Skutull - 10.02.1940, Page 1

SKUTULL Nærsveitarmenn eru beðnir að vitja blaðsins í bóka-
verzlun Jónasar Tómas-
tTtgefandi: Alþýðusamband Vestfirðingafjórðungs. sonar.
Prentsloían ísrún.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: GUÐMUNDUR GÍSLASON HAGALÍN. Gleytttið ekki að borga blaðið.
XVHl. ár. Isafjörður, 10. febrúar 1940. 5. tbl.

Verðjöfnun á útfluttum fiski
Hin mikla óvissa, sem rikir
um atvinnuvegi vora, lilýtur að
vera mörgum ákyggjuefni um
þessar mundir. Þorskvertiðin,
eða „vertíðin“, eins og kún er
kölluð í daglegu tali, er að
kefjast. Fjöldi rnanns á fleiri
skipum en kaldið kefir verið úti
um margra ára skeið, kafa safn-
ast í verstöðvarnar og biða þess,
að fiskurinn komi á miðin við
Suðurland, en við Yesturland er
sæmilegur afli á djúpmiðum
slðan á nýári. En kvernig er
svo útlitið um tekjur allra þess-
ara rnanna, ef eibtkvað aflast?
Fiskur sá, er aflaður er, kefir
verið seldur í togara, og menn
gera sór vonir um að selja nokk-
uð af konum í þá áfram, ef tog-
ararnir ekki fara sjálfir að fiska
í sig. Verð á saltfiski er kins-
vegar svo lágt, að af konum
gera menn sór litlar vonir um
tekjur. Þær vonir eru jafnvel
svo daufar, að allir vilja komast
kjá að salta fisk sídd, ef þeir
eiga sór nokkurs úrkosta.
Saltfiskframleiðslan kefir þó
um margra ára skeið verið aðal-
acvinnuvegur fólksins við sjó-
inn.
Nú er útlit fyrir, að kún
leggist að miklu leyti niður.
Svo snögg umskipti kljóta að
kafa mjög alvarlegar afleiðÍDgar.
Nokkrir fáir menn eða felög virð-
ast ætla að græða offjár á út-
flutningi ísfisks, þeir greiða gotb
verð fyrir fiskinn samanborið
við likurnar fyrir verð á salt-
fiski, en kafa sjálfir geysimikinn
kagnað af kaupunum. Jafnframt
fá þeir, sem salta fisk sinn, litið
verð fyrir kann. Útgerðarmenn
tapa á þvi, ef þeir salta fiskinn,
samanborið við að selja hann í
togara, og fólkið i landi missir
atvinnu sína, ef ekkert er saltað.
Af þessu kljóta að verða margs-
konar vandræði, sem eru það
umfangsmikil, að þau verða að
þjóðarvandræði.
Atvinnuleysið og sveitarþyngsl
in munu aukast af þessum á-
stæðum að miklum mun. Skattar
til rikissjóðs og sveitarsjóða munu
kækka stórJega, því þessir aðilar
verða að sjá atvinnuleysingjun-
um farborða. Auk þess missa
íslendingar markaði sína fyrir
saltfisk, sem mikið kefir verið
kostað til að vinna upp, og kætt
er við, að þeir verði ekki opnir,
þegar til þeirra þarf að grípa
aftur.
AUt er þetta svo augljóst, að
óþarft er að rökstyðja það um-
fram það, sem kér er gert, og er
mesta furða, kve enn kefir verið
lífciö um þetta mál rætt opinber-
lega. Ekki tjáir þó að fljóta sof-
andi að feigðarósi, heldur verður
að leita ráða til úrlausna. Eng-
inn mun geta ser fyrir þær af-
leiðingar, er verða kynriu af því,
ef saltfiskframleiðslan legðist
niður að nokkru eða öllu leyti.
Hinsvegar verður þess ekki með
nokkurri r.anngirni krafizt, hvorki
af sjómönnum né úbgerðarmönn-
um, að þeir framleiði saltfisk í
atvinnubótaskyni. Hvorugur þess-
ara aðila hefir ráð á sliku. Salt»
fiskfraraleiðslan hefir kinsvegar
svo mikla þjóðfólagslega þýðingu,
að það er fyrst og fremst þjóð-
arkeildarinnar að gera þær ráð-
stafanir, er með þarf.
Um styrk frá ríkissjóði til salt-
fisksframleiðslunnar getur varla
verið að ræða. Hinsvegar verður
að leita annara ráða til þess að
tryggja sjómönnum og útgerðar-
mönnum verðuppbót fyrir fisk
þann, sem saltaður kann að verða.
Ekki sízt vegna þess, að ekki
eru líkur til að kægt verði að
flytja allan fiskinn út ísaðan, ef
góður afli verður.
Til þessa virðist mór eftir-
farandi leið hugsanleg.
Svo sem áður segir, fer mikið
af aflanum út ísað í togurum og
selzt ágætu verði. Ennfremur er
nú búið að gera sölusamninga
um 5000—6000 smálestir af lirað-
frystum þorskflökum, einnig
fyrir ágætt verð. Er nú ekki
svo mikið í kúfi fyrir alla þjóð-
ina, að rótt myndi vera að gera
nokkra verðjöfnun á þessum
fiski og saltfiski? Menn munu
segja, að togararnir kafi borið
sig svo illa undanfarandi, að
þeim veiti ekki af að fá tæki-
færi til þess að græða. Þetta er
rétt. En i þessu mætt.i fara nokk-
urn milliveg. Yerðjöfnun þyrfti
ekki að koma til greina fyrr en
búið væri að tryggja togurunum
og þoim, sem leggja sig i kættu
með því að sigla á þeim, góðan
kagnað af sölum sínum, með
tilliti til þeirrar ákættu, er þeir
i.eggja í) en að því loknu er erfitt
að sjá, kvað kægt væri að bera
fram á móti þessari uppástungu.
Við köfuiu dæmin fyrir okkur
úr afurðasölulögum bænda. Þar
verða hagsmunir einstaklinga að
vikja fyrir kagsmunum heildar-
innar, og hefir verið komið á
verðjöfnun bæði á kjöti og mjólk.
Hversvegna skyldu fiskimenn
ekki fara svipaðar leiðir með
sína afurðasölu?
Eins og ástatt er i fisksölu-
málunum,tel ég að erfitt myndi
að færa fram rök gegn róttmæti
slíkra ráðstafana. Um framkvæmd
þeirra i einstökum atriðum tel
óg ekki tímabært að rita, en vil
aðeins benda á, að ef samkomu-
lag næðist um mál þetta milli
lýðræðisflokkanna, mætti senni-
lega koma þvi i framkvæmd
fyrir atbeina Útflutningsnefndar,
samkvæmt gildandi lögum, og
þyrfti varla til þess neina nýja
lagasetningu.
Finnur Jónsson.
Kvikmyndir otj bækur.
Oft heyrist þaö á eldra fólki,
að skemmtanafýsn ucga fólksins
keyri langt úr hófl fram. Ea svona
heflr þetta verið á öllum öldum.
Gamla fólkið hueykslast alltaf á,
að æskulýðuiinn skuli vera öðru-
vísi en öldungarnir. — Kýrin man
sjaldnast, að hún hafi kálfur verið.
Alveg sórstök hneykslunarhella
verður auðvitað hver sú skemmt-
un unga fólksins, sem ekki tíðk-
aðist i ungdæmi þeirra, sem
komnir eru á vandlætingar- og
hneykslunaraldurinn. Þannig er
því nú á áberandi hátt farið með
kvikmyndirnar. Æskunni nú á
dögum er mjög fært það til á-
mælis, að hún sói tíma sínum og
fé í annan eins hógóma og það
að fara í bíó.
Gamalt fólk minnist þess oft
með sársauka, hvernig að lestrar-
löngun þess hafi verið búið í upp-
vextinum. Það var oftlega ekki
frjálst að því að opna bók, þótt í
frístundum væri. Það þótti síður
en svo gæfuvegur, þegar ungt
fólk hneigðist til þess að liggja í
bókum. Það var þá þjóðarspak-
mæli, að bókvitið yrði ekki látið
í askana.
Nú er þetta breytl, Mönnum er
ekki lengur álasað fyrir bókhneigð
og lestrarlöngun. Það þykir jafn-
vel sjálfsagt, að fátækt fólk kaupi
bækur. Og bjá ungu fóiki er það
sem vera ber metið til dyggða
að kaupa sem allra mest — eftir
því sem efnahagurinn frekast
leyflr — af góðum bókum.
Þjóðin miklast nú af því flestu
öðru fremur, að hún lesi allra
þjóða mest, og hér sóu gefnar út
fleiri bækur, miðað við íbúatölu,
en hjá nokkurri annari þjóð í
víðri veröld. Og þetta er í sann-
leika sagt ekki fánýtur metnaður.
Þetta sýnir þjóðarvilja til að fræð-
ast og menntast.
En hvernig er það nú í raun
réttri með unga fólkið? Er það
skemmtanafýsnin ein, sem knýr
það í kvikmyndahúsin ? Ef til vill
er það hún fyrst og fremst, en
það styðuA fleira að, og þó einkum
allt það sama, sem bókfýsi þjóð-
arinnar og lestrarlöngun byggist á.
Sannleikurinn er sá, að kvik-
myndahúsin eru ekki einungis
skemmtistaður, heldur líka, og
engu síður, voldug og fullkomin
tæki í þjónustu þjóðfræðslu og
menntunar.
Yarla er til svo léleg kvikmynd,
að hún færi ekki afskekktri og
þiöngsýnni kotþjóð eins og okkur
einhverja nýja vitneskju, sem að
gagni mætti verða. Og þó skal
fúslega játað, að sumar kvikmyndir
flytja meira af óhollum áhrifum
en hollum, dekra við seyrinn og
óþroskaðan smekk manna og villa
og trylla í stað þess að leiðbeina
og mennta.
En þessu líkt er því líka farið
með bækurnar. Innan um eru til
bækur, sem ógagn eitt getur af
hlotizt, og engum eru til gagns
eða menningarauka á nokkurn hátt.
Og þó dettur víst engum í hug
að neita því, að bækurnar eru
eitt alfullkomnasta menningartæk-
ið, sem mannkynið hefir ennþá
náð í þjónustu sína.
Islendingar hafa löngum borið
útþrá í brjósti. Þeir hafa viljað
kynnast fjarlægum löndum og fram-
andi þjóðum. Austur í Miklagarð
og vestur í Vínland hið góða lágu
leiðir forfeðranna, Sá þótti enginn
maður með mönnum, sem ekki
hafði „hleypt heimdraganum* eins
og það var kallað. Og enn þykir
málshátturinn: „Heimskt er heima
alið barn“, vera í fullu gildi.
Nú er það svo, að fáir geta veitt
sór það að ferðast til fjarlægra
landa til að kynnast þeim af eigin
sjón og reynd. Bækur geta bætt
þar nokkru úr, en bezt svalar kvik-