Víðir - 17.11.1951, Blaðsíða 2

2
VÍÐIR
Það munar ekki
um einn bióð-
mörskepp...
Fjárþörf bæjanna, hinna
ungu og ört vaxandi bæja, fer
ínjög vaxandi, þar sem full-
nægja þarf kröfum um vegi,
skóla- og sjúkrahús, hafnar-
gerðir og margháttaðar nauð'-
synlegar framkvæmdir, og
svo fleiri og fleiri bæjarrekin
atvinnufyrirtæki.
En tekjustofnar bæjannatil
þess að mæta slíkum útgjöld-
um hafa verið svo til eingöngu
útsvörin.
Ríkissjóður hefur hins veg-
ar með alþingi og löggjafar-
valdið á bak við sig getað far-
ið nýjar og nýjar leiðir til
tekjuöflunar til þess að mæta
sívaxandi útgjöldum sínum.
Hefur þar ekki verið látið
staðar numið, fyrr en lengra
hefur ekki þótt fært hverju
sinni. Þannig er það um tekju-
skattinn og fylgiskatta hans,
tollana, álagið á einkasölu-
vörurnar og nú loks hinn nýj-
asta allra skatta og um ieið
óvinsælasta, söluskattinn.
Og það er næsta ótrúlegt,
að mælirinn sé þar með full-
ur og nú verði látið staðar
numið. Fyrir um 10 árum,
svo að ekki sé farið lengra aft-
ur í tímann, voru þessar á-
Jögur sjáJfsagt ekki nema það
hálfa á við það, sem þær eru
nú, þótt ekki sé miðað við
verðbólgukrónur, heldur toll-
og skatteiningar og hundraðs-
hluta álagningar. Og þá var
ekkert til, sem söluskattur
hét, sem nemur nú orðið jafn
miklu og tekju- og eignaskatt-
urinn. Og allt er þetta ómiss-
andi að dómi þeirra, er með
völdin fara.
Ríkissjóður komst af fyrir
10 árum, svona álíka og hann
kemst af í dag. Og þótt álög-
urnar yrðu enn tvöfaldaðar á
næstu 10 árum, myndu þær
vera jafnómissandi fyrir rík-
issjóð þá, öllu er eytt, það
þykir sjálfsagt, hve mikið,
sem aflað er.
,En nú þykir ekki lengur
fært að skella skollaeyrunum
við kröfum bæjanna um ann-
an tekjustofn en útsvörin, og
er nú kastað blóðmörsið'rum,
með því að komið er fram á
alþingi frumvarp um, að bæ-
irnir fái fasteignaskattinn.
Jafnframt er svo gefið óspart
undir fótinn með, að þarna sé
tekjustofn á ferðinni, sem í
séu fólgin gullin tækifæri fyr-
ir bæjarfélögin til tekjuöflun-
ar, m. a. með því að hækka
megi fasteignamatið til sam-
ræmis við verðbólguna. Þá
þarf ekki að efast um, að þar
verður ekki látið staðar num-
ið, heldur sjálfur skatturinn
hækkaður.
Ríkissjóð munar sjálfsagt
ekki mikið um þennan blóð-
mörskepp í sláturtíðinni, hon-
um hefur líka sézt yfir hann
liingað til meðal hinna stærri
og bústnari iðra. En er það
imllt frá almennu sjónanuiði
að ota bæjarfélögunum á fast-
eignir manna til freklegrar
skattlagningar. Hvað er heil-
brigðara en menn verji fé sínu
til að koma upp varaniegum
verðmætum. Er ekki nóg
komið að því að verðlauna
eyðslusemina, en refsa mönn-
um fyrir viðleitni til sparnað-
ar. Er heilbrigt að skattleggja.
það sem munað að eiga hús-
eign. Hversu getur ekki farið
um efnahagsstarfsemina í
iandinu, þegar menn verða
fegnir að losna með einhverj-
um ráðum við eignir sínar
vegna þunga skattlagningar-
innar. Slíks eru dæmi til áð-
ur í kaupstöðum hér á landi,
þegar ekkert var orðið til að
leggja á nema eignirnar. Er
heilbrigt að ýta stöðugt undir
útþenslu þess opinbera á
kosnað borgaranna. Þar að
auki er hár fasteignaskattur
óréttlátur að því leyti, að
hann íþyngir mönnum án
þess að taka tillit til efnahags
þeirra. Þannig þarf atvinnu-
fyrirtæki, sem berst í bökk-
um, jafnt að greiða hann sem
hitt, er góða afkomu hefur,
og einstaklingur, sem hefur
þunga ómegð og skuldar mik-
ið í húseign sinni, að greiða
jafnt og sá, sem létt liefur
og íjázmát
V er zlunar j öf nuður inn.
Þó að innflutningurinn hafi
verið gefinn frjáls, sennilega
að % hlutum, er það eftir-
tektarvert, að verzlunarjöfn-
uðurinn er ekki ýkja miklu
óhagstæðari nú en á sama
tíma í fyrra, eða um 186 milj.
króna á móti 146 milj. króna
í fyrra. Ef tillit er tekið til
þess, hve skip hafa verið flutt
inn meira í ár en í fyrra, er
mismunurinn á óhagstæða
verzlunarjöfnuðinum nú og
þá ekki nema um 5 miljónir
króna. Þetta dregur þó ekki
úr þeirri staðreynd, að' verzl-
unarjöfnuðurinn er ískyggi-
lega óhagstæður.
Verzlunin
hefur verið ör, síðan rýmk-
að var um innflutninginn, eins
og bezt sést á því, að inn-
flutningurinn hefur nærri tvö-
fáldazt frá því sem hann var
á sama tíma í fyrra. Nokkuð
af þessum innflutningi hefur
safnazt fyrir í birgðum, bæði
hjá heild- og smásöluverzlun-
um, og einkum þó hjá þeim
síðartöldu, en ekki er það
neitt í námunda við þennan
mikla mismun á innflutningn-
um nú og í fyrra.
Kaupsýslumenn láta líka
yfirleitt vel yfir sölunni, en
kvarta yfir að hafa ekki nægi-
legt rekstrarfé og telja sig
geta með því aukið söluna
heimili og á eign sína skuld-
lausa.
Fasteignaskatturinn sem
bjargráð bæjarfélaganna í
fjárhagsörðugleikum þeirra
getur orðið fjötur um fót
mörgii atvinnufyrirtæki í
landinu og til niðurdreps heil-
brigðri efnahagsstarfsemi ein-
staklinganna.
stórlega. í því sambandi er
þó það að athuga, að hin al-
menna kaupgeta í landinu
skammtar þar af, og myndi
það ekki auka söluna nema
að litlu leyti, þó að meira
rekstrarfé væri í verzluninni.
Það myndi aðeins verða um
aukin viðskipti að ræða hjá
þeim, sem ekki þyrftu vegna
rúmra tekna að horfa neitt að
ráði í eyðslu sína, eða þeim
sem eiga eitthvert sparifé, og
þá því aðeins, að fluttar væru
inn vörur fyrir hið aukna fé,
sem ekki væri nóg af fyrir.
Það eru þessi viðskipti, sem
einkum hafa aukið á söluna
undanfarið. Allurþorri manna
getur aðeins látið eftir sér að
kaupa brýnustu daglegar
nauðsynjar.
(
Bátagjaldeyririnn.
Veitt hafa verið bátagjald-
evrisleyfi fyrir 47 miljónir
króna. Það er gert ráð fyrir,
að bát.agjaldeyririnn í ár nemi
80 miljónir króna. Alþjóða-
gjaldeyrisbankinn veitti leyfi
til þess, að sett yrði undir
hinn svonefnda bátagjaldeyri
10% af innflutningnum, en
það er ekki útlit fyrir, að þessi
innflutningur nemi nema
rúmum 7% í ár.
Það sem af er, hefur gjald-
eyrir þessi selst vel, sérstak-
lega gjaldeyrir á sterling-
löndin, minna á dollaralönd-
in og illá á vöruskiptalöndin,
og þó var álagið á þann gjald-
eyri meira en helmingi minna,
25% á móti 60%.
Það er mjög sennilegt, að
úr því kemur fram í miðjan
næsta mánuð verði lítil sala
í bátagjaldeyri og þnð út
janúar og jafnvel febrúarmán-
uð. Tnnflytjendur munu
reyna að klífa þrítugan ham-
arinn með að ná í vörur fyrir
hátíðarnar.
Abyrgðar banka er nú kraf-
izt fyrir greiðslu flestra vara,
sem sendar eru til landsins.
Hafa innflytjendur greitt
þetta frá 25—50% inn í við-
skiptabanka sinn til trygging-
ar ábyrgðinni. Hefur sumum
gengið illa að leysa inn eftir-
stöðvarnar, þegar varan var
komin, og hafa ábyrgðir því
safnazt nokkuð fyrir í bönk-
unum af þessum sökum. Mun
það því hafa komið fyrir, að
bankinn hafi stundum orðið
að hlaupa undir bagga og lána
nokkuð eða allt af því, sem
á hefur vantað. Iíátíðasalan
mun nú fara noklcuð til
greiðslu á þessum og öðrum
lánum. Mun þetta líka draga
úr sölunni á bátagjaldeyri
auk þess, sem janúar og febr-
úar eru alltaf daufir verzlun-
armánuðir. Þetta á sinn þátt
í því, að bankarnir hafa orð'-
ið kröfuharðari með trygging-
ar fyrir ábvrgðum sínum, og
krefjast þeir nú stundum
100%, innborgunar, þegar þeir
takast slíka ábyrgð á hendur.
Viðskiptin færast nú mjög
í það horf, sem var áður en
vöruskorturinn varð mestur,
að smásöluverzlunum er veitt-
ur gjaldfrestur. Margar þeirra
B ANKARNIR
Sqðlar í umferð
Heildarútlán
Ileildarinnlán
Gjaldeyrisafstaða gagnvart útlöndum
* IMótvirðissjóður milj. kr. 233.
1. nóv.1051: 1. iióv. 1950:
milj. kr. 197 189
— — 1307 1084
_ _ 924* 692**
— — + 24 -4- 14
** Mótvirðissjóður milj. kr. 71.
MiS-Austurlöndin.
Hinir ískyggilegu atburðir
varðandi Egypta hafa komið
enn meiri skrið á sýslunina
við að skipuleggja Mið-Aust-
urlöndin hernaðarlega (í aðal-
bækistöðvum Eisenhowers í
París). ITin þrjú öflugu Vest-
urveldi ásamt Tyrklandi
halda, þrátt fyrir neitun
Egypta, stefnunni, sem
varð uppi á teningnum.
Það hefur nú verið ákveðið
að halla sér að hinum öðrum
arabisku ríkjunum til að fá
þau með í hið væntanlega
samkomulag með einhverju
móti. Það er augljóst, að boð
um vernd yrði ákaflega freist-
andi fyrir lönd eins og Jordan,
Saudi-Arabiu og ef til vill
Libanon, en Irak mun þó
heldur kjósa að bíða átelcta,
og Sýriand á óuppgerðar sak-
ir við Tyrkland. Irak liggur
næst hinum umdeildu olíu-
svæðum í Iran. Aðalvand-
kvæðin viðvíkjandi ráðagerð-
unum eru þau, hvort Israel
skuli einnig boðið að vera
með, en það mun mæta ein-
dreginni andstöðu af hálfu
margra Arabaríkja. Israe! er
í sjálfu sér ákaflega velviljað
slíkri samvinnu, og útilokun
þess, vegna þess að Araba-
ríkin óska þess, mun í Tel-
Aviv vera skoðuð semaugljós
lítilsvirðing, sem getur haft
alvarlegar afleiðingar í för
með sér. Urn aðsetur aðal-
bækistöðvanna hefur elckert
verið ákveðið. Kairo var upp-
haflega áformuð. Eyjan
Kýprus liggur vel við frá
hemaðarlegu sjónarmiði, en
ekki er loku fyrir það skotið,
að reynt verði eitthvert annað
Arabaríkjanna. Ekkert þess-
a*a landa kemur til með að
standa hinum fjóruin (Yestur-
veldunum þremur og Tyrk-
landi) jafnt að vígi að völdum
eða í hernaðarlegu tilliti; þau
verða fyrst og fremst hern-
aðarsvæði.*
London.
Ivosningarnar eru nú um
garð gengnar. Thaldsmenn
beindu kosningabaráttunni í
stórum dráttum að utanríkis-
stjórnmálum, og Churchill er
á því sviði mjög góður áróð-
ursmaður. Hann liefur til að
bera það, sem skáldin kalla
oft hið torráðna, — örðug-
leikarnir virðast vera skapað-
ir fyrir hann einmitt til þess
að yfirstíga þá. Honum láta
bezt stormasöm veður, og
flestir munu fallast á það
með Ilailsliam lávarði, að ef
ekki sé stormur, þá að
minnsta kosti allsnarpur
strekkingur. Daglega berast
erlendis frá fréttir, sem benda
til, að erfiðleikarnir séu blátt
áfram orðnir króniskir.
Hugsandi fóllc fellst á þetta.
En meiri hluti kjósenda er
aldrei nógu athugull til að
hafa gát á alvarlegum fyrir-
boðum um kreppu, og það
hefur áður sýnt sig, að Chur-
c-hill er ekki bezta kosninga-
numerið, svo framarlega sem
landið á ekki í ófriði. Hér var
hið mikla vandamál á ferð-
inni, og það er svo að sjá, að
íhaldsmenn hafi háð barátt-
una mjög skynsamlega, en
einnig gætilega, í þeim’ skiln-
ingi, að harðar árásir á sósí-
alistiska stefnu stjórnarinnar
og mörg fjárhagsleg vanda-