Skutull - 24.04.1928, Síða 2

3
SKITTETLL
Nokkrar smágreinar.
Eftir William J. Robertson.
William J. Itobertson er merkilegur
Bandaríkjamaður. Hann er af ættum
lærðra manna og var mjög bráðþroska.
6 ára gamall var hann bókstafstrúar-
maður. 8> ára tók bann að efast. 9 ára
gamall var hann orðinn fribyggjumaður
og hefir verið það síðan. Þegar hann
var 12 ára þótti honum þröngsýnið svo
mikið í föðurhúsum, að hann flýði að
heiman, fór borg úr borg og land úr
landi. Hann lærði Qölda tungumála og
var sílesandi og nemandi. Vann fyrir
sér með kenslu, en stundum með erfiðis-
vinnu. „Eg kyntist örbirgð, þjáningum
og kúgun“, segir hann. „Eg sá með
eigin augum gleðisnautt og sóiarlaust
líf ahnennings. Á þeim tíma mótaðist
lund mín og lífsskoðun. Þessari reynslu
minni á eg að þakka tvent það, sem er
sérkennilegast fyrir mig: Djúp, ef til
vill sjúklega viðkvæm, samúð með kúg-
uðum og undirokuðum, og áköf and-
stygð á allskonar óróttlæti og grimd.“
15 ára gamall var liann í Rússlandi i
hópi byltingamanna, og slapp við fang-
elsi að eins fyrir það, að lögreglan gat
ekki trúað, að hann, svo ungur, gæti
verið eins hættulegur og hann i raun
og veru var Lærdómur hans var þá
orðinn undraverður. Rússnesku kunni
hann eins og sitt móðurmál og latínu
talaði hann og ritaði eins og hann hefði
aldrei numið annað mál. Fertugur er
hann kominn heim aftur og tekur þá
lyfsalapróf (1890) og tveirn árum siðar
tekur hann próf í læknisfræði. Hann
lagði fyrst. fyrir sig kynsjúkdóma og
varð þektasti læknir í þeirri grein í
New York, auk þess sem liann hefir
verið talinn þar öllum læknum fremri
í lyfjafræðisþekkingu. Hélt hann um
tima skóla fyrir lyfsala, var ritstjóri
læknatímarita og hafði á hendi marg-
vísleg trúnaðarstörf. En þetta hefir
hann ekki látið sór nægja. Hann hefir
haft óstjórnlega löngun til að endur-
bæta þjóðfélagið, og tekið að sér hvert
málið öðru óvinsælla og barist fyrir
þeim eins og ljón. Auðvitað hafa Banda-
ríkjablöðin verið lokuð fyrir honum, og
því hefir hann haldið úti blöðum sjálf-
ur, som stundum hafa þö verið bönnuð.
Sumum af hinum óvinsælu skoðunum
hans kynnast menn af%ftirfarandi smá-
greinum, teknum úr blöðum hans.
Nokkrir oröskviðir.
Eg trái því, að grimd mann-
anna sé fremur sprottin af heimsku
þeirra en illu innræti, að heimsk*
an sé sprottin af fáfræði og að
fáfræðinni sé &f ésettu ráði við-
haldið af auðinönnunum, með
stjórnarfyrirkomulagi þeirra, kirkj-
um þeirra, en um fram a!t af
blöðum þeirra.
Nú á tímum eru blöðin mesta
bölvun mannkynsins, frelsinu
hættulegust og erfiðasti þröskuldur
í vegi mannlegrar farsældar, kær-
leika og bræðralags**
Ríkið er til fyrir mennina, en
mennirnir ekki fyrir ríkið.
„Mitt land framar öllum öðrum,
með róttu eða röngu“, er ill kenn-
ing og aiðlaus. Hún hefir leitt til
mikilla hörmunga, hermdar og
niðingsverka.
Eg trúi því, að tilraunin, sem
verið er að gera í Rússlandi, só
dásamlegasta tilraunin, sem nokk-
urn tíma befir verið gerð i heim-
inum.
Ef byltÍDgin í Rússlandi verður
gerð að engu af rússneskum ihalds-
mönnum með aðstoð erlendra
byssustingja, fær heimurinn aidrei
að vita, hvort bolsóvisminn er
stærsta framfaraskref mannkyns-
ins, sem bjargar því frá glötun,
eða óframkvæmanlegir draumórar.
Eg trúi því, að dómur sögUDnar
verði eá, að leiðtogar bolsóvíkanna
rússnesku hafi verið hinir mestu
hugsjónamenn, eem veröldin hefir
þekt, og að þeir hafi látið stjórn-
ast af hinum göfugasta mannkær-
leika. Sagan mun segja að þeir
hafi gripið til ofbeldis, eingöngu
til nauðsynlegrar sjálfsvarnar gegn
óvinum Hússlands, svöitu hundr-
uðunum og öðrum íhaldslýð, sem
vildu reisa zar-dæmið við aftur í
þessu ógæfusama landi.
öfgamenn i róttækum og mann-
fólagsbætandi hreyfingum gera
þeim stundum meiri skaða, en
sjálfir óvinirnir.
Að prédika ofbeldi til þess að
kollvarpa stjórnum í löndum, sem
hafa lýðræði og almennan kosn-
ingarrótt, er óviturlegt, skaðlegt
og glæpsamlegt.
Það sem á við og er rótt í
einu landi er ekki endilega við-
eigaiidi og rétt i öðru.
Eg trúi því, að hið versta „rauða
ofbeldi11, sem nokkurn tíma hefir
þekst i veröldinni, blikni og verði
að engu í samanburði við „hvítt
ofbeldi“ á sama tíma, eða það
sem eg kýs heldur að kalla „svart
o!beldi“. Svo var þes3u farið
um frönsku stjórnarbyltinguna og
einnig um Finnland og Rússland
nú á tímum.
Eg trúi sjálfum mór, á einlægni
mína, heiðarleik og sannleiksást,
og að eg bó mór ekki meðvitandi
um neina hleypidóma. Eg tala
sannleika, eftir því sem mór kemur
hann fyrir sjónir, án Dokkurs til-
lits til afleiðinganna fyrir sjálfan
mig.
Einkunnarorð lifs míns hafa
verið: Earsæld og siðleg, and-
leg og likamleg velfarnan mann-
kynsins.
Yér þörfnumst róttækrar bylt-
ingar: I stjórnarfari, iðnaði, trúar-
brögðum og siðferði. Vér þurfum
að gerbreyta sambúð mannanna
og viðskiftum þjóðanna.
Vór þörfnumst meiri kærleika,
meira ljóss, meiri velvildar, meiri
skynsemi, meiri skilnings, meiri
fyrirgefningar.
Trúarjátning.
Eg trúi því, að eg hnfi nokkuð
á hjarta og eg ætla mér að segja
það.
Eg trúi því, að veröldin fari
dagbatnaDdi.
Eg trúi því, að mennirnir sóu
i eðli sínu góðir.
Eg trúi því, að langmest af
illverkum og rangsleitni þessa
heims só sprottið af fáfræði og
örbirgð, eða öllu heldur af ótta
við örbirgð.
Eg trúi þvi, að bókstafsþræl-
dómur og trúarhleypidómar bafi
valdið meiri hörmungum, þjáning-
nm og hatri og hafi hindrað fram-
sókn mannanna meira en nokkurt
eitt atriði annað.
Eg trúi þvi, að einhver mesti
óvinur mannkynsins só sá, sera
æsir upp trúarbragðadeilur og kyn-
flokkahatur.
Eg trúi á svo mikið frelsi, sem
unt er að sameina fullkomnu til-
liti til róttinda annara.
Eg trúi því, að það só skylda
vor, að keppa að sem mestri
líkamlegri og andlegri fullkomnun.
Eg trúi því, að það sé skylda
vor að vinna að líkamlegri, sið-
legri og andlegri velferð með-
bræðra vorra, svo að veröldin
verði agnarögn betri er vór skilj-