Vesturland - 12.10.1931, Side 1

VESTURLAND
VIII. árgangur,
ísafjörður, 12. okt. 1931.
39. tölublað.
„Eg ætlaði ofan hvort sem var1’
Ríkisstjórnin hefir undanfarna
daga sent út hugleiðingar sínar,
bæði í Tímanum og gegnum út-
varpið, um gengishrun íslensku
krónunnar. Er þar lögð alúð við
að koma inn hjá landsmönnum
röngum hugmyndum um málið,
bæði í því að breiða yfir hinar
eiginlegu orsakir verðfallsins á
krónunni, og villa mönnum sýn
um afleiðingar gengisfallsins.
Vesturland vill nú biðja lesend-
ur slna að horfa með opnum
augum á þetta mál og leitast við
að álykta sjálfa út frá þeim rök-
um og staðreyndum, sem allir
geta sannprófað.
Það fyrsta, sem menn verða
að gera sér grein fyrir er það, á
hverju verðgildi gjaldeyrisins bygg-
ist. En gjaldevririnn, peningarnir,
er ekkert annað en ávísun á verð-
mæti. Ef jafngildi þessarar ávis-
unar eða meira er til i verðmæt-
um, þá á hún að vera fullgild.
Þvl er talið að gjaldeyrir þjóðar,
sem flytur jafn mikið eða meira
út af vörum, en hún kaupir að,
þ. e.: framleiðir meiri verðtnæti
en hún eyðir, sé öruggur. Hann
er þá ávisun á jafngildi sitt í verð-
mætum, og því óhætt fyrir hvern
mann að taka við honum, kaupa
hann, affallalaust.
Hvernig er nú ástandið hjá okk-
ur í þessu efni? Því geta verzl-
unarskýrslurnar svarað:
Árið 1928 fluttu íslendingar út
vörur fyrir 15 milj. og 600 þús.
kr. meira en þeir fluttu inn. Þeir
framleiddu meira en þeir eyddu.
Að baki gjaldeyri þeirra voru
þvi næg verðmæti.
En s. 1. ár, 1930, fluttu íslend-
ingar út um 9 milj. kr. minna en
þeir fluttu inn. Þeir eyddu meiru
en þeir framleiddu.
Þegar um öryggi gjaldeyrisins
er að ræða, kemur til greina hvert
traust aðrar þjóðir hafa á fjárhag
landsins. Sttax og þjóðin eyðir
ineiru en hún getur greitt með
ávexti iðju sinnar, framleiðslu,
veiklast tiltrúin til skilsemi hennar
og þeirra ávísana sem hún gefur,
gjaldeyrisins. Rekstur ríkisbúsins
og skuldaskifti við önnur lönd
eru þar þung á metum. Strax og
rikið hefir tekjuafgang eitthvert
ár, eða minkar skuldir sínar, vek-
ur það traust. Það hefir þá haft
meiri tekjur en eyðslu.
Hvernig er þessu háttað hjá
islenska ríkinu?
S. 1. ár var um 7 miljón kr.
halli á búrekstri ríkissjóðs. Hann
eyddi þessum mun meiru, en
tekjur hans hrukku til. Muninn
varð að jafna nieð látium erlend-
is.
Rlkisstjórnin sjálf gefur þá op-
inbera skýrslu, að skuldir ríkis-
sjóðs hafi í árslok verið 40 milj.
kr. Slíkar hagskýrslur kynna allir
erlendir fjártnálatnenn sér. Vext-
irnir einir af þessari upphæð eru
2l/2 tnilj. kr. Og með aíborgun-
um verður það ekki undir 31/2
milj. kr. greiðslu á ári. En það
svarar til :/4 af öllum áætluðum
tekjum fjárlaganna fyrir 1932. Auk
þessa eru svo einkaskuldir.
Þessar greiðslur út úr landinu
eru sama sem aukinn innflutning-
ur og gerir verzlunarjöfnuðinn
óhagstæðari.
Landsbankinn annast mest öll
viðskifti landsins við útlönd.
Hvernig er nú hagur hans gagn-
vart erlendu viðskiftabönkunum,
og hvaða breytingar hafa þar á
orðið síðustu árin?
Eftirfarandi skýrsla úr reikning-
um bankans sýnir þetta:
31. des. ’28 nettó inneign kr. 11726244,01
31. des. ’29 „ „ „ 9566502,28
31. des. ’30 „ „ „ 2217469,45
31. ág. ’31 nettó skuld „ 7789411,45
Hag bankans gagnvart við-
skiftabönkunum hefir hrakað ár
frá ári, uns hann er kominn í
nær 8 milj. kr. skuld. Allt þetta
hlýtur að veikja traust á fjárhags-
legu öryggi landsins, og er hinn
eðlilegi og venjulegi aðdragandi
gengishruns.
Búskaparlag okkar sjálfra er
hin eiginlega orsök gengisfallsins.
Þótt verðfall krónunnar hafi verið
framkvæmt um leið og pundið
féll, er það blekking ein að geng-
isbreyting þess sé hin raunveru-
lega orsök. Orsökin er raunveru-
lega fjármáiaóstjórnin hjá okkur
sjálfum, og gengishrunið hlaut að
koma, þótt engin breyting hefði
orðið á pundinu. Og þess vegna
verðum vér að gera oss vel ljóst,
að mjög litlar líkur eru fyrir því
að krónan geti aftur hækkaó um
leið og pundið, nema hér verði
algerlega breytt um búskapariag,
og læknaðar þær meinsemdir, sem
óstjórn siðustu ára hefir skapað.
Þá reynir ríkisstjórnin að koma
inn þeirri skoðun hjá fslendingum
að gengisfallið hafi engar veru-
legar afleiðingar til óhagræðis
fyrir þá. Söluverð fslenzkra afurða
muni hækka í svipuðu hlutfalli og
aðflutt vara hækkar og jafnvel
reynir hún að telja mönnutn trú
um að aðfluttar vörur frá ýmsum
löndum þurfi ekki að hækka.
Þetta er blekking, og er hér
bezt að styðjast við staðreyndir.
Það ætti nú reyndar að vera
hverjum manni skiljanlegt, að þeg-
ar kaupmáttur isl. krónu minkar,
muni þurfa fleiri krónur en áður,
til að kaupa sama vörumagn, ef
framleiðslukostnaður þeirra vara
er hinn sami miðað viö gull, og
er ekki ástæða til að ætla annað
en að svo verði. En hér þarf
enga fræðimensku, því staðreynd-
irnar eru þegar fyrir hendi. Ensk
viðskiftafirmu hafa þegar tilkynnt
hingað verðhækkun í svipuðu
hlutfalli og krónan er fallin. Og
heildverzlanir hér hafa þegar breytt
verðlagi á nauðsynjavöru skv.
eftirfarandi skýrslu:
Meðal heildsöluverð í Reykja-
vfk pr. 100 kg. 15. sept. Kr. 1. okt. Kr.
Kaffi 173,00 176,67
Rúgmjöl 18,30 19,71
Hveiti 1. 28,33 29,45
Hrfsgrjón 27,85 32,00
Hafragrjón 30,95 35,90
Sagogrjón 43,83 46,20
Kartöfluinjöl 26,78 29,20
Heilbaunir 45,00 47,33
Molasykur 51,05 54,50
Strásykur 41,53 45,00
Þetta er hækkun á fyrirliggjandi
birgðum, en sjálfsagt rná búast
við nýrri hækkun, ér nýjar birgðir
verða fluttar inn.
Þá er það eflaust misskilningur
eða blekking hjá rfkisstjórninni að
verð á ísl. útfl. vörum muni hækka
í hiutfalli við gengisfall krónunn-
ar. Að sönnu væri þetta eðlilegt,
ef ekki kæmi fleira til greina. En
nú stendur einmitt svo á, að mikil
sölutregða er á fsienzkum afurð-
um. Vöntun á eftirspurn hlýtur
að koma í veg fyrir verðhækkun
að minsta kosti fyrst um sinn.
Nokkur sönnun er þegar orðin
fyrir þessu. Vitanlegt er, að er-
lendir kaupendur eru fljótir að
átta sig á slíkum hlutum sem
gengisbreytingum. En ekki verður
þess vart að neitt lagist með boð
í fisk, kjöt, gærur, né aðrar fsl.
útflutningsvörur.
Menn verða því að gera sér
það Ijóst, að þetta gengishrun á
ísl. krónu hlýtur að leiða til auk-
innar dýrtfðar. Og þvf miður leiðir
það að líkindum af sér aukna erf-
iðleika fyrir atvinnuvegina, því
vafalaust er að allar aðfluttar
vörur t. d. til útgerðar, svo sem
kol, salt, veiðarfæri, matvæli o.fl.
hlýtur að hækka, en afurðirnar er
hætt við að standi í stað, að
minsta kosti um sinn.
Stjórnin talar við Dani.
Grænlandsmálið, landhelgis
gæzlan o. fl.
2/3 rikisstjórnarinnar hafa dvalið
í Danmörku undanfarið til að tala
máli voru við sambandsþjóðina.
Undarlegt er það og nokkuð hart,
að allsstaðar má rekja slóð þess-
ara fáráðlinga til óþurftar og
minkunar^ íslandi. Og þetta eiga
að heita æðstu valdsmertn rfkis-
ins „ og umboðsmenn þess, til að
gæta hagsmuna þess, sérstaklega
gagnvarts)sainbandsrfkinu. Það er
eins og himijtakmarkalausi Dana-
sleikjuháttur, og hreyknin yfir því
að fá að aka sér upp við kon-
ungsvaldið taki að hálfu frá þeim
vitið, og að öllu leyti dómgreind
eða mat á þvf, hvað hæfi mönn-
uin í þeirra stöðum að gera.
Forsætisráðherrann hefir ekki
fyr danska jörð undir fótum, en
hann íer að tjá Dönum hollustu
sína í Gfænlandsmálinu, og þann
ásetning að vinna þeim allt í vil.
„Þér vinn eg, konungur, það sem
eg vinn“ I
í því sambandi er dálítið bros-
legt skjallið um Einar Arnórssou.
Stjórnin varð, sem kunnugt er, að
flýja til hans, og fá hann til að
taka að sér sókn vora í Græn-
landsmálinu. En þegar hún var
að verja þingiofið með Dönum í
vor, hafði hún skrifað og látið
skrifa takmarkalausar skammir um
E. A. Þá var hann einhver léleg-
asti lögfræðingur á íslandi, frá-
munalega skilningssljór, þekking-
arlaus og óvandaður.
Nú kveður við annan tón hjá
Tr. Þ. Nú, er hann þarf að tjá
Dönum hollustu sína í Grænlands-
málinu, er þessi margníddi próf.
E. A. orðinn lærðasti og skarp-
asti lögfræðingur íslands. Það á
svo sem að tryggja Dönum það,
að málstaður þeirra sé í góðs
manns höndum!
Þetta er nú allt meinlítið. Það
er ekki til annars en að hlægja
að þvf. Og náttúrlega er það ekki
beinlínis skemtilegt fyrir ísland,
að æðsti valdsmaður þess komi
fram eins og hreykið flón er-
lendis.
En stjórnin virðist hafa unnið
fleira fyrir ísland í þessari ferð,
og nokkru lakari tegundar.
Eins og kunnugt er, áskildu
Danir sér í Sambandslögunum rétt
til þess að hafa á hendi gæzlu
fiskiveiða í íslenskri landhelgi,
wundir dönskum fána“.
Það vita allir, hve mikið áhuga-
mál Dönum er að halda einhverju
drottnunarvaldi á íslandi, en auk
þess telja þeir þessa landhelgis-
gæzlu alltaf fram sem endurgjald
fyrir réttinn til fiskiveiða islenskri
lándhelgi.
Auðvitað er það mjög lítillækk-
andi fyrir ísland sem sjálfstætt
ríki, að þola lögregluvald annars
rfkis, þó takmarkað sé. En ts-
lendingar urðu að ganga að þessu
til samkomulags, máttu og teljast
til neyddir, þvf þá átti ísland ekk-
ert gæzluskip. En íslendingar
fengu sett í samninginn þennan
varnagla (8. gr.): „Þar til ísland
kynni að ákveða, að taka hana
(landhelgisgæzluna) i sínar hend-
ur að öllu eða nokkru leyti“.
Nú hafa ísleudingar tekið land-
helgisgæzluna raunverulega f sín-
ar hendur. Þeir hafa keypt þrjú
gæzluskip. Og ef þau fengju að
hafa frið við landhelgisgæzluna
fyrir snattferðum, geta þau haldið
uppi svo fullkominni gæslu sem
þörf er á. Gæzla Dana hér við
land er og aðallega í því fólgin