Alþýðumaðurinn - 25.11.1987, Blaðsíða 4

4 - ALÞÝÐUMAÐURINN
Leiðari
Hávaxtastefnan
er komin í þrot
Það sem af er þessu ári hafa útlánavextir hækk-
að um nær 100%. Þetta eru vextir ofan á verð-
tryggingu, og lætur nú nærri, að raunvextir séu
um 34%. Þetta vaxtaæði má rekja til postula
hávaxtastefnunnar, sem í 9 ár hafa haidið því
fram, að eftirspurn eftir fjármagni mætti hemja
með háum vöxtum. Kenningar þeirra eru ekki
gildari en svo, að eftispurn eftir fjármagninu
hefur aldrei verið meiri en síðustu árin, og fjár-
festingar hafa aldrei verið meiri, a.m.k. á Stór-
Reykjavíkursvæðinu.
Áhrif hávaxtastefnunnar eru þegar orðin
skelfileg. Það er gjörsamlega búið að lagskipta
þjóðinni í ríka og fátæka. Þessi efnalega stétta-
skipting hefur aldrei verið meiri síðan á tímum
einokunarverslunarinnar. Nú er stefnt að því
leynt og Ijóst, að gera hundruð og þúsund fjöl-
skyldna gjaldþrota, og gleggsta vitnið um það
eru nauðungaruppboðsauglýsingar dagblað-
anna og tölur frá fógetum um gjaldþrotaskipti.
Hávaxtastefnan er einnig farin að hafa veru-
leg áhrif á fyrirtæki í undirstöðuatvinnu-
greinunum, sem hafa komist í mikinn greiðslu-
vanda. Þetta bitnar auðvitað harðast á lands-
byggðinni. Hávaxtastefnan virkar sem hemill á
stofnun nýrra atvinnufyrirtækja, enda með ólík-
indum, að þau geti borið arð, sem stendur undir
vaxtagreiðslum af verulegum lánum.
Lagskipting þegnanna kemur Ijóslega fram í
dæmum, sem Brynjólfur Jónsson, hagfræð-
ingur, nefndi í grein fyrir skömmu. Jón
Jónsson, launþegi, er að byrja búskap og kaup-
ir sér ibúð, sem hann staðgreiðir fyrir tvær mill-
jónir króna. Jón borgar úr eigin vasa eina mill-
jón og fær eina milljón króna að láni. Lánið skal
hann greiða í einu lagi eftir 9 ár. Þá verður hann
að greiða rösklega 2 milljónir króna, sem er
rúmlega íbúðarverðið. - Sigurður Sigurðsson á
hins vegar liðlega 2 milljónir króna, sem hann
kaupir ríkisskuldabréf fyrir. Eftir átta og hálft ár
á hann fjórar milljónir, eða jafnvirði tveggja
íbúða.
Þetta eru skýr dæmi og geta menn leikið sér
að öðrum og hærri tölum, og séð hver útkoman
verður. Fjármagnseigendur geta t.d. ávaxtað
fjármuni á verðbréfamarkaði með miklu betri
árangri en felst í því að kaupa ríkisskuldabréf.
Ein af ástæðunum fyrir þessu ástandi er sú,
að verðbréfamarkaðurinn hefur fengið að leika
lausum hala og yfirbjóða vexti banka og lána-
stofnana, sem síðan hafa orðið að fylgja á eftir
í kapphlaupinu um fjármagnið.
Þessir háu vextir hafa haft gífurleg áhrif á
verðbólguþróunina. Atvinnurekstur í verslun og
þjónustu, sem hefur fjárfest óvenjumikið að
undanförnu, hefur getað flutt vaxtakostnaðinn
yfir í verðlagið, sem fyrir bragðið hefur hækkað
mjög mikið. Kaupgetan hefur minnkað, verka-
lýðshreyfingin kallar á auknar kjarabætur og
hringnum er lokað. Postular hávaxtastefnunnar
gefa lítið fyrir þetta. Formúlan blívur.
Enginn dregur í efa nauðsyn raunvaxta, en
þeir eiga að vera á bilinu 2-3%. Afsakanir há-
vaxtapostulanna hafa verið þær, að vextir þurfi
að vera svipaðir hér og í helstu viðskiptalönd-
um. Þeir eru þegar orðnir mun hærri. En engin
stöðvun er fyrirsjáanleg á vaxtahækkunum.
Jafnvel yfirlýsingar virtustu vísindamanna á
sviði hagfræði í Bandaríkjunum í kjölfar verð-
bréfahrunsins um alvarlegar afleiðingar há-
vaxta, hafa ekki áhrif á íslenska hagfræðinga,
sem eitthvað eiga undir sér. Þeir halda óbreyttri
stefnu eins og bjórhestar. - Þessa menn verður
að stöðva!
Árni Gunnarsson:
segja hreint út að núverandi
ríkisstjórn geti farið að pakka
saman, en ekki að vera að finna
útgönguleiðir með þessum hætti.
Mér finnst þetta mál vera komið
á svo alvarlegt stig að menn verði
að fara að hyggja að því yfir höf-
uð hvort einhver alvarlegasta og
djarfasta tilraun sem gerð hefur
verið um áratugaskeið til að
koma skikk á efnahagsmál þjóð-
arinnar eigi að fara út um þúfur
vegna þess að einstakir stjórnar-
þingmenn geta ekki komið sér
saman um veigamikil hagsmuna-
mál þjóðarinnar og þjóðfélags-
þegnanna.
Áhrif hárra vaxta
Mig langar aðeins að fara nokkr-
um orðum um það sem mér
finnst raunverulega skipta máli í
allri þessari umræðu sem hér hef-
ur farið fram og á eftir að fara
fram. Við erum að tala um stórt
og viðkvæmt mál. Við erum að
tala um fleiri milljarða króna og
ráðstöfun þeirra. Þetta er ekkert
smámál. Auðvitað getur það
komið fyrir að menn greini á um
frv. af þessu tagi en það hefði
verið eðlilegra að leysa þau
ágreiningsmál inni í þingflokkn-
um. Ég vil benda á það sem hefur
Vaxtastefnan komir
í umræðum, sem urðu á Alþingi fyrir skömmu um húsnæðis-
frumvarp Jóhönnu Sigurðardóttur, félagsmálaráðherra,
ræddi Arni Gunnarsson, alþingismaður, m.a. um áhrif
hávaxtastefnunnar á húsnæðismarkaðinn og gagnrýndi hana
mjög. Hann fjallaði einnig um lánskjaravísitöluna, sem hefur
18-faldast frá því hún tók gildi, og þátt lífeyrissjóðanna í fjár-
mögnun húsnæðiskerfisins. Hluti af ræðu hans fer hér á eftir:
Herra forseti. Það er hægt að
hafa langt mál um frv. til 1. um
breyt. á lögum um Húsnæðis-
stofnun ríkisins sem hér liggur
fyrir en það eru þó einkum til-
teknir þættir sem ég hef áhuga á
að ræða hér. Þá langar mig fyrst
að fara nokkrum orðum um þær
deilur stjórnarsinna sem hafa
komið upp í tengslum við þetta
mál.
Ummæli fyrir neðan
allar hellur
Það tungumál sem þar hefur
verið talað er þess eðlis að það
verður að ætla að um alvarlegan
trúnaðarbrest sé að ræða innan
þessara flokka. Ég verð að segja
það sem skoðun mína að t.d.
ummæli hv. þm. Páls Pétursson-
ar, sem jafnframt er formaður og
talsmaður Framsfl., um hæstv.
félmrh. eru fyrir neðan allar
hellur. í viðtali við fréttamann
Bylgjunnar fyrir nokkru segir
þessi hv. þm., og lætur frétta-
mann hafa eftir sér „að texti frv.
sé óvenju illa unninn, orðalag sé
óskýrt og að greinargerðin sem
fylgi frumvarpinu sé að hluta til
rugl.“ Þessi hv. þm. segir enn-
fremur sjálfur í viðtali við stöð-
ina: „Félagsmálaráðherra er
óskaplega ný í starfi. Þetta er
hennar fyrsta þing og hún er
ákaflega óþolinmóð.“ Mér finnst
persónulega hér svo harkalega
talað niður til hæstv. ráðherra að
formaður þingflokks Framsfl.
geti ekki verið þekktur fyrir
svona munnsöfnuð. Ég leyfi mér
að efa það að hann hefði talað í
þessa veru ef hæstv. ráðherra
hefði verið karlmaður.
Það hefur einnig komið fram
hjá stjórnarsinnum að þetta frv.
stríði gegn samningum við aðila
vinnumarkaðarins sem ég dreg
hins vegar stórlega í efa. Þeir
hafa ekki fært rök fyrir þeirri
staðhæfingu sinni og þótt þeir
hafi fengið til stuðnings við. sig
forseta Alþýðusambands íslands
þá hygg ég að hann mæli ekki fyr-
ir hönd verkalýðshreyfingarinn-
ar.
Hverjir mismuna
hverjum?
Hv. stjórnarþingmenn sem hér
hafa talað, einkum þó og sér í
lagi hv. framsóknarmenn - og ég
harma að þeir skuli taka þessa
afstöðu því ég taldi þá sitja í fé-
lagshyggjuflokki, a.m.k. hafa
þeir gefið sig út fyrir það að vera
flokkur félagshyggju og sam-
vinnu og að við ættum margt
sameiginlegt í baráttunni fyrir
þeim málaflokki sem hér um ræð-
ir - þeir hafa látið orð um það
falla að jafnvel lífeyrissjóðirnir
gætu gripið til þess ráðs að draga
í land með skuldabréfakaup „ef
þeim finnst skjólstæðingum sín-
um mismunað", eins og einn hv.
þm. Framsfl. komst að orði. „Ef
þeim finnst skjólstæðingum sín-
um mismunað.“ Svo mörg voru
þau orð. Er verið að mismuna
skjólstæðingum lífeyrissjóðanna
ef reynt er að koma í veg fyrir að
hátekjufólk og stóreignafólk fái
lán úr Byggingarsjóði ríkisins?
Þetta er spurning sem ég varpa
fram.
Ég hygg að ef fram heldur sem
horfir í þeim umræðum og deil-
um sem hér hafa hafist þá eigi
menn að vera heiðarlegir gagn-
vart sjálfum sér og öðrum og
verið að gerast hér á landi á allra
síðustu árum. Hvernig stendur á
því að þessi málaflokkur er orð-
inn svona ofurviðkvæmur og erf-
iður viðfangs? Ástæðan er auð-
vitað fyrst og fremst sú að há-
vaxtastefna sú, sem hér hefur
verið fylgt, hefur haft þau áhrif
að fólk leitar eftir niðurgreiddu
fjármagni, eftir niðurgreiddum
vöxtum. Ég hygg að eftirspurnin
eftir húsnæðisstjórnarlánum sé
nokkuð í réttu hlutfalli við það
hvað vextir hafa verið að hækka á
undanförnum árum. Það er svo
komið að það dettur engum heil-
vita manni í hug að fara til síns
eigin lífeyrissjóðs til að biðja um
lífeyrissjóðslán sem nú ber 9%
vexti ofan á verðtryggingu.
Eftirlit seðlabanka
brugðist
Ég lít svo á að fólk hafi á síðustu
árum leitað óeðlilega mikið til
Byggingarsjóðs ríkisins eftir lán-
um vegna þess hve fjármagnið á
hinum almenna markaði hérlend-
is er orðið dýrt. Þetta er stóri
vandinn og við þessum vanda
verðum við að bregðast. Ég verð
að segja það eins og er að mér
þótti verulega notalegt að hlusta
á hæstv. utanrrh. tala í útvarps-
umræðunum í gær og lýsa þeirri
skoðun, sem ég lýsti í þingræðu
fyrir nokkru, að, eins og hann
orðaði það með leyfi forseta,
„fjármagnið hafi leikið lausum
hala og til þess megi rekja þensl-
una sem nú ógnar efnahagslífinu
öllu.“ Hann segir ennfremur að
einnig megi lesa úr þjóðhagsáætl-
un að eftirlit það sem Seðlabanka
var falið samkvæmt lögum hafi
brugðist. Raunvextir væru hér
mun hærri en í nágrannalöndun-
um eftir vaxtafrelsið en skilyrði
þess hefði verið eðlilegur vaxta-
munur og svipaðir raunvextir hér
og í helstu viðskiptalöndum
okkar. Vaxtamunurinn hefði hins
vegar aukist og gerðist varla
meiri en hér á landi.