Víðir - 24.11.1951, Blaðsíða 3

VÍÐIR
3
T
])ær verða að vígbúast, ef þær
•eiga ekki að fara hallóka. Og
nú vígbýst svo til allur heim-
urinn. Mikill vígbúnaður 'hef-
ur ávallt leitt til styrjaldar,
hvað sem nú kann að verða.
Áhriíin á eínahagslífiS.
Kóreustyrjöldin er nú senn
til lykta leidd, eða það vona
menn. Strax og séð varð fyrir
endann á Kóreustríðinu, hafði
það róandi áhrif á heims-
markaðinn og jafnvel í för
með sér lítilsháttar verðlækk-
anir, og kom það m. a. fram
á íslenzka lýsinu. Viðskiptin
■eru næm fyrir gangi heims-
málanna.
En þótt Kóreustyrjöldin
verði senn á enda kljáð og
•ekki hljótist af henni annað
verra, er aðdragandi að því
að koma jafnvægi á jafnmikl-
ar hernaðaraðgerðir og þar
áttu sér stað, og hefur það’
sín áhrif á viðskiptalífið og
vöruþörfina.
En þessi mikli vígbúnaður
þjóðanna hlýtur að hafa mikil
áhrif á allt viðskiptalíf, jafn-
mikið kapp og lagt er á hann.
Stoðar hér lítið, þótt öflug við-
leitni sé sýnd í þá átt að halda.
verð’laginu í skefjum. Og það
væri ekki óeðlilegt að láta sér
detta í hug, að íslenzkar af-
nrðir ættu eftir að hækka
eitthvað í verði á erlendum
markaði, þó að um þær gegni
að vísu nokkuð öðru máli en
um nauðsynjar til hergagna-
framleiðslunnar. Við’ aukna
atvinnu og kaupgetu hins
vinnandi fólks í hergagnaiðn-
aðinum og öðruin iðnaði, sem
nú er allur rekinn með fyllstu
afköstum, ætti eftirspurnin
að aukast, og þá verður erfitt
að halda verðinu niðri. Enda
verður íslenzku þjóðinni það’
lífsnauðsyn, þegar erlendar
vörur fara hækkandi, því að
hún þarf, svo sem kunnugt
er, á miklum innflutningi að
halda borið saman við fólks-
fjölda, hún er sjálfri sér svo
ónóg á flestum sviðum.
Áhrifin innanlands.
Það er ómögulegt að sjá,
að komizt verði hjá fiskhækk-
un innanlands um næstu ára-
mót, nema atvinnulífið lam-
ist stórlega. Hvort sem þessi
hækkun verð’ur fyrir utanað-
komandi áhrif vegna verð-
hækkana á erlendum markaði
eða fyrir aðgerðir stjórnar-
valdanna, hefur hún áhrif á
kaupgetuna. Sama er að
segja um fyrirhugaðar stór-
framkvæmdir, svo sem bygg-
ingu senientsverksmiðju, á-
burðarverksmiðju, viðbótar-
virkjun Sogsins og Laxár.
Verði ekki um aðrar meiri-
háttar framkvæmdir að ræða,
— sem þó eru nokkrar líkur
til að verði, — gerir það sjálf-
sagt ekki betur en fullnægja
verkafólki með atvinnu.
Launþegarnir hafa sýnt
þann þegnskap, síðan gengis-
lögin voru sett, að hækka
ekki grunnlaun. Hvort svo
verður áfram, er erfitt að spá
nokkru um, en þær línur
skýrast væntanlega á alþýðu-
sambandsþinginu, sem er að’
hefjast. En ekki virðist á-
standið í landinu eins og er
beinlínis hvetjandi til þess að
leggja út í baráttu fyrir kaup-
hækkunum.
Með kapphlaupinu milli
verðlags og kaupgjalds, eins
og það hefur verið nefnt,
verður verðhækkunarkeðja,
sem getur reynzt atvinnu- og
fjármálalífi þjóðarinnar
hættuleg, og er hættan eink-
um fólgin í því, að hækkunin
leiðir þá m. a. til ósamræmis
milli framleiðslukostnaðar og
afurðaverðs og samdráttar í
óska þinna. Þá fyrst öðlast þú frið — frekar þarft þú ekki
við.
Uutela kom með vissum hætti aftur frá lækninum.
Hin, einkum þó Hanna, höfðú lagt að hounm, vegna þess
hve illa hann hafði kvefazt, að leita hjálpar. Hann hafði
farið.
Ekki þó vegna sín sjálfs, því að hann fann, að lífið hafði
gert hann fullkomlega heilbrigðan, þar skorti lítið á. Og
hann fann einnig, að engar lækningar skiptu nú máli. Vegna
hinna hafði hann þó látið hella einhverju á glas handa sér
í lyfjabúðinni.
En handa hinum vildi hann ekki koma með lyf úr þess-
ari för.
Lyfið hafði hann nú í töskunni.
Hann var viss um áhrif þeirra. Og er hann nú ók eftir
einmanalegum skógarveginum, endurtók hann enn til minnis,
úr hvaða efnum þau voru gerð.
„Eg lýsi yfir sem mínum síðasta vilja, að óðalssetur mitt
Hovi skal eftir dauða minn falla til eiginkonu minnar Möntu
Kustaasdóttur Uutela og einkasonar okkar Kustaa Juhas-
sonar, og jafnt til beggja að Iögum“.
Þetta er sanngjarnt og eðlilegt — hugsaði hann — því að
Kcskitalojörðin gekk upp í skuldirnar, sem á hvíldu, svo að
ekkert tillit þarf að' taka til hennar hér. Þú, Kustaa Keski-
talo, hugsaðir þér að erfa handa fjölskyldu þinni af annarra
eignum. Nú hefur framandi erfingi óvænt komið fram, sem
allt hrifsar til sín — svo að þér skiljist, hversu harður
reynsluskóli lífið er.
„En þar sem erfðahlutur sonar okkar gæti á æskuárum
hans rýrnað eða glatazt, ef hann stæði í stóru óðalssetri,
sem undir hælinn er lagt, hvernig tekst að reka, ákveð ég,
atvinnu og oft langvarandi
stöðvunar. Síðast var höggið
á þann Gordonshnút með
gengislækkuninni.
Það er enginn vafi á, að
ríkisstjórnin og bankarnir
munu reyna að hamla á móti
verðbólgu, eins og þessir að-
ilar geta. En það er hægara
sagt en gert. Það hefur verið
stefna allra ríkisstjórna, síð-
an í byrjun síðari lieimsstyrj-
aldarinnar, og árarigurinn er,
að verðgildi peninganna er nú
ekki nema lítill hluti af því,
sem það var fyrir stríð. Flest-
um þjóðum hefur þó tekizt
betur en Islendingum í þess-
um efnum. Fari verðbólga í
vöxt hjá viðskiptaþjóðum Is-
lendinga, er viðbúið, að hér
fari á sömu leið og ekki síður,
ef dæma má af reynslunni.
Verðhækkun
á rafmagnsvörum.
Hið fræga ameríska raf-
magnsfyrirtæki Westing-
house hefur hækkað' verðið á
framleiðsluvörum sínum um
7—10%. Apex Electrical
Mfg. Co., Cleveland, hefur
hækkað þvottavélar sínar í
verði.
Ekta seðlar og falsaðir.
Einn af viðskiptavinum
banka nokkurs í Kaupmanna-
höfn bauð um daginn finnn
dollara seðil og vildi fá fyrir
hann danska peninga. Hann
er sjálfsagt ófalsaðúr, spyr
gjaldkerinn viðskiptamann-
inn í gamni, og án þess að
bíða eftir svari, nýr hann ann-
arri hlið seðilsins við hvítan
pappír, og þegar í stað kemur
grænn blettur á hvíta blaðið.
Hinn undrandi viðskipta-
vinur fékk nú skýringu á
þessari einföldu tilraun, sem
er sögð algeng í amerískum
bönkum, þegar ákveða skal í
skyndi, hvort peningaseðill er
íalsaðúr eða ekki.
Hvernig er þessu farið með
íslenzka seðlar
Verður pundið hækkað
gagnvart dollar?
Hinu danska fjármálablaði
„Börsen“ farast nýlega orð á
þessa leið í grein, sem það
nefnir „Sterlingspundið og
krónan“:
Það er augljóst mál, að
dollarinn hefur verið metinn
of hátt, síðan gengislækkunin
átti sér stað. Slík hækkun á
gengi sterlingspundsins getur
haft í för með sér ýmsa kosti
fyrir pundið, og hefðú menn
gott af að hugleiða afleiðing-
arnar af því, ekki sízt hér á
landi. Og þær hugleiðingar
verða að fara fram sem skjót-
ast, því að slíkt kemur eins
og þruma úr heiðskýru lofti,
og þá verðúr að taka ákvörð-
un samstundis.
Með hinni vondu reynslu,
sem við höfum af greið’sluörð-
ugleikum gagnvart útlöndum,
sem eru afleiðingar af síðustu
gengisfellingu, geta þessar at-
huganir, eftir skoðun okkar,
ekki leitt til annars en að
Danmörk fylgi, ef til kemur,
sterlingspundinu og hækki
þannig gengi krónunnar gagn-
vart dollarnum. IMeð að halda
óbreyttu gengi gagnvart
genginu á dollarnum núna
jafngilti það danskri gengis-
lækkun út af fyrir sig gagn-
vart sterlingspundinu. Það
verður að ráða eindregið frá
slíkri afstöðu, sem myndi
leið'a af sér nýjar utanaðkom-
andi verðhækkanir. Iíeynslan
frá síðasta ári hefur allt of
vel fært okkur heim sanninn
um, að gengislækkun leysir
ekki vandamálin, en eykur
einungis erfiðleikana í dönsk-
um fjármálum.
faðir hans, að samstundis eftir dauða minn skuli óðalið selt
og erfðahlutur barnsins lagður í banka, svo að vextirnir af
innstæðunni nægi því til sómasamlegs framfæris“.
Þetta kann þér að virðast hart aðgöngu, Iveskitalo, liug-
leiddi hann áfram. En svona verður það að vera: hjarta
manns verður að beina frá því, sem hann hefur ranglega rétt
hendi eftir. Og ég veit, að þið' vilduð öll gjarnan hverfa aftur
til Tavastalands, gegn vilja ykkar eruð þið hingað komin.
Nú getið þið farið, og enginn getur neitt við því sagt, því
að í skjalinu stendur sem síðasta orð deyjandi manns, að
hann sé sonur minn.
„I þriðja lagi skal allt lausafé og reiðúfé að lögum falla
til eiginkonu minnar og sonar míns, að undanteknum þeim
sjö þúsund krónum, sem ég hef lagt inn í sparisjóðinn í
Tavastahúsi á nafn Hetu, dóttur Karólínu, systur minnar,
og skal þeim skipt. á þennan hátt eftir dauða minn: Kustaa
Keskitalo, tengdafaðir minn og eiginkona hans, fái hvort
þúsund krónur, og börn þeirra Vihtori, Kalle, Hanna og
Helka þúsund krónur hvert, ennfremur Heta, dóttir Karólínu
fvrrnefndar systur minnar, þúsund krónur. Sparisjóðsbókin
er í veggskápnum mínum“.
Jæja, Keskitalo, nú getur þú séð, að ég ber ekki í brjósti
neina gremju til þín, lieldur hef viljað koma öllu fyrir á
sem beztan hátt. — Ég hefði gjaran viljað gefa Hönnu tvö-
faldan hlut. En sökum þess að ég átti þarna einmitt sjö
þúsund krónur, verð ég að skilja það sem bending frá guði,
að brjóstgæði beri ekki að launa með fé.
Hann ók lengi þögull, horfði á sumarbjarta náttúruna í
kringum sig og eins og hann spyrði, hvað hún hugsaði um
þessar ráðstafanir hans.
„Ég vildi, að þær væru bæði réttlátar gagnvart guði og
mönnum“, hugsaði hann að lokum.
Vígbúnaöur Breta
og áhrif hans.
Það er gert ráð fyrir, að
vígbúnað'arútgjöld Breta
nemi næstu 3 árin 2600 milj.
sterlingspunda, eð'a sem svar-
ar 1000 krónum íslenzkum ár-
lega á hvern íbúa Bretlands-
eyja-
Ymsar þjóðir óttast nú, að
ekki verði hægt að standa að
fullu við vörupantanir þeirra
í Bretlandi vegna hervæðing-
arinnar. Meðal þeirra landa
eru Svíþjóð og Sviss. Egypt-
um liefur nýlega verið til-
kynnt, að ekki verið hægt að
standa við' afgreiðslu flugvéla
á tilsettum tíma, sem pant-
aðar höfðu verið í Bretlandi
fyrir löngu.
Islendingar eiga 10 togara í
smíðum í Bretlandi, og ekki
hefur heyrzt annað en staðið'
verði við' afgreiðslu þeirra eins
og lofað hafði verið. Togarar
þessir hlytu að vera miklu
dýrari, ef semja ætti um bygg-
ingu þeirra nú, eins og verð-
lagi er nú háttað, einkum á
málmum.
Glæpur borgar sig ekki.
8. sept. 1889 fékk forstjóri
„Fargó“ verksmiðjanna í
Kansas mjög óvenjulegt sím-
skeyti. Skeytið var svohljóð-
andi: „Ég hef stolið gullsend-
ingu yðar að upphæð 50.000
dollarar. Bíð eftir að verða
handtekinn. J. D. Hanunond,
Caddo, Indian Territory“.
Þegar löggæzlumennirriir
settu hann í varhald, játaði
hann óðara að liafa stolið
fénu. Ilann átti mjög liægt
með þetta, þar eð hann var
umboðsm. verksmiðjunnar.
Samkvæmt lögum um-
rædds tíma var meðalhegn-
ing fyrir þjófnað eins og þenn-
an 20 ára betrunarhússvist.
Allar tilraunir til að hafa
upp á fénu fóru út um þúfur.
Lögregla og dómstólar reyndu
árangurslaust og jafnvel
fangelsisfélagar hans. Leitað
var í trjárunnum og öllum
hugsanlegum felustöðum á
margra mílna svæði í grennd-
inni, en allt kom fyrir ekki.
Ilins vegar gortaði Ilammond
af því við fangelsisfélaga sína,
að 50.000 dollararnir biðu
sín, þegar hann kæmi xit,
eða eins og hann sagði sjálf-
ur: „Ég hef 2.500 dollara
ári hér fyrir það eitt að láta
tímann líða í stað 600 doll-
ara árslauna sem umboðs-
maður hjá „Fargó“. Og hann
undi vel við.
En gamla sagan endurtól
sig, glæpur borgar sig ekki.
1907 var járnbrautin í Kans-
as mikið endurbætt. Þá va-
grafið djúpt niður í miðr’
borginni og undir miðri járn-
brautarstöðinni fundust pen
ingarnir. Ilver einasti eyrir I:’
þarna vel geymdur.
Tveim árum síðar losnað
Hammond úr fangelsinu full
viss þess, að árslaun sem þessi
voru mjög ótrygg.