Víðir - 08.12.1951, Blaðsíða 1

XXIII.
Reykjavík, láugardaginn 8. desember 1951.
36. tölublað.
Mennt er máttur.
Lúðuveiðar við Grænland,
Lúðuveiðarnar við Disko
hafa veitt grænlenzkum fiski-
mönnum góða afkomu. Síð-
ari hluta júlímánaðar kom
kæliskipið' „Grænland“ til
Disko og tók fullf^rmi af lúðu
og strax á eftir annan farm.
Loftskeytamaður á skipinu
lekk frí í 3 daga og veiddi á
þessum dögum með félaga
sínum 180 lúður. Tveir bræð-
ur höfðu á einum mánuði afla
fyrir sem svarar 42.000 ísl.
króna. Tveir Grænlendingar
keyptu í sumar vélbát fvrir
sem svarar 38.000 ísl. króna,
og gátu þeir vegna hinna góðu
aflabragða greitt bátinn upp
í sumar.
Upp á síðkastið hefur lúðu-
veiðin nokkuð spillzt af ó-
segjanlega mikilli þorskgengd,
sem hindrar lúðuna í að bíta
á krókinn.
Geymsluþol fisks.
XTýr ’fiskur geymist ágæt-
Iega óskemmdur í 14 daga, sé
hann vel ísaður.
Fiskur, sem er frystur við
-4-10° C. og geymdur í því
sama frosti, lielzt fullkomlega
óskemmdur í 1 mánuð'.
Sé fiskur geymdur í -f-20°
C., er geymsluþol hans um 4
mánuðir.
Oft er hægt að geyma fisk
v ið' -4-25° C. í heilt ár, en það
verður ekki fyrsta flokks vara,
sem svarar til svo mikils til-
kostnaðar.
Frá því fiskurinn er inn-
byrtur, er hann stöðugt að
rýrna að gæðum og vinnur
þau aldrei aftur. Þess vegna
er það svo mikilvægt, að
hann komist í kulda, svo
fljótt sem frekast er kostur
— kólni fljótt. Fiskur í ís
kólnar fyrr en fiskur settur
íslaus inn í klefa.
Það er JTfjög mikilvægt, að
frostið geti verið jafnt þar,
sem frosinn fiskur er geymd-
ur.
Hagnýfing auðlindanna.
Ungdómurinn streymir úr
sjávarþorpunum úti á landi
til höfuðstaðarins. Eina von-
in er nú, að aukinn, bættur
húsakostur, rafmagn, aukin
ræktun og notkun véla fái
-stöðvað flóttann utan af land-
inu. En þetta nær ekki
nema að litlu leyti til bæj-
anna og sjávarþorpanna úti
á landi. Þar þverra lífsskil-
yrðin með minnkandi afla.
En sá dagur getur komið, að
Stúdentafélag Reykjavíkur
hefur þessa dagana verið að
halda upp á 80 ára afmæli
sitt. Áður i'yrr var það tiltölu-
lega fátítt, að maður með
stúdentspróf tæki ekki jafn-
framt embættispróf. Þá voru
embættismennirnir valdá-
mestu menn þjóðarinnar. Út
um byggðir landsins voru það
þá einkum prestarnir, sem
voru fjölmennir innan emb-
ættismunnastéttarinnar,
sýslumennirnir eitthvað svip-
að og nú og læknarnir sára-
fáir. Embættismennirnir settu
þá mjög svip sinn á alþingi,
þó að bændur væru þar marg-
ir. Frestar áttu þá jafnan
nokkrir sæti á þingi.
Árlega fjölgar þeim mönn-
um, sem Ijúka stúdentsprófi.
Og nú greinist framhalds-
menntunin méira en áður í
alls konar sérmenntun, en
fjöldinn allur lætur sitja við
stúdentsprófið eitt. Einkum
á það við um hina mörgu
kvenstúdenta, sem braut-
skrást nú árlega. En þó að
embættismannastéttin sé enn
áhrifamikil í landinu og haldi
vel saman, þoka áhrif hennar
til hliðar. Og nú á enginn
Jjjónandi prestur sæti á al-
þingi.
Breyttir atvinnuhættir og
vaxandi áhrif stéttasamtaka
og fjármagns í þjóðfélaginu,
— þótt segja megi, að fjár-
magnið hafi alltaf haft svip-
uð áhrif, — eiga drýgstan þátt
í þessari breytingu. Þannig
hafa menn komizt í fremstu
röð bæði á stjórnmálasviðinu
fjármála, þó að þeir hafi
litla eða enga skólagöngu að
baki sér fram yfir það, sem
almennt gerist. Síðari árin
ber stöðugt meira og meira á
því, að háskólagengnir menn
fari inn í nýjar greinar at-
til Reykjavíkur sé heldur ekk-
ert að sækja. Þannig er það
réttmætt, að það opinbera
geri sitt til þess að láta rann-
saka þá möguleika, sem finn-
ast á hverjum stað.
Það getur líka verið á fleiri
sviðum en að auka fiskveið-
arnar, sem tækifærin bíða. í
þangfjörunum geta t. d. ver-
ið jafnmiklir möguleikar og á
landjörðinni. íslendingar geta
þar átt sín „skóglönd“, sem
eru ekki síður verðmæt en
skóglendi hinna suðrænni
þjóða.
vinnulíísins, þó tiltölulega lít-
ið sem sjálfstæðir atvinnu-
rekendur enn sem komið er,
heldur sem starfsmenn.
Þróunin yfir í meiri og
meiri vélamenningu kallar
stöðugt á betur menntaða
menn, og einkum þó sér-
menntaða. Þannig er þáttur
hins óbreytta verkamanns í
íramleiðslunni stöðugt að
minnka. Það er ekkert orðið
ósjaldgæft, að fleiri en einn
verkfræðingur sé t. d. í sama
fyrirtækinu, að vísu hinum
stærri, fyrir utan alla aðra,
sem hafa einnig sérmenntun,
þó að ekki séu þeir jafnlang-
skólagengnir. Ánnars er nú
sérmenntun sumra þeirra orð-
in ótrúlega löng, t. d. vél-
stjóra, sem eru 7 ár að ljúka
námi.
Á svipaðan hátt er þessu
farið í verzlun og viðskiptum.
Sívaxandi sjálfstæði í utan-
ríkisverzluninni, þar sem kaup
og' sala fer stöðugt minna í
gegnum hendur erlendra
milliliða, krefst æ betur
menntaðrar verzlunarstéttar.
Þannig fer þar sífjölgandi
mönnum með háskólapróf,
viðskipta-, hag- og lögfræð-
ingum. Hjá sumum stærstu
fyrirtækjunum eru nú orðnir
nokkrir menn, sem hafa slíka
menntun. Sérmenntuðu verzl-
unarfólki fjölgar svo stöðugt,
og menntun þess batnar. Því
verður það alltaf sjaldgæfara,
að menn leiti út í viðskipta-
lífið án þess að hafa áður afl-
að sér menntunar í þeirri
grein. Þegar úr nógu er að
velja, ganga þeir fyrir, sem
menntunina hafa.
Þannig er það, að því flókn-
ari og fullkomnari, ef svo
mætti segja, sem þjóðarbú-
skapurinn verður, krefst hann
sífellt betur menntaðra starfs-
krafta. En þrátt fyrir þessa
staðreynd láta þær raddir
ekki ósjaldan til sín heyra, að
hin 'mikla skólaganga sé að
eyðileggja þjóðina. Þegar
menn hafi verið á skóla, en
þá er fyrst og fremst átt við
framhaldsskóla, vilji þeir ekki
lengur vinna að framleiðslu-
störfunum sem sjómenn,
verkamenn eða verkakonur.
Og hér þykir mönnum, að
verið sé að búa til skólageng-
inn iðjuleysingjahóp.
Það á að gera öllum þegn-
um þjóðfélagsins sem auð-
veldast fyrir með að afla sér
þeirrar fræðslu, sem hugurinn
Loxinxi snýr
heim.
í gróðurlítilli, steyptri
tjörn á sléttunum við háskól-
ann i Washington syntu 15
silfurgljáandi laxar í mestu
makindum, og hugsuðu um
það eitt að hrygna og geta af
sér afkvæmi. Þetta voru sögu-
legir laxar, — fyrstu laxarnir,
sem hafa snúið aftur frá sjón-
um til gervitjarnar.
Þessir 15 laxar voru hluti
af 26.000 löxum, sem merktir
höfðu verið í fiskirannsóknar-
stofu háskólans. Þeir voru
merktir þannig, að klippt var
í uggana, og síðan voru þeir
settir í þessa steinsteyptu
tjörn. Þegar þeir höfðu verið
þar í tvær vikur, voru þeir
látnir fara með straumnum
niður í Lake Union við Se-
attle, og þaðan héldu þeir á-
fram leið sinni út í Kyrrahaf-
ið. Síðan hefur dr. Lauren R.
Donaldson, forstjóra rann-
sóknarstofunnar, leikið hugur
á að vita, hvort þeir mundu
koma aftur. Ungir laxar höfðu
oft verið fluttir frá einu
stefnir til. Það getur enginn
maður orðið verri starfsmað-
ur fyrir það að læra, þvert á
móti. Þjóð'félagið á að geta
haft meira gagn af störfum
hans þannig, hvort sem hann
vinnur við andleg störf eða
líkamleg. En það hefur líka
lítið að segja að vera að halda
unglingum í skólastofu 5—6
klukkustundir á dag, sem eru
algerlega annars hugar og
hafa hvorki vilja né getu til
þess að tileinka sér námsefn-
ið og eru þeirri stund fegn-
astir, þegar þeir losna.
En haldi sú efnahagslega
þróun áfram, sem þjóðin hef-
ur átt við að búa undanfarna
áratugi, verður menntunin
aukin, en ekki dregið úr henni,
ekki sízt á tæknilega svið'inu.
Mennt er máttur, hvar í stétt,
sem menn standa.
vatnasvæðinu til annars með
góðum árangri, en engir þeirra
höfðu nokkurn tíma snúið
aftur á eins kuldalegan stað
og steypta tjörn.
En þessi tveggja vikna dvöl
var augsýnilega nóg til þess
að sannfæra að' minnsta kosti
suraa laxana um, að tjörnin
væri heimkynni þeirra. Þeir
syntu aftur frá sjónum og
upp Puget Sound, hvattir af
hinni leyndardómsfullu eðlis-
hvöt að komast heim, síðan
brutust þeir gegnum fiskstiga
inn í Lake Union. Þegar þeir
komu á móts við háskólann,
tóku þeir snöggt. viðbragð til
vinstri og klifruðu upp stiga
í tjörnina.
Hundrað í viðbót af
merktu löxunum, sem eru að
meðaltali tíu pund hver, hafa
verið veiddir af fiskimönnum.
Dr. Donaldson gerir sér von-
ir um, að á næstu vikum
verði búið að gera grein fyrir
einum hundraðshluta þessara
fósturbarna, sem væri alveg
sérstaklega góður árangur í
athugunum á laxi. Með
heimkomu þessara lieima-
öldu laxa, segir dr. Donald-
son, að hefjist nýtt tímabil í
rannsóknum og þekkingu á
laxinum. í stað þess að leita
uppi laxana, sem flakka um
og- stökkva í árnar, svo að ó-
mögulegt er að handsama þá,
geta fiskisérfræðingar nú far-
ið með þá sem auðsveip hús-
dýr.
Ennfremur vonar dr. Don-
aldson, að menn muni læra
að rækta laxa í „laxabýlum“
nálægt sjó. Þegar unglöxun-
um er sleppt, lialda þeir hratt
til sjávar og bjóða byrginn
þeim mörgu hættum, sem
bíða þeirra eins og hirina
villtu frænda þeirra á ferðun-
um niður árnar. Þegar þeir
snúa aftur frá sjónum, þá
fullvaxnir laxar, þyrftu þeir
ekki að eyða kröftum sínum
og spiki í að berjast við
straumhraðann. Þeir geta
synt beint inn í „býlin“ —
og inn í blikkdósir.
ÍSFISKSÖLUR:
Dagar milli
Söludagur: Skipsnajn: sölu: Söhtst.: Lestir: Meðalv. kg.:
30. nóv. Neptúnus, Reykjavík 22 Grimsby 27G.5 £ 12525 kr. 2,05
30. — Keflvíkingur, Keflavík 28 Grimsby 187.5 £ 8257 — 2.00
1. des. Surprise, Hafnarfirði 24 Grimsby 258 £ 10904 — 1.90
3. — Ilafliði, Siglufirði 2G Grimsby 200 £ 7293 — 1.G5
3. — Austfirðingur, Eskifirði Aberdeen 233.5 £ 10490 — 2.05
4. — Marz, Reykjavík Grimsby 283 £ 14848 — 2.40
4. — Goðanes, Neskaupst. 28 Grimsby 195 £ 8375 — 1.95
5. — Ólafur Jólianness., Patr. Grimsby 164.5 £ 94G4 — 2.60
5. — Fylkir, Reykjavík 25 Grimsby 255 £ 15624 — 2.80