Víðir - 24.02.1951, Blaðsíða 3

VÍÐIR
3
Dollarinn og gulliS.
f september 1949 var gull-
forði Bandaríkjanna 24.7
miljarðar dollara. Um ára-
mótin síðustu var hann 22.8
miljarðar, og síðan hefur hann
haldið áfram að minnka. Það
er þó ekkert óeðlilegt við
þetta, því að Bandaríkin hafa
undanfarið' keypt nauðsynleg
hráefni til stríðsframleiðsl-
una eins og unnt hefur verið
að fá, og hefur ekki verið
hægt að greiða öll þessi kaup
með útfluttum vörum, ekki
sízt, þegar allmikið af útflutn-
ingi Bandaríkjanna hefur far-
5ð til Marshallhjálparinnar.
Framleiðsjugeta Bandaríkj-
anna er svo mikil, að útflutn-
íngur þeirra er miklu meiri en
innflutningurinn, þegar að
vana lætur, og þess vegna
hefur gullið safnazt til Banda-
ríkjanna. Dollarinn er, svo
sem kunnugt er, gullmynt, og
geta þjóð'bankar annarra
landa fengið keypt gull í
Bandaríkjunum, ef þeir hafa
dollara, og er verðið 35 doll-
arar únsan, þ. e. 29 grömmin.
Ef til vill finnst einhverjum
ástæða til að varpa fram
þeirri spurningu, hvort
Bandaríkin muni ekki hverfa
frá gullmyntfæti eins og flest
önnur ríki hafa gert. Það er
engin ástæða til þess að ætla,
að svo verði. Einnig er mjög
ósennilegt, að guliverðið verði
hækkað, en það er sama og
gengislækkun, eins og Roose-
velt gerði á sínum tíma til
þess að afstýra þá kreppu.
Útbre iðið ,, Víðir ’ ’
Skatlar og op
Framhald af 1. síðu.
mjög hrakað frá því, sem áð-
ur var.
Einstaldingur, sem er ekki
lengur vinnandi, á 150.000
krónur. Það er ekki mikið fé
nú á tímum. Það er ekki stórt
hús í Reykjavík, sem myndi
seljast fyrir 150 þús. krónur.
Ef hann hefði nú selt húsið
sitt og lagt íeð í sparisjóðinn,
eru hæstu vextir 4%, og fengi
hann því alls í vexti kr. 6000
T opinbergjöld þyrfti
hann að greiða af
þessu .......... — 2586
og héldi því eftir 3414 krón-
um.
Tökum annað dæmi af
hjónum, sem eiga 300.000
krónur og ávaxta þær í spari-
sjóði. Það er svona eins og
þau hefðu selt hæð í húsi.
Sparisjóðsvextir eru kr. 12000
Af þessum tekjum
þurfa þau að
greiða .........— 5945
eða sem sagt nákvæmlega
helminginn. Eignaskatturinn
og eignaútsvarið er svona ó-
sanngjarnt. Það er næstum
eins og það reki sparifjáreig-
endur út í brask, sem oft verð-
ur til þess að stofna fjármun-
um þeirra í voða, sem sízt
mega við því.
Þannig mætti halda lengi
áfram að taka dæmi, er sýndu,
hve opinberu gjöldin eru orð-
in þungbær þjóðinni og
hvernig verið er að lama vilja
manna til þess að sjá sér og
sínum farborða, sem er þó
samkvæmt eðli mannsins bezt
fallið til fjármagnsmyndunar.
En það væri ekki sögð nema
inber reksfur.
hálf sagan, ef ekki væri
minnzt á, að sé skattgreið-
andi hlutafélag, hefur það %
hlutann af tekjum sínum
skattfrjálsan, ef það leggur
þær í varasjóð, en hann er svo
háður ýmsum fyrirmælum
þess opinbera. Sé hlutafélag-
ið útgerðarfyrirtæki, má það
leggja V;> hlutann af tekjum
sínum í varasjóð og nýbygg-
ingarsjóð, sem þá er bundinn
undir opinberu eftirliti, þar
til byggt hefur verið fyrir íeð'.
Við álagningu útsvara njóta
hlutafélög engra hlunninda
fram yfir einstaklinga. Ann-
ars er það mál út af fyrir sig
að ræða uin skattlagningu
hlutafélaga.
Svo að segja á hverju ári
er verið að samþykkja nýjar
álögur. Hvar endar þetta? Og
hvernig verður ástatt, ef veru-
leg kreppa skylli yfir og bær
og ríki þyrftu að sjá stórum
hóp atvinnuleysingja fyrir at-
vinnu, sem þá oft er óarðbær
atvinna. Eða ef ríki og bær
þyrftu að fara að greið'a mikil
töp af margháttuðum at-
vinnurekstri, sem þessir aðilar
hafa ráðizt í síðustu árin. Þá
verður einhvers staðar kvein-
að, og ekki bætir það úr skák,
að með stóreignaskattinum
hefur yerið lögð 20 ára byrði
á herðar þeim, sem helzt
mætti ætla, að væru aflögu-
færir. Eða þegar farið verður
að krefja inn til þess að borga
af skuldum ríkissjóðs,- inn-
lendum og erlendum, og bæj-
arfélaganna, sem mörg eru
mjög illa stæð. Þá verður
þungt fyrir hjá einhverjum, og
atvinnurekendur verða þá
sjálfsagt látnir borga útsvör,
þó að þeir tapi, og skatta í
einhverri mynd, þó að' það
heiti ekki tekjuskattar, því að
ekki má ríkissjóður missa
spón úr sínum aski. Þau bæj-
arfélög eru til hér á landi, þar
sem allar eignir urðu svo til
gjörsamlega verðlausar, vegna
þess, að ekki var orðið neitt
annað til að leggja á en eign-
irnar, tekjur voru sem engar.
Vonandi skapast slíkt ástand
ekki oftar hér á landi, en það,
sem einu sinni hefur skeð, get-
ur skeð aftur. Það er sagt, að
sagan endurtaki sig.
Fjárfesting ríkisins og bæj-
arfélaganna flestra hefur ver-
ið mjög mikil undanfarið', og
væri enn ekkert lát á henni,
el‘ allir lánsfjármöguleikar
væru ekki næstum því alveg
þrotnir. Mikið af þessum
framkvæmdum hafa verið
hinar þörfustu og surnt braut-
ryðjendastarf í atvinnumál-
um, sem einstaklingunum var
þá í svipinn ofvaxið. Lands-
menn njóta nú góðs af þess-
um framkvæmdum á marg-
víslegan hátt. En það er svo
margt, sem hugurinn girnist,
að það er ekki unnt að veita
sér það allt, geta þjóðarinn-
ar skammtar þar af.
Það sýnist nú ekki óráðlegt,
að' það opinbera dragi í bili
úr ýmsum framkvæmdum, a.
m. k. þeim, sem eru viðráð-
anlegar einstaklingum. Gæti
það ekki komið til greina að
fara að hugsa um að lækka
skuldirnar, en leita ekki allt-
af að nýjum og nýjum leið-
um til þess að fá ný lán. Ein-
hvern tíma kemur að skulda-
þjófur — ætli ekki það? Ég — að ég sé þjófur? Sér er nú
hver fjarstæðan. Hún öskraði í stjórnlausri eymd og kvöl.
Ég sjálf þjófur, livað skyldi ættfólkið mitt segja um það?
Þessu bjóst ég aldrei við, aldrei — alla mína ævidaga —
ég hef aldrei verðskuldað svona með'ferð“.
„En, Jóhanka“, vældi hann daufari í dálkinn, „reynið
að vera ofurlítið skynsöm. Hvernig komust þessir hlutir inn
í klæðaskápinn yðar. Eigið þér þá, eða á ég þá? Segið mér,
góða kona, eru þessir munir yðar eign?“
„Ég vil ekki hlusta á neinn þvætting“, sagði Jóhanka
snöktandi. „Guð almáttugur, þvílík forsmán. Rétt eins og
ég væri — væri sígaunastelpa — að brjóta upp hirzlurnar
mínar — og leita þar þjófaleit. En það er komið nóg af
svo góðu — ég fer á stundinni“, æpti hún í hamslausum
tryllings æsingi — „á stundinni. Ég skal ekki vera hér til
morguns, nei, ekki ég, ekki stundinni lengur“.
„En, lítið nú á“, maldaði hann í móinn — dauðskelk-
aður. „Ég ætla ekki að reka yður burtu. Þér verðið hér
kyrrar áfram, Jóhanka, þrátt fyrir þetta, sem fyrir hefur
komið. Jæja, en himnarnir forði okkur frá öðru verra. Ég
hef ekki enn minnzt einu orði á það við yður. Hættið nú
að gráta“.
»Þér skuluð bara fá yður einhverja aðra ráðskonu“, sagði
Jóhanka og ætlaði að kafna í gráti. „Ég verð hér ekki einu
sinni þangað til að farið verður að birta af næsta degi. Ó,
eins og ég væri — væri — hundur, sem allt má bjóða —
Hei, ég vil það ekki“, — æpti hún í örvæntingu — „nei,
ekki þó að þér borguðuð mér þúsundir. Ég vildi heldur
kggja hjá hundunum úti á götunni“.
„En, hvers vegna látið þér svona, Jóhanka?“ hélt hann
áfram málflutningi sínum, í mestu vandræðum. „Hef ég
sært tilfinningar yður, eða hvað? En þér getið nú samt
ekki neitað------“
»Nei, mikil ósköp, ekki sært tilfinningar mínar“, argaði
Jóhanka í enn særðari málrómi. „Það er svo sem ekki að
særa tilfinningar mínar, að gera þjófaleit í hirzlum mínum,
eins og ég væri þjófakvendi. Það er svo sem ekkert, allt
það sem ég verð að þola, enginn lifandi maður hefur nokkru
sinni gert mér aðra eins himinhrópandi forsmán. Ég er ekki
beinlínis umrenningur, sem auðvelt er að ganga á með' skit-
ugmn skónum“, skrækti hún og skalf öll og titraði af grát-
krampaflogum, steðjaði því næst út úr herberginu og skellti
á eftir sér hurðinni.
Hann var í standandi vandræðum. I staðinn fyrir iðrun
og yfirbót allur þessi gauragangur og uppistand. Hvað þýð-
ir þetta eiginlega? Hún stelur öllu steini léttara eins og
skjór og er svo sármóðguð af því, að ég veit um það'.
Skammast sín ekki baun fyrir að vera þjófur, en ógurlega
sár og viðkvæm, þegar henni er bent á það og hún vöruð
við því. Skyldi konukindin ekki vera með sjálfri sér.
En smátt og smátt fór hann að kenna í brjósti um liana.
Líttu nú á, sagði hann við sjálfan sig, sérhver maður hefur
sínar veiku hliðar, en þú móðgar engan mann meira né
særir en með því að benda honum á þetta. Hvað maður-
inn getur búið yfir takmarkalausri viðkvæmni í öllum sín-
um ávirðingum og yfirsjónum. Hvað hann er kveljandi og
innilega næmur fyrir, jafnvel í ódæðisverkum sínum. Styddu
bara fingrinum á leyndan löst, og þú færð ekkert annað’
svar en óp sársaukans og heilagrar vandlætingar. Skilurðu
ekki, að þegar þú ert að dæma misgjörðamanninn, ertu að
dæma þann, sem misgjörðinni er beittur?
Undan yfirsænginni í eldhúsinu heyrðist niðurbælt, ekka-
þrungið gráthljóð. Hann ætlaði að fara inn til hennar, en
hurðin var lokuð. Hann stóð fyrir utan dyrnar og gerði sér
far um að reyna að koma fyrir hana vitinu, hann átaldi
hana og reyndi svo að sefa hana. En eina svarið, sem hann
fékk, var enn átakanlegra og háværara snökt. Hann sneri
aftur inn í herbergi sitt, þjakaður úrræðalausri meðaumk-
un. Á borðinu þarna lágu stolnu munirnir: fínar, nýjar
skyrtur, haugur af línvörum, minjagripir — og hver veit
hvað. Hann strauk þetta allt ástúðlega og mjúklega með
fingrunum, en það var eitthvað mæðúlegt og einmanalegt
í snertingunni og atlotunum.
Endir.
dögunum, og það er ekki víst,
að þá standi betur á með að
greiða en það gerir nú.
Sum bæjarfélög, eins og
Reykjavík, gætu sér líka al-
veg að skaðlausu losað sig við
áhættusaman rekstur, sem
lagðir hafa verið í tugir mil-
jóna króna undanfarið og
gæti orðið bænum erfiður, ef
harð'naði í ári. Ríkið gæti líka
sjálfsagt á sama hátt selt eitt-
livað af fyrirtækjum sínum
án þess að bíða við það nokk-
urt tjón, nema þvert á móti.
Báðir þessir aðilar gætu þá
dregið úr starfsmannahaldinu
og skrifstofubákninu.
Hin mikla lánsfjárþörf þess
opinbera, bæja og ríkis, lam-
ar mjög getu bankanna til
annarrar lánastarfsemi i land-
inu, og kemur það hart niður,
þegar atvinnuvegirnir líða við
það. Geta þannig ýmsar fram-
kvæmdir þess opinbera verið'
tvíeggjaðar, þótt nauðsynleg-
ar séu, þegar svo er komið,
að þær sitja í vegi fyrir eðli-
legi'i þróun atvinnuveganna.
Erlander og norski
skólapilturinn.
Fyrir stuttu kom það fyrir,
að nemendurnir í fylkisskóla
í Romsdalnum í Noregi, fengu
sem heimaverkefni í sögu að'
skrifa um, hvort þingræði
væri í Svíþjóð, og ef svo væri,
þá síðan hvenær.
Einn drengjanna gat ekki
fundið neitt um þetta í bókum
þeim, sem hann hafði aðgang
að, svo að hann ákveð að
biðja um samtal við einhvern,
sem hann hélt, að gæti leyst
úr málinu, og fyrir valinu varð
Erlander, forsætisráð'herra.
Svía.
Það er hætt við, að Erland-
er hafi í fyrstu orðið dálítið
hissa, er liann kom í símann,
en hann áttaði sig þó fljótt,
og áttu svo forsætisráðherra
Svía og norski skóladrengur-
inn fróðlegt samtal um stjórn-
málasögu Svíþjóðar.
Daginn eftir gat svo dreng-
urinn sagt kennara sínum og
félögum, að þingræði hefði
verið í Svíþjóð frá árinu 1917,
og liann hefði það frá áreið-
anlegum heimildum.
Dýr fótur.
Hið brezka vátryggingarfé-
lag Lloyds greiddi 400.000
dollara (6.6 milj. króna) til
leikarans Hugh Hamilton i
Kansas City, sem í fyrra
skaut sig í fótinn. Fóturinn
var svo illa farinn, að það varð
að' taka hann af. ITpphæð
þessi er sú hæsta, sem vá-
tryggingarfélag hefur nokkru
sinni greitt manni vegna lík-
amsáverka. Engan skatt þarf
Hamilton að greiða af upp-
hæðinni.
★
Margur faðirinn heldur, að
sérhver ungur maður, sem
býður dóttur hans út, vilji
giftast henni.
Mörg móðirin óttast, að
faðirinn fari villur vegar.