Víðir - 15.03.1952, Side 2

o
VÍÐIR
^Vet&tun oc| fjá tntáí
Lifað um efni fram.
Tvo fyrstu mánuði þessa
árs var verzlunarjöfnuðurinn
óhagstæður uni 46 miljónir
króna. A sama tíma í fyrra var
hann hagstæður um 26 milj.
króna. Hér skakkar því hvorki
meira né minna en um 72 milj.
króna. Þetta þarf ekki að
koma mjög á óvart, því að í
mörg ár hefur ekki verið jafn-
lítið af litflutningsvörum í
landinu og um síðustu áramót.
Það þarf því ekki að vera
óeðlilegt, að' gjaldeyrir bank-
anna sé af skornum skammti.
Nokkuð kann þó ,að rakna
hér úr, því að heldur hefur
batnað litlitið með vertíðina.
En hvað sem því líður, er tal-
5ð, að viðskiptamálaráðherr-
ann hafi m. a. farið' vestur til
Ameríku til þess að leita eftir
gjaldeyrisláni til þess að mæta
þörfunum, a. m. k. framan af
árinu, í þeirri von, að síldin
bjargi eins og forðum daga. •
Nú kann það að orka tví-
mælis hjá mörgum, hve langt
á að ganga í því að taka
eyðslulán erlendis, og margir
fordæma alveg slíka fjármálá-
stefnu, þó að' þeir geti fylgt
því að taka láu til mikilvægra
framkvæmda, sem eiga eftir
að bera margfaldan ávöxt,
eins og stórvirkjanir og bygg-
ing risaframleiðsluvera. En
segja má, að Marshall-lán og
Marshall-gjafir hafi dregið úr
hræðslu rnanna við erlent fjár-
magn.
Ríkisstjórnin kann nú að
standa andspænis því að
hverfa aftur að innflutnings-
höftunum til þess að komast
ekki í þrot með gjaldevri, eins
og 4 vestræn lönd hafa orðið að
gera síðasta mánuðinn, Bret-
land, Frakkland, Astralía og
Nýja-Sjáland, eða að taka
gjaldeyrislán til ])ess að' mæta
þeim innflutningi, sem tak-
markast af kaupgetunni í
landinu, sem jafnframt yrði
þá reynt að draga úr eftir
föngum með lánsfjártakmörk-
un, forvaxtahækkun, háum
söluskatti, háum tollum og
háum útsvörum.
Það er ótrúlegt, að núver-
andi ríkisstjórn fari inn á
skefjalausa haftaleið eins og
áður, fyrr en sorfið hefur
verulega að í gjaldeyrismál-
um þjóðarinnar, en það kann
að vera, að hún standi hér
andspænis þeim erfiðleikum,
Hækka forvextir?
Stefán Jóhann Stefánsson,
fyrrum forsætisráðherra, hélt
fyrir viku ræðu á fulltrúa-
ráðsfundi Alþýðuflokksins, og
fórust honum m. a. þannig
orð: „Og ef svo bætast við
(ennþá meiri fyrirframgreiðsl-
ur fyrir innfluttar vörur —
rembours) hækkaðir útláns-
vextir peningastofnana, bæði
varðandi útgerð og iðnað,
mun það þá einnig leiða til
aukinna verðhækkana“.
Þessi ummæli eru ekki að-
eins eftirtektarverð fyrir það,
að ræðumaðurinn er formaður
eins stjórnmálaflokksins, held-
ur einnig formaður banka-
ráðs Utvegsbanka Islands h.f.
Hækkun útlánsvaxta snert-
ir að sjálfsögðu mjög afkomu
atvinnuveganna, en mest
að fram úr þeim verði ekki
ráðið. En telja verður það
verst af öllu að taka lán fyrir
daglegri neyzlu, slíkt hlýtur
að leiða út á óheillabraut.
Þjóðin verður að láta sér
nægja það, sem hún aflar og
ekki lifa um efni fram. En
hitt er jafnfráleitt að vænta
þess af stjþrninni, eins og
stefna hennar hefur verið í
þeim málum, að hún noti hið'
versnandi gjaldeyrisástand
sem skálkaskjól fyrir nýjum
höftum. Fyrr kann hún að
grípa til annarra aðgerða til
þess að hemja kaupgetuna —
Atlantshaísbandalagið.
Eftir því sem bezt verður
séð, varð bæði mikill og góð-
ur árangur af Lissabonfund-
inum. Þar virðist hafa ríkt
mikið umburðarlyndi; fund-
urinn var einkar vel undirbú-
inn, þannig að skoðanamun-
ur, sem vitanlega hefur verið
töluverður, náði ekki að koma
mikið fram. Starf það, sem
lagt var í að undirbúa fund-
inn, hafði að miklu leyti rutt
erfiðleikunum úr vegi (fyrst og
fremst með tilliti til viðhorfs
Frakka til hins erfiða hervæð-
ingarvandamáls Þýzkalands).
Eftir að fundinum var lokið,
urðu utanríkisráðherrar hinna
þriggja stóru eftir til þess að
ræða enn einu sinni Þýzka-
landsvandamálið, eftir að
fulltrúar hinna ríkjanna
! höfðu fallizt á bráðabirgða-
1 tillögurnar. Augljóst er, að
sjónarmið Ameríkumanna
hafa sigrað í öllum aðalatrið-
um; það var heldur ekki neinn
vafi á því, að Bandaríkin
gætu orðið hér þung á met-
hætta væri fólgin í því, að
slík vaxtahækkun lamaði út-
flutningsframleiðsluna, en
hún hefur undanfarið búið
við hagkvæm vaxtakjör, sem
áreiðanlega hafa átt mikinn
þátt í að létta þar róðurinn.
Það væri enda óeðlilegt, á
meðan greitt er fyrir útflutn-
ingsframleiðslunni með sér-
stökum ráðstöfunum eins og
bátagjaldeyri, að íþyngja
henni með vaxtahækkun, sem
hafa myndi í för með sér enn
frekari hagnýtingu þeirra rétt-
inda, ef allt ætti að geta bjarg-
azt af eins og áður. Og það
verður ekki með sanni sagt,
að' það hafi verið of vel, á
meðan kreppulán og skulda-
skil hafa skipzt á. En það er
hverri þjóð mikilvægt, að ekki
sé þannig búið að útflutn-
ingsframleiðslu hennar, að
helzt allir, sem geta, vilji forð-
'ast að koma þar nálægt.
Ólga í fjármálum
í París.
Hið versna'ndi fjárhagsá-
stand í Frakklandi endur-
speglaðist í hinni miklu við-
skiptaveltu og hinni geysi-
legu verðhækkun á frjálsa
gullmarkaðinum í París. Á ó-
löglega gjaldeyrismarkaðin-
um komst dollarinn upp í það
hæsta, sem verið hefur síðan
í febrúar 1949.
Verð á skinnum óbreytt.
Á uppboði á skinnum, sem
unum að þessu sinni. Fyrir
Frakkland réð úrslitum hið
veika fjármálaástand; án
beinnar velvildar Ameríku-
manna til fjármálanna getur
stjórnin í París alls ekki korn-
ið fótum undir sig. Litið á
málið í heild er þess vegna
hægt að' segja, að Lissabon-
fundurinn hafi orðið Ame-
ríkumönnum til mikils sigurs í
utanríkismálum og styrkt það
forystuhlutverk, sem Banda-
ríkin hafa með höndum í
varnarsamvinnu Evrópu. Það
getur verið erfitt fyrir fjölda
andstöðuflokka í ríkjum
Vestur-Evrópu að sætta sig
við þetta, — en slík eru örlög
raunsærra stjórnmálaskoðana
í þessum heimi. Á hættustund
ákveður sá, sem völdin hefur.
Og framlag Ameríkumanna
til hervæðingar Frakklands
er hvorki meira né minna en
175 miljarðar franka.
Á Lissabon-fundinum var
rætt ýtarlega um herstöðva-
málið. Norðmenn og Danir
hafa komið grundvallarskoð-
un sinni á framfæri og fengið
nýlega er lokið í London, kom
í Ijós, að' verðlag á skinnum
helzt nokkurn veginn í saina
horfi.
Stöðugar inneignir
Svía hjá Greiðslu-
bandalaginu.
Svíþjóð hefur nú í seinni
tíð átt mikið umfram hjá
Greiðslubandalaginu. Af þess-
um inneignum sínum fá Sví-
ar 50% greidd í gulli, en hitt
kemur upp í fyrirframgreiðsl-
ur til Greiðslubandalagsins.
En þegar náð er vissu há-
marki, skulu frekari inneignir
greiðast að fullu í gulli.
Auknir erfiðleikar
á skuldagreiðslum
Þjóðverja?
Að því er segir í Times,
hafa vonirnar minnkað til að
ná fullu samkomulagi á vænt-
anlegri ráðstefnu í London um
skuldagreiðslur Þjóðverja.
Fallandi flutningsgjöld.
Flutningsgjöldin hafa stöð-
ugt verið að falla, og í flest-
um tilfellum hafa þeir, sem
tekið hafa skip á leigu, getað
fengið farm sinn íluttan fyrir
lægri flutningsgjöld en áður.
Gömul skip
lækka í verði.
Fyrir skömmu var selt
vöruflutningaskip, um 5.000
lestir brúttó, smíðað 1930.
áheyrn. En — eins og svo oft
hefur verið bent á, — þá er
hér um svo margs konar her-
stöðvar að ræða, og ekki er
auðvelt að draga markalín-
una milli „opinna“ og „lok-
aðra“ herstöðva.
Ástæðurnar til þess, að
Ameríkumenn drógu úr kröf-
um sínum um, hve miklu
Vestur-Evrópa skyldi verja
til hervæðingar (frá 2.36 milj-
örðum dollara niður í 1.19
miljarða) munu hafa verið af
ýmsum toga spunnar. Á-
kvörðunin, — sem er ef til
vill mikilvægasti skerfur
Achesons til að koma á bróð-
urlegri samvinnu milli Frakka
og Englendinga, — er hálf-
gerð áskorun á ameríska þing-
ið, þar sem . mjög öflugur
minni hluti hefur um mörg ár
haldið því fram, að Vestur-
Evrópa verði ekki nógu miklu
til hervæðingar. En þau rök,
sem sett hafa verið frain,
hljóta að' hafa verið mjög
þung á metunum. Ákvörðun
Lissabon-fundarins skýrist að
nokkru leyti af heimsókn
Churchillls til Washington;
það er harla ólíklegt, að Ache-
son og Eisenhower liefðu hætt
á að draga þetta mikið úr
kröfunum án þess að eiga að
baki sér það siðferðilega ör-
yggi, sem byggist á vinsæld-
Enda ])ótt ekkert hafi verið
látið uppi um verðið opin-
berlega, gengur orðromur um
það í City, að fengizt hafi fyr-
ir skipið allmiklu lægri upp-
hæð en áður gerðist.
Evening Standard skýrir frá
því, að eftirspurn eftir göml-
um skipum sé ekki lengur
mikil, og vel metinn skipa-
miðlari segir þar, að verð á
gömlum skipum hafi síðustu
vikurnar lækkað um allt að
20%. Með tilliti til lækkunar
á flutningsgjöldum nú í seinni
tíð kemur verðfall þetta ekki
svo mjög á óvart.
SúezskurSurinn ekki
aðeins fyrir Egypta.
Félag danskra gufuskipa-
eigenda vekur athygli á því,
að danska stjórnin verði í
næstu umræðum um framtíð
Súezskurðarins í samráði við
hin Norðurlöndin að gerast
málsvari þess, að Súezskurð-
urinn verði settur undir Sam-
einuðu þjóðirnar.
Hin geymsimikla þýðing
Súezskurðarins fyrir heims-
verzlunina skýrist bezt af
hinni miklu umferð um liann,
sem á tímabilinu 1920—1950
óx smátt og smátt frá 4.009
skipum upp í 11.750 skip.
Ný fyrirtæki,
Style h.fRcykjavík, klæðagerð og
verzlun. Hlutafé kr. 75.000.00. St.iórn-
arformaður og framkvæmdasljóri Ragn-
ar M. Magnússon, klæðskerameistari,
Drapuhlíð 2.
Iíalkion h.f., Vestmannaeyjum, út-
gerð. Hliitafé kr. 300.000.00. Stjórnar-
formaður Stefán Guðlaugsson, útgerð-
armaður, Gerði. Framkvæmdastjóri
Runólfur Runólfsson, útgerðarmaður,
Bræðratungu.
um Churchills í Ameríku. Sú
óreiða, sem komin er á
greiðslujöfnuð Stóra-Bret-
lands hefur ráðið úrslitum á
síðustu stundu. Hin ákveðna
stefna Butlers fjármálaráð-
herra hefur hér verið ágætis
vopn.
Um Vestur-Þýzkaland er
það að segja, að þar hafa
menn haft mismunandi skoð-
anir á því, hve stóran skerf
Þjóðverjar ættu að leggja til
hervarna. En mismunurinn
var aðeins 450 milj. marka,
þar sem Þjóðverjar buð'u fram
10.8 miljarða og Vesturveld-
in kröfðust 11.25 miljarða.
Talið er, að til hervæðingar-
innar færu 10% af þjóðar-
tekjum Vestur-Þýzkalands,
en frá Bandaríkjunum 17.5%,
Englandi 12.8% og Frakk-
landi 11%.
England.
Winston Churchill vann
einn af þeim sigrum, sem eru
mest einkennandi fyrir hann,
í neðri deildinni við umræður
hér á dögunum. Hæfileikar
hans og áhrif sem þingmanns
eru óviðjafnanleg, og liið
djarflega, en rökstudda af-
svar hans á hinni meiðandi
gagnrýni Bevans var mjög á-
hrifamikið'. Fullyrðing Verka-
gengislækkunar.
FARMAND:
zttdóttzJœ/ziya ó ^^//u/m///