Skutull - 17.05.1952, Blaðsíða 2

2
S K U T U L L
SKUTULL
Útgefandi:
Alþýðuflokkurinn á Isafirði
Ábyrgðarmaður:
Birgir Finnsson
Neðstakaupstað, Isaf. — Sími 13
Afgreiðslumaður:
Guðmundur Bjarnason
Alþýðuhúsinu, Isaf. — Sími 202
Innheimtumaður:
Haraldur Jónsson
Þvergötu 3. tsafiröi.
Forsetakjörið
29. júni.
Þann 24. júní 1945 átti þjóðin
sjálf í fyrsta sinn í sögu Islands
að velja sér þjóðhöfðingja sinn. —
Við lýðveldisstofnunina 17. júní
1944 var nefnilega sá háttur á
hafður, að Alþingi kaus forsetann
til eins árs — og fórst það væg-
ast sagt ekki vel úr hendi. Það var
þá, sem auðu seðlarnir níu komu
fram, sem þjóðfrægt varð.
Að vísu fór það svo vorið 1945,
að forsetaefnið varð aðeins eitt,
og þessvegna varð herra Sveinn
Björnsson sjálfkjörinn og engin
kosning fór fram. Aftur fór á
sömu leið, er því kjörtímabili lauk,
vorið 1949. Forsetinn varð enn
sjálfkjörinn.
Nú í vor, þann 29. júní, á þjóðin
í fyrsta sinn að ganga að kjörborð-
inu til þjóðhöfðingjakjörs. — Þá
skiptir öllu máli, að kjósendumir
komi fram sem íslendingar, en
ekki sem þröngir flokksmenn ein-
vörðungu. Það ríður á í þessu máli,
að kjósendurnir fari aðeins eftir
eigin sannfæringu, en ekki flokka-
fyrirmælum.
Það mæltist strax illa fyrir hjá
þjóðinni, er þingið sýndi lit á því
að reyna að bora því inn í stjóm-
arskrána, að forseti lýðveldisins
yrði þingkjörinn en ekki þjóðkjör-
inn. Ennþá ákveðnari mótmæla-
alda reis, þegar miðstjórnir stjórn-
málaflokkanna fóru í ársbyrjun
1945 að gefa kjósendum fyrirmæli
um forsetakjörið. Var þá þegar
sýnt, að kjósendur myndi ekki
taka slíkum flokksfyrirmælum
með þökkum.
Um það leyti (27. apríl 1945)
skrifaði ég forustugrein í Skutul
um væntanlegt forsetakjör og
sagði þar m.a. þetta.:
„Vafalaust væri það æskilegt, ef
íslenzka þjóðin tæki strax þá
stefnu að ákveða afstöðu sína til
forsetakjörs, án allra fyrirmæla
frá miðstjómum pólitísku flokk-
anna.
Forsetinn á aldrei að vera eða
verða fulltrúi pólitísks flokks eða
flokka, heldur fulltrúi þjóðarinn-
ar allrar.
Það væri ömurlegt ósjálfstæði,
Benedikt Rósi Steindórsson
SKIFSTJÓBI.
Þegar ég kom til Hnífsdals haust-
ið 1917, gekk ég þar í ungmenna-
félagið. Formaður þess var Bene-
dikt Rósi Steindórsson, þá um tyí-
tugt. — Mér fannst þessi maðurinn
strax við fyrstu sýn traustlegur, en
ekki þar eftir fimlegur. En þegar
við kvöld eitt, allmargir piltar úr
félaginu, komum saman til íþrótta-
æfinga, sá ég það strax að það var
Benedikt Rósi, sem var bezt íþrótt-
um búinn. Það var hann, sem
lengst gat stokkið. Hann, sem
hæst stökk. Hann ,sem glímdi bezt.
Og þannig var það jafnan með
Benedikt Rósa Steindórsson. Hann
reyndist betur en þeir, sem lítið
þekktu hann, bjuggust við.
Benedikt Rósi Steindórsson var
fæddur 26. des. 1897 að Leiru í
Leirufirði í Grunnavíkurhreppi, og
voru foreldrar hans Steindór Gísla-
son, Steindórssonar bónda á Snæ-
fjöllum — og Sigurborg Márus-
dóttir.
Þegar Benedikt Rósi var 11 ára
gamall, fluttust foreldrar hans til
Hnífsdals, og bjuggu þau þar síð-
an til dauðadags. Þar ólst Bene-
dikt Rósi upp til fullorðinsára og
tók strax á unglingsárum að
stunda sjómennskuna af kappi. En
hann var námsmaður ágætur og
fór því í Stýrimannaskóla Islands
og lauk þar farmannaprófi með á-
gætri einkunn. Hafði hann þannig
rétt til skipstjórnar á stórskipum.
— Síðan sneri hann sér þó aftur
að fiskveiðunum. Var á togaranum
Skallagrími hjá hinum nafntogaða
aflakóngi Guðmundi Jónssyni,
einnig á línuveiðara, er hann var
sjálfur meðeigandi að. Um skeið
átti Benedikt Rósi vélbátinn Egg-
ert Ólafsson og stýrði honum sjálf-
ur, en varð fyrir því óhappi að
missa hann suður undir Jökli 1936.
Hér heima var Benedikt Rósi oft
stýrimaður eða skipstjóri á ýms-
um vélbátum, djúpbátnum, sam-
vinnufélagsbátunum o.s.frv., og
um nokkurt árabil var hann skip-
stjóri á Pólstjörnunni, enda var
hann einn af stofnendum Munins-
félagsins. Reyndist hann þá harð-
sækinn sægarpur og mikill afla-
ef kjósendurnir létu draga sig í
flokksdilka einnig um valið á
æðsta manni þjóðarinnar, þannig
að hver kjósandi léti þar fremur
ráða afstöðu sinni bendingar eða
bein fyrirmæli flokksins, en sitt
eigið óháða mat á menntun, hæfni
og mannkostum forsetaefnanna, án
tillits til pólitískra skoðana þeirra
sjálfra.
★
Það er því dálítið leiðinlegt, að
pólitísku flokkarnir skyldu allir
fara að lýsa afstöðu sinni til fyrsta
þjóðkjörs forsetans, sem fram átti
að fara 24. júní í sumar. Þrír
þeirra hafa lýst því yfir, að þeir
styðji kosningu herra Sveins
Björnssonar, en einn þeirra (Sós-
íalistaflokkurinn) hefur lýst yfir
andstöðu sinni, þótt hann í þetta
sinn sjái sér ekki fært að beita sér
fyrir framboði forsetaefnis.
Þetta gátu þeir allir látið vera,
enda rak þá engar nauður til, og
sýnir þó, hvað þeir ætla sér.
Nú kemur til kasta þjóðarinnar.
★
Að vísu verður sennilega aldrei
hjá því komizt, að forsetaefnin
hafi pólitískar skoðarnir.
En það, sem á ríður, er það, að
pólitísk flokksblinda dragi ekki
slíka hulu fyrir augu manna um
hæfni og mannkosti forsetaefn-
anna, að enginn sjái neitt, nema
eginn flokksmann.
Það þarf að koma ótvírætt í
ljós nú strax, að enginn kjósandi
telji sig bundinn við neitt, nema
sannfæringu sína frjálsa og óhefta
við fyrsta þjóðkjör forsetans, —
og svo þyrfti það jafnan að verða
upp frá því.
Að minnsta kosi er það nú stað-
reynd um Alþýðuflokksmenn og
Framsóknarmenn, að þeir taka
ekkert flokkspólitískt tillit með
afstöðu sinni til forsetakjörs. Þeir
ganga að kjörborðinu aðeins sem
lslendingar — en ekki sem flokks-
menn — til þess að kjósa lslend-
inginn Svein Björnsson, hvað sem
pólitískum skoðunum hans líður“.
Þetta var afstaða mín og okkar
Alþýðuflokksmanna til forseta-
kjörsins 1945, og vissu þó allir, að
Sveinn Björnsson var að allri
lífsskoðun fastmótaður sjálfstæð-
ismaður. Sú afstaða okkar er með
öllu óbreytt í dag. Það voru mann-
kostir Sveins Björnssonar, prúð-
mennska hans, glæsimennska, fyr-
irmennska og diplomatisk hæfni,
sem gerðu hann nálega sjálfkjör-
inn til forsetatignar. Flokkspóli-
tísk afstaða hans sjálfs varð í vit-
und annara íslendinga að slíku
aukaatriði að okkur datt ekki í
hug að einblína á það.
Ef þjóðin bregst nú með sama
hugarfari við vanda forsetakjörs,
þá markar hún stefnu fyrir langa
framtíð. Þá venur hún miðstjórn-
ir flokkanna í eitt skipti fyrir öll
af því ósæmilega gerræði að vera
að gefa flokkspólitísk fyrirmæli
um alþjóðarmál eins og forseta-
kjör. — Og það er einmitt það,
sem þarf að gerast þann 29. júní í
sumar.
Hanuibal Valdimarsson.
maður. — Nú um skeið var Bene-
dikt Rósi á togaranum ísborg, og
hefi ég frétt, að á heimleiðinni í
hinni síðustu för, hafi hann hvatt
félaga sína til að reyna nú að
ljúka ákveðnu verki, áður en þeir
færu fyrir Látrabjarg. Fyrir þess-
ari sögu hef ég að vísu ekki alveg
óyggjandi heimildir. En lík er hún
ákafa- og atorkumanninum Bene-
dikt Rósa Steindórssyni, eins og
ég þekkti hann frá fomu fari.
Hann kom heill heim að hafi.
Gekk til hvílu og vaknar eftir
klukkustundarsvefn sjúkur maður.
Að viku liðinni, þann 30. apríl s.l.
var hann liðið lík. Þannig brotna
stundum sterkir viðir.
Árið 1936 gekk Benedikt Rósi
að eiga Kristínu Jónsdóttur frá
Eyri í Seyðisfirði og áttu þau 2
börn. En sambúð þeirra varð
skammvinn, því að hún lézt 1939.
Árið 1941 kvæntist hann í annað
sinn — eftirlifandi konu sinni,
Símoníu Ásgeirsdóttur, ættaðri
vestan úr Arnarfirði. Eignuðust
þau tvær dætur, sem enr. eru í
bernsku.
Fyrir nokkrum árum leitaði
Benedikt Rósi til mín og bað mig
fyrirgreiðslu á máli, sem honum
lék þá nokkur hugur á. — Ég
varð glaður við, því að Benedikt
Rósi var slíkur maður, að mér
þótti að því mikill fengur, að hann
skyldi sýna mér það traust að leita
míns liðsinnis, er honum þótti
nokkurs við þurfa. Síðan — og þó
raunar alltaf frá Hnífsdalsárunum
vorum við hinir mestu mátar.
Hannibal Valdimarsson.
-------0--------
Tveir gagnframbjóð-
endur auka sigurvon-
ir Ásgeirs, segir Vísir
Dagblaðið Vísir taldi nýlega, að
með framboði séra Bjarna Jóns-
sonar til forsetakjörs, til viðbótar
við framboð Gísla Sveinssonar,
hefðu líkur stóraukizt fyrir sigri
Ásgeirs Ásgeirssonar við forseta-
kjörið.
„Ásgeir Ásgeirsson", sagði Vísir,
„á að baki merkan stjórnmálaferil
og hefir gegnt æðstu trúnaðar-
störfum, enda nýtur hann vinsælda
meðal almennings. Stuðningsflokk-
um ríkisstjórnarinnar hefur vafa-
laust verið Ijóst, að með framboði
þeirra Gísla Sveinssonar og séra
Bjarna Jónssonar aukast líkur
stórlega fyrir sigri Ásgeirs Ás-
geirssonar, sem mjög mun hafa
verið rætt um sem forsetaefni lýð-
ræðisflokkanna, þótt ekki næðist
um það samkomulag“.
Þetta voru ummæli Vísis nýlega
um fraboðin til forsetakjörs.
--------0-------