Víðir - 09.01.1943, Blaðsíða 2

V I Ð.IiR
2'
Vinur minn sagði...
Síðasí liðin 3 ár iutfa vcrið i'urðu w
■
■
Kemur út vikulega.
■
■
■
RitRtjóri:
RAGNAR HALLDÓRSSON j
Sími 1^3 Póöthólí 33
!
■
i
■
Eyjaprentsmi'Sjan
Ný stjörn.
Aáyndun hinnar nýju ríkis'stjórn-
ar he'fir í tvennum skilningi vald-
ið j)ví, að ckki. cr nú um annað
meir talað manna á meðal.
I fyrsta lagi hcfir skipun henn-
ar sem utanþingsstjórnar markað
algjör tímamót í jwngsögu okkar.
í öðru lagi valda liðandi tímar
og upplausnarástand því, að þjóð-
inni þykir nú miklu skipta livcrsu
til fekst um aðgerðir hennar til
viðrcisnar hinuni mörgu vandamál-
um.
Hinir nýju ráðhcrrar hafa nú
undanfarin kvöld ilutt þjóðinni
boðskap sinn í útv'arpið og rnunu
sennilega allir á eitt sáttir um
Jtað, að þeim hafi vel sagst og
viturlega.
þjóðin liefði auðvitað frcmur
kosið öfluga, samstillta þingkjörna
stjórn, cn eins og á stcndur munu
allir góðir mcnn fagna því að
cnginn mciningarmunur virðist
uppi um j)að, aö vcl hafi tekist
til um val hinnar nýju stjórnar.
En hitt skiptir ckki minna máli,
hvcrsu hvcr og einn snýst við að-
gerðum þeini, sem J>egar eru liafn-
ar, til cndurbóta og hvernig al-
mcnningur í landinu vill gcra sitt
til þess að vinna að framgangi
settra laga og reglna.
Stjóifn í lýðræðislandi, sem ekki
nýtur trausts og virðingar j>egn-
anna er harla vanmáttug.
þcss vegna er það höfuðskiJ
yrði til ,þess að nokkur bót fáist
írá því öngþveiti, sem nú ríkir,
að þjóðin í heild leggi fram allt
sitt vit, sanngirni pg orku og cf
svo mætti verða þá þarf enginn
að cfast um áran'gurinn.
j)jóðin hcfir fundið hluta at
sjálfri isér í hinni Inýju stjórn, hún
óskar henni gengis og vonar að
henni áuðnist að bera orðið “J>jóð-
stjórn“ í hinni bestu merkingu
þess orðs.
viðburðarík og munu síðar verða
skráð scm Íiinir ægilegustu tímar
blóðsútneilinga og kúgunar cr
nokkru sinni hafa gcngið yfir
hciminn.
þcssi ár hafa svipt hcilar j>jóð-
ir freisi sínu og fjármunum. Milj-
ónir manna í hlutlausum pg frið-
sömum löndum stynja í hlckkjum,
cn hroki og kynþáttadramb skipa
hin æðstu sæti.
Á hvcrjum dcgi, scin liðið hefir
framhjá, hafa fieiri og fleiri bæst
í hóp hins óteljandi nafnlausa en
stríðandi og undirokaða lýðs, sem
laminn er fram í fremstu víglími
af böðlum mannkynsins, þar sem
dauðinn hefir orðið hlutskipti
þeirra og líkn. # •
Og hver eiuasti dagur hefir
skilið eftir aðra fórn cngu minni
að fjölda. það cru allir þcir, sem
hlotið htþa þjáningar óg örkuml
til æfiloka af völdum stríðsins.
Og loks cru svo allir nafnlausir
og yfirgefnir ástvinir hiuna föllnu,
sem hljóta litiu betri örlög en
örkumlamcnnirnir.
Við gctum harla litla hugmynd
gert okkur um þann djöfullega
hildarleik, sem nú er háður aust-
ur á slcttum Rússlands cða suður
í hinum hcitu löndum Afríku. Og
sennilcga hugsum við heldur ekki
nógu skýrt um þessa hiuti. Ef
við gerðum það, j>á værnni \ið
scnnilega fúsari til fórn,a fyrir okk-
ar land og framtíð.
Útí í fjanmörku kyntist ég sann
söglum áreiðanlegum manni, sem
nú cr danskur borgari en fæddur
og uppalinn við hiu gömlu landa-
mærl Ðanmerkur og þýskalands
og var |)ví í liinu fyrra lieims-
stríði kallaður í þýska hcriiin.
Ég reyndi oft til þcss að fá
hann til frásagnar um ýmsa at-
burði úr stríðinu cn j>að bar liarla
lítinn árangur.
Ég fann að hann reyndi að
gleyma hirtu liðna og síðar lærði
ég að skilja hvcr vorkunn honum
var í jþví efni.
Við sátum sainau kvöld eitt og
ræddum um daginn og vcginn.
Vinur minn var óvenju skrafhreif-
inn og ég áræddi því enn einu
sinni að þröngva inn á hann
gömlu spurningunni: Er c.kki ægi-
legt að vera f stríði?
Skugga brá yfir andlit lians og
hann jragði drykklanga stund, en
mælti síðan á þessa leið:
“Ef til er helvíti á jressari jörð
þá birtist |>að í aliri sinni nekt
á jjcssuin fordæmdu \ígvöllum.
Ég var kallaður í herinn frá
konu og ö ungum börnum. Ég
fór fótgangandi að hciman til
næstu járnbrautarstöðvar. Að
baki mér biðu bjargarskortur og
tár, framundau vígorðið: “Eöður-
landinu allt“.
Ungur maður frá næsta bæ
fylgdist incð mcr, liaiin var ný-
trúlofaður. Ég hafði ráðlagt lron-
um að gifta sig áður cn hann
færi til vígvallanna, svo kona
hans njdi ríkisstyrks cf citthvað
kæmi fyrir haiin.
Hivorugt þeirra vildi hcyra það
nefnt, þau trúðu á framtíðina og-
lífið. ’ .
Hann féll í fyrstu orustunni. "
Við Suður-Jótarnir voruin scnd
ir til Vestur-vígstöðvaniia og á~
vallt hafðir í frcmstu víglími. Hcr
foringjarnir tortryggðu okkur og
voru hræddir við að hafa okkur_
að baki, héldu að við mundum
fækka pcirra eigín liðsmönnum._
Elcstir okkar höfðu óbeit á stríði.
Ég gct ekki sagt þér í stuttu-
máli, hvað stríð cginlega cr, því
ég l\cld varla að nokkur orð finn-
ist, sem lýsa því rétt. Auk þess
gcrir maður sér næsta óljóst í
hugarlund hvað skcður ^ hverju
augnabliki, á meðan árás stend-
ur yfir.
Ég var í riddaraliðinu. Á ákveð-
inni stundu var gefið merki og
fylkingarnar geistust fram. i
mjög fáutn tilfcllum varð ég þess1
var að nokkur væri hræddur að
hestunum undantcknum. Skelfing
þeirra og angist fá engin orð lýst.
Hræðsluvein hestanna og kvala-
sturrur særðra manna á vígvöll-
uuum, er áreiðanlcga það ægileg-
asta, se\n hugsast getur.
Dauðinn fær næstum ek’ki bug-
að þessi hraustu og harðgerðu
dýr. Ég sá hest^ sem hoppuðu
eða drógust örvita af skelfingu
með lafandi innyfli og ægilega lim-
lestir. Mér líða seint úr minnil
hin dimmbláu biðjandi augu þess-
ara vitru og tryggu þjóna, þar
scm þeir iágu hjálparvaita. í blóði
sínu. En við höfðum engan tíma,
til að sinna slíkn, við gátum ckki
einu sinni hjálpað sjálfuin okkur.
I einu slíku áhlaupi féll anmar
nábúi minn og aldavinur. Ég koin
að honum, hann liafði misst báða
fætur uin in,íð læri. Hann var enn
mcð lífsmarki, ég sá að hann
þekkti mig. —
“Skilaðu kvcðju heim, segðu
ckki hvernig ég dó.“
Ég ætlaði að kveðja hann, eii
varð of sefnn, liðþjálfi stytti kval-
ir lians.
Eftir cndaða árás var eftir því,
scm unnt var, hreinsað til á víg-
völlunum og fallnir menn dregnir
sarnan í kasir, til greftrunar, er
venjulcga fór fra.ni næsta dag á
eftir, ef tími vannst til.
Næstum æfinlega höfðu einbverj
ir dregist ícngri cða skemmri vcg
frá hrúgunuin, er aðcins liöfðu
legið í roti og særðir, er valur
var kannaður.
\ msir halda að sjálfar orust-
urnar séu hið ægilegasta í æfi
hermannsins. í raun og veru er
það iíka svo, en við fundum ]>að
ekki.
En stundirnar, sem líða á milli
þeirra eru mikið verri í vitund
hans og guð hjálpi þeim hermanni
sem mjitt í pgin styrjaldar vaknar
til fullrar meðvitundar um allt, sem
gerjst í þessu jarðncska helvíti.
Eftir tvcggja ára herþjónustu í
eldlínunni var ég tckinn til fanga
ásamt hluta úr herfylki og fluttur
til Englands. ])á komst ég ef til
vill best að raun um þann ægi
lega glæp, scm forráðamenn styrj-
aldarþjóðanna drýgðu með þessum
óþrjótandi blóðfórnum og broður-
urvígum.
Okkur var raunverulega tekið
sem vinum. Ég var látinn vinna á
búgarði út í isveit.
þar á ég nú suma minna ágæt-
ustu vina.
1 íminn leið og hinn langþráði
friður kom.
Ég fékk áð fara hcim eftir 4
löng ár Ég kvaddi þctta “óvina-
land“ ineð söknuði í htiga. Nú
var ég loks á heimleið og þrátt
fyrir allt fannst mér ég geta tek-
tekið undir með iskáldinu og sagt:
“Mér finnst ég clska allan licim-
inn og cnginn dauði vera til.“
En ég gleymdi dauðanum ekki
lcngur en á mcðan heimferðin
stóð.
Forsjóliin hafði verið inér og
mínum hliðholl. En úr sveitinni
minni fóru 56 menn. 0 komu aftur
þar af aðeins 4 heilir heilsu.
Síðan eru liðin 18 ár. Líknsöm
j)eim fáu cr geta gleynii, en harm-
J>rujigin hinum, scm bera opin og
ógróin sár.
Ég vona ,að stríð koini aldrei
aftur — ég vona að við höfum
fært hinar síðustu fórnir.“ ^
Viiiur íniiin hafði lokið frásögn
sinni, hanii sat lengi hljóður. það
það var orðið skuggsýnt í her-
berginu svo vel getur verið að
mér Jiáfi missýnst, en þó held ég
að tár hafi hrunið niður vanga
hans. Ég gekk út í kvöldsvalann
fyrir utan. ,
Síðan eru liðin 6 ár.
Kjöt
af fullorðnu fé í heilum skrokk-
um, gott til kæfugerðar.
Kr. 3.50 kílóið Belt nt»Btu viku.
SALTKJÖT — NÝTT KJÖT —
KARTÖFLUR — HANGIKJÖT
Helgi Benedlktssoi