Vesturland - 31.01.1931, Blaðsíða 1

/
VESTURLAND
VIII. árgangur.
tsafjörður, 31. janúar 1931.
4. tölublað.
1
Gudpún Jónsdóttip
í Æðey.
Hún var fædd í Fremri-Arnar-
dal 25. maí 1852, dóttir bóndans
þar, Jóns Halldórssonar og konu
hans Guðrúnar Jónsdóttur.
í Arnardal er fegurst sólarupp-
koma á íslandi. Það er eins og
sólin sé að koma heim úr lang-
ferð, er hún kveður dyra í Djúp-
mynninu, svo vandar hún kveðjur
hverjum titidi og hverri hæð. Þeir,
sem alast á þessum slóðum, eiga
þess kost að læra að fagna sól-
arupprás og bera göfugmannlega
sólsetur í lífinu. —
Guðrún dvaldi í föðurhúsum,
þar til hún var 19 ára. Þá fluttist
hún til Æðeyjar, og dvaldi þar
síðan þau 60 ár, cr hún þá átti
ólifað.
Vorið 1872 giftist Guðrún Guð-
mundi Rósinkarssyni i Æðey. Voru
þau fyrsta árið hjá foreldrum
Guðmundar, Rósinkar Árnasyni
og Ragnhildi Jakobsdóttur, en
vorið 1873 tóku þau við staðfestu
gömlu hjónanna þai í Æðey, og
reistu bú. Voru efni lítil fyrst til
búskapar á svo stórri jörð, er
hvorugt hjónanna hafði grætt fé
á eigin hönd né tekið arf. En
eigi varð búskapur fyrir þá sök
umsvifaminni né léttari. Væri það
verkefni, þó hér verði lítt tæmt,
að bregða upp mynd af búsýslu
á slíku stórbýli. Gæfi það hug-
mynd um verkahring húsfreyjunn-
ar í Æðey þau sextíu ár, er hún
stýrði þar búi.
Æðey er dýrst lögð jarða á
Vestfjörðum. Er og eftir því um-
svifameiri búskapur þar en á öðr-
um býlum, jafnvel þó stórbýli séu.
Eyjan sjálf er geysimikil, og upp-
land slíkt hið sama. Æðarvarp er
þar mest, eða næst mest, á íslandi
á einum stað. Útræði var og það-
an stundað, og skelfisktaka mikil
við eyna.
Þau Æðeyjarhjón stunduðu
jöfnum höndum landbúnað og út-
veg, höfðu margt sauðfjár og gripa,
og að staðaldri fjögur skip fyrir
landi. Var þrem róið þar frá eynni
haust og vor, en einn sexæringur
gekk frá Bolungavík.
í Æðey var að staðaldri um
30 manns í heimili, en yfir haust-
og vorvertíðir um 50 manns, auk
útróðrarmanna, er þar höfðu ver-
búðir. Gestkvæmt var þar setn í
kaupstað, og hafa það sagt mér,
þeir sem vel máttu vita, að þar
hafi hverjum gesti verið unninn
beini, líkt og hann væri þar í
vinakynni eða úr heiju heimtur.
Gestur fer þar aldrei einn sainan,
það eru skipshafnir, og oft fleiri
en ein í sama mund. Mun við
hafa borið, að næturgestir voru
ekki færri en 20 þar í Æðey.
„Hljóður er barnlaus bær“.
Merking þessara orða þekktist
ekki í Æðey. Sjálfum varð þeitn
hjónum 13 barna auðið, en þau
börn, sein voru þar á fóstri eða
i dvöl um lengri eða sketnmri
tíma, verða varla talin í fljótu
bragði. Kunnugir hafa sagt mér
með sannindum, að í búskapartíð
Guðrúnar hafi sjaldan eða aldrei
verið á Æðey færri en 10 börn
innan fermingaraldurs.
Þannig var að fyrirferð heiniil-
ið, sem Guðrún stjórnaði í 60 ár,
fyrst með manni sínutn hálfan
fjórða áralug, en síðan ekkja, með
yngstu börnum sinum, í hálfan
þriðja áratug. Dagsverkið er ekki
hversdagslegt, en verður þó ekki
verðlagt af öðrum en þeim, sem
þekkja gildi þess, þekkja hvetnig
leyst var úr hverju efni, hvort
heldur mæta var meðlæti eða
tjóni.
Guðmundur Rósinkarsson lézt
í Æðey 26. tnaí 1906. Þeim hjón-
um hafði orðið 13 barna auðið.
Létust 4 þeirra í æsku, en hið
fimmta, Rannveig, lézt fulltíða.
Átta eru enn á lífi: Rósinkar, bóndi
á Syðri-Haga í Eyjafirði. Jakob,
húsmaður á Flateyri. Ellsabet, gift
Jónasi Jónassyiii útgerðarmanni
í Æðey. Guðjóna, gift Lárusi
Guðnasyni verzlunarmanni á ísa-
firði. Ragnhildur, gift Lopti Gunn-
arssyni kaupm. á ísafirði. Yngstu
systkinin þrjú : Halldór, Ásgeir og
Sigríður, hafa staðið fyrir búi með
móður sinni, og ekki farið að
heiman.
Guðrún í Æðey var lítil kona
vexti. Þó urðu menn að lita upp
til hennar, og þeir sem áttu tal
við hana gleymdu henni ekki.
Hún lifði taltaf í fjölmenni, og var
þar saman komið ýinsra hátta
Jarðarför Guörúnar Jónsdóttur í Æðey fer fram í Ögri,
að öllu forfallalausu, laugardaginn 7. febiúar næsíkomandi,
og hefst með húskveðju að heimili hinnar látnu kl. 11 f. h.
Börn hinnar látnu.
fólk, eins og gerist I stórbúum.
En allir voru prúðmenni í hennar
návist.
Börn hennar og tengdamenn
þjónuðu henni með dýpstu virð-
ingu; slíkt hið sama allir þeir,
sem dvalið höfðu í Æðey Iang-
vistum.
„Vini sínum skal maðr vinr vesa,
þeim ok þess vinar“.
Þessi lögmálsgrein Hávamála
var meðfætt aðalsmark á skap-
ferli húsfreyjunnar í Æðey. Hún
var skapgöfug kona og mældi
ekkert á þumlúngsmælikvarða.
Sigurður Kristjánsson.
Ávarp
til Hvítbekkinga.
Á siðastliðnu ári hefir alþýðu-
skólinti á Hvítárbakka starfað í
aldarfjórðutig. Á vori komanda
hættir skólinn starfsetni á Hvítár-
bakka og flyzt I ný húsakynni í
Reykholti. Stofnfundur sambands
gamalla nemenda skólans, sem
haldinn var á Þingvöllum þ. 26.
júnl s. 1. ákvað að beita sér fyrir
þvi, að gefið yrði út rit til minn-
ingar um skólann. Stjórn sam-
bandsins hefir nú ákveðið, að
gefa ritið út, ef nægileg þátttaka
fæst. Er ætlað að ritið verði um
5 arkir í stóru broti og prýtt
mörgutn myndunt. Verðið er áætl-
að kr. 5.00.
Gert er ráð- fyrir að fyrv. og
núv. kennarar skólans og aðrir
aðstandendur hans riti nál. tvær
arkir minningarritsins; aðrar tvær
arkir eru ætlaðar nemendum skól-
ans, göntlum og núverandi; mynd-
i: frá Hvítárbakka og skólalifinu
þar munu fylla æina örk.
Nú eru það vinsamleg tilmæli
vor til nemenda skólans og kenn-
ara frá upphafi vega hans, að
þeir sendi oss til birtingar I rit-
inu stuttar greinir, endurminning-
ar eða kveðju í bundnu tnáli eða
óbundnu. Er nauðsynlegt, að
handritin séu komin til núverandi
skólastjóra, Lúðvígs Guðmunds-
sonar, eigi síðar en síðasta vetr-
ardag, þ. 22. april, en þann dag
verður skólanum slitið að fullu
að Hvítárbakka og jafnframt hald-
inn aðalfundur í sambandi gam-
alla nemenda.
Vegna skólaslitanna og fundar-
ins er í ráði að taka skip á lcigu
og fari það frá Reykjavík að
tnorgni dags þann 22. apríl og
bíði fundarmanna í Borgarnesi og
haldi þaðan lil Reykjavíkur næsta
morgun.
Allir þeir, er óska að eignast
minningarrit skólans, Hvítbekk-
ingar og aðrir, eru vinsatnlega
beðnir að tilkynna skólasljóranutn
það fyrir lok þesSa skólaárs, því
að endanlega ákvörðun um ritið
er eigi hægt að taka fyr ett ljóst
er orðið, hve þátttakan verður al-
menn.
Ennfremur er æskilegt að þeir,
er hafa í hyggju að koma til
skólaslitanna og sækja sambands-
fundinn, tiíkynni skólastjóranum
það með nokkrum fyrirvara og
geti þess um leið hvort þeir komi
um Reýkjavík.
Hvitárbakka 13. janúar 1931.
F.li. Neinendasamb. alþýðuskHa Borgarlj.
Lúðvíg Guðmundsson
skólastjóri.
Eiríkur Albertss. Fr. Þorvaldsson
preslur að Hesti. liafnarv. í Borgarn.
)
Frá síðustu íjallleitum.
Margt er nú skrafað utn hið
stóra nýíenga lán, setn tekið var
fyrir skömmu.
Lánið, sem landsstjórnin okkar
tók, og setn hún altaf var að
stagast á að ætti að fara til bless-
aðra íslenzku bændanna, sem ald-
rei hefði verið trúað fyrir eyri
hingað til. — Já, nú skyldu þeir
svei mér fá auraráð, núna í
kreppunni svona rétt fyrir kosn-
ingarnar. Þeir eru langminnugir,
og þeir munu ekki verða búnir
að gieyma því á kjördegi, þá
skildu þeir fyrst fá tækifæri lil að
þakka ai rana.
En ekki komu þessi heimsins
gæði fyrirhafnarlaust, fremur en
flest annað, og langur tildragandi
varð að því að ná þessu. Bænd-
urnir, sem eru að eðlisfari spur-
ulir, setn títt er um þá, sem búa
afskekt, og eigi síst þá eitthvað
er á ferðinni, sem þeitn var við-
komandi. Þeir þurfa því margs
að spyrja um þessar mundir. Þetta
var mest utn rætt um leitirnar í
haust. Varð því umtalið satn-
tvinnað fjárheimtunum heima fvrir
og varð það alinent fært í þenn-
an búning á vörum manna á
milli: