nokkuð efablöndnum til-
finningum. Ég sá þau síðar sem
sýningarhús búin öllum tækjum
og húsgögnum og rénaði efi minn
þá stórum. AS lokum bjó ég hjá
amerísk-íslenzkri fjölskyldu í
slílcu húsi í nokkra daga og sann-
færðist ég þá um ágæti þeirra.
Það er að sjálfsögðu hægt að
byggja veglegar og skrautlegar
og margbreytilegar á ýmsa vegu,
en hinn náttúrlegi, rökhugsaði og
yfirlætislausi blær amerísku ein-
býlishúsanna er ákaflega aðlað-
andi.
Það liggur vitaskuld ljóst fyr-
ir, að allverulega sparast í bygg-
ingakostnaði með því að fella
niður forstofur að mestu ásamt
dyrum o'g vegghlutum, þótt húsið
sé ekki að verulegu leyti minnkað
þess vegna.
Geymslur eru ákaflega tak-
markaðar í húsum þessum. Vel er
þó séð fyrir fataplássi, bæði í
svefnherbergjum og við útidyr og
góðir skápar í eldhúsum. Skýli
fyrir bifreið er jafnan viðbyggt.
Er þó skýli þetta oftast ekki ann-
að en þak á súlmn. Stundum er
þó lítill geymsluklefi hafður sem
gafl í skýlum þessum, aðallega
ætlaður fyrir garðáhöld. Það
virðist vera skoðun Ameríku-
manna að geymslur eigi yfirleitt
að vera skápar, en ekki sérstök
herbergi nema um meiriháttar
umsvif sé að ræSa. Fólkið virðist
að minnsta kosti ekki gera kröfur
til annars.
Þótt amerísku húsin séu oftast
einföld og einhæf i plani, er fjöl-
breytni og líf í svipmóti þeirra.
MikiS er notað af náttúrlegum
efnum auk þeirra verksmiðju-
gerðu. Algengt er að einn stofu-
veggur sé úr timbri, annar úr
hlöðnu grjóti með innbyggðum
ariii, en þriðji og fjórði veggur
málaður og gerður úr gipsplöt-
um, haglega felldum saman. Heita
má að innanhússmúrhúSun sé nú
óþekkt, en var þó algeng fyrir
stríð.Þykir hún of dýr og tefja
eins vel búazt við, að hann telji
Þarfir hinna ýmsu þjóða eru
mismunandi hvað húsakynni
snertir. Munur á lífsvenjum fer
þó stöðugt minnkandi, hvort sem
mönnum fellur það betur eða ver,
og telja má víst, að áframhald
verði í þeim efnum. Hér á fs-
landi hefir t.d. orðið vart svip-
aðra tilhneiginga um skipulag
húsrýmis og þess, sem að framan
er lýst, og lítill vafi er á, að það
á eftir að verða almennara, að
óskir manna hnígi í þá átt.
Bruni að
Gnúpufc'elli
AS kveldi síðastliSins mið-
vikudags varð eldur laus að
Gnúpufelli í EyjafirSi og varð
mikið tjón á íbúðarhúsi, en ekki
stórvægilegt á innbúi.
íbúðarhúsið að Gnúpufelli er
stórt steinhús, hæð og portris á
kjallara, en timburinnrétting og
timburgólf milli hæða.
Er álitið, að eldurinn hafi
kviknað með þeim hætti, að
gleymzt hafi straumur á strok-
járni í herbergi uppi á lofti, en
mótorrafstöð er í Gnúpufelli, og
það hafi gerzt, meðan bóndinn og
húsfreyjan, Daníel Pálmason og
Ingibjörg Bjarnadóttir, voru að
mjöltun í fjósi.
Eigi varð þó eldsins vart fyrr
en um kl. 10, eða alllöngu eftir
mjaltir, og var hann þá orðinn
svo magnaður í áðurgreindu her-
bergi, sem erlend kaupakona hélt
til á, að lieimilisfólk gat ekki ráð-
ið niðurlögum hans, heldur
kvaddi slökkvilið frá Akureyri á
vettvang, en tók siðan að bjarga
út innanstokksmunum.
SlökkviliSiS kom fljótt að
Gnúpufelli og stóð þá eldurinn
upp úr þaki hússins, og hefði við-
byggt fjós og hlaSa verið í bráðri
hættu, ef ekki hefði verið nær
logn. Tókst fljótt og vel að
slökkva eldinn, en þó lifði all-
lengi í þaktróði, svo að varzla
var höfð á frara undir morgun.
RishæS hússins mun gereyði-
lögð, svo og miklar skemmdir af
vatni á aðalhæð. Hins vegar ekki
stórvægilegt tjón á innanstokks-
munum.