Heilbrigðismál - 01.06.1985, Side 11

hægt að beina til þeirra tilmælum um
hvernig þeir eigi að haga starfi sínu
og hvaða verkefni eigi að sitja fyrir.
Ráðuneytið hefur ekki fengið að
ráða tannlækna eða annað starfslið
til að sinna fyrirbyggjandi starfi í
tengslum við annað starf á heilsu-
gæslustöðvum. Það hefur því farið
eftir aðstæðum á hverjum stað hverj-
ir hafa sinnt hvatningu ráðuneytisins
og beitt sér fyrir forvarnarstarfi. Oft
eru það kennarar, hjúkrunarfræð-
ingar, Ijósmæður, eða læknar.
í námi þessara stétta er ekki
reiknað með því að þær annist þessi
störf þótt grundvallaratriðin séu ein-
föld og auðveld í framkvæmd.
Á hinum Norðurlöndunum annast
tannfræðingar að mestu leyti þessar
forvarnir tannsjúkdóma. Nám þeirra
tekur 2-3 ár, oftast eftir stúdents-
próf, og er menntun þeirra þjóð-
hagslega mjög hagkvæm. Því miður
hefur menntun þeirra enn ekki hafist
hérlendis, svo að varla mun vera
hægt að reikna með tannfræðingum
til þessara starfa hér, svo að um
munar, fyrst um sinn.
Þá hefur ráðuneytið beitt sér fyrir
útgáfu nyndabóka með fræðslu fyrir
verðandi mæður og einnig gefið út
fræðslubæklingana „Biti milli mála“
og „Hreinar tennur", sem dreift var
til allra nemenda í grunnskólum
landsins á svonefndum tannverndar-
degi 29. janúar s.l. og tannhirðudegi
16. apríl s.l. Tókst með aðstoð fjöl-
miðla að vekja nokkra athygli á
þessum málum. Einnig hefur verið
góð samvinna við menntamálaráðu-
neytið og kennara um þessi mál.
Til þessarar starfsemi var veitt sér-
staklega 300 þúsund krónum árið
1983, sem er lítið með tilliti til þess
að hið opinbera greiddi líklega um
160 milljónir, á sama tíma, fyrir
tannviðgerðir og tannréttingar og
rúmar 4 milljónir í styrk fyrir ferðir
barna og fylgdarmanna þeirra vegna
tannréttinga.
Æskilegt væri að sameina aðila
sem vinna tannverndarstörf og ef til
vill stofna einhvers konar tannvernd-
arráð. í því ættu sæti fulltrúar frá
Heilbrigðisráðuneytinu, Tannlækna-
félagi íslands, tannlæknadeild Há-
skóla íslands og Tryggingastofnun
ríkisins. Tannverndarsjóður, sem
ætlaður er til að fjármagna
tannverndarstarf, ætti að vera undir
stjórn slíks tannverndarráðs, sem
þyrfti að ráða tannfræðing til starfa.
Gæti tannfræðingurinn m.a. ferðast
milli skóla landsins og kennt
tannvernd og þannig stuðlað að for-
vörnum.
Því miður hefur fé tannverndar-
sjóðs verið lítið nýtt en í honum
munu vera yfir 4 milljónir króna.
Tannlæknisþjónusta fyrir skóla-
börn er víða óskipuleg hérlendis og
tilviljanakennd. Á þeim stöðum þar
sem börnin eru ekki kölluð inn til
eftirlits reglulega, virðist raunin
verða sú að þriðjungur þeirra fer
ekki til tannlæknis fyrr en þau fá
verk eða bólgu. Afleiðingin er sú að
þegar þau loksins koma verða við-
gerðirnar umfangsmiklar og dýrar.
Einnig verða tennurnar veikari á eft-
ir, ef þær tapast hreinlega ekki.
Af þessu leiðir að hérlendis er
fjöldi rótfylltra tanna, gullkróna og
tannréttinga óvenju inikill. Þessu
átta yfirvöld og aðrir sig oft ekki á og
halda að komi ekki reikningar fyrir
einhver börn eitt árið þá sé það
sparnaður, en þessu er öðruvísi far-
ið, því að loksins þegar reikningarnir
berast eru þeir mjög háir.
Ekki hefur heldur verið lögð nægi-
leg áhersla á tennur forskólabarna.
Sá skilningur virðist enn vera ríkj-
andi að þar eð þær eigi eftir að víkja
þurfi ekki að leggja eins mikla
áherslu á þær. Þetta er auðvitað
rangt. Verði að draga úr barnatönn
getur afleiðingin orðið sú að kjálk-
inn vaxi ekki eðlilega og því þurfa
þessi börn oftar en eðlilegt er að fá
tannréttingu. Enda er eftirspurnin
eftir tannréttingum hérlendis óvenju
mikil. Nú starfa 10 sérfræðingar að
tannréttingum hér á landi en aðeins
91 í Finnlandi (sem samsvarar 4 hér)
og 118 í Danmörku (sem samsvarar
5 hér).
Önnur afleiðing þess að barna-
tönn tapast of fljótt er að börnin
venjast á að velja helst fæðu sem þau
þurfa sem minnst að tyggja og kjósa
að renna henni niður ótugginni með
gosdrykk.
Niðurstaðan er því sú að
tannlæknisþjónustan skilar ekki
þeim árangri sem æskilegur er. Hið
opinbera hefur veitt til hennar fé án
þess að gera sér ljóst gildi forvarnar-
starfs og án þess að ákveða, hvað
gera skuli, í hvaða forgangsröð veita
skuli þjónustuna og hverjir eigi að
gera það. Eitt brýnasta verkefnið í
dag er að yfirvöld setji slíkar reglur.
Magnús R. Gíslason er yfir-
tannlæknir í Heilbrigðis- og trygg-
ingamálaráðuneytinu.
HEILBRIGÐISMÁL 2/1985 1 1