Eyjablaðið - 31.10.1926, Blaðsíða 2

EYJABLAÐIÐ
T KENNINGAR^
I MARXISMANS
I.
Yísindalogur socíalismi og
hugsjóna-socíalismi.
Flestum raun það kunnugt að
höfundur hins nýiri socíalisma er
Karl Marx. Nefnist stefna hans
vísindalegur socialismi til skilgrein-
ingar frá öðrum socíalistiskum j.
kenningum svokallaðra hugsjóna |
socialista og skal hjer skýrt frá
stefnum. þessum og hvað það er j
sem skiftir leiðum.
Bað er sameiginlegt hinum ýmsu |
stefrium socialista, að frelsa verka- f
manninn írá eymd þeirri, noyð og
úr-kynjun, sem hann er háður ►
nú á tímum. Það er sameiginlegt
öllum socíalistum, að orsök þessar-
ar neyðar er ekki liáð vilja mann
anna, heldur staðháttum þeim og
framleiðsluskilyrðum sem menn
eiga við að búa undir skipulagi
auðvaldsins.
Bví hlýtur og öllum socíalistum,
að koma saman um, að til þess
að bæta úr neyðarkjörum verka
manna, sje eina leiðin, að afnema
búskaparháttu auðvaldsins.þ.e. hina
frjálsu samkepni.
Þetta er atriði sem allir socia-
listar koma sjer saman um. Atriði
sem greinir þá frá íhaldi og borg-
urum. Sá sem ekki aðhyllist þess
ar meginlínur socialismans, og álít-
ur þær rangar, hann er enginn
socíalisti.
Fvr á tímum. Fyrir nokkrum
áratugum voru socialistar, sem
hjeldu að ástandinu mætti breyca
með lægni, að hægt væri að út-
rýma auðvaldinu, með smá hrekkja-
brögðum, ef svo mætti að orðikom-
ast. Beir hjeldu að það væri um
að gera, að sýna, hvernig þjóðfje-
lagið liti út, án auðvalds og án
fjársöfnunar til handa einstökum
mönnum, og sýna á þann hátt
fram á, hve alt gengi betur en í
auðvaldsríkinu. Fyrsta skreflð var
þá það, næst á eftir gagnrýningu
og lýsingu, á ástandinu, eins og það
er, að gera áætlanir og di aga upp
myndir af hinu komandi ríki socia-
lista. Jafnframt þessum skýjaborg-
um átti og ef hægt. væri, að gera
lifandi tilraunir, sem hægt væri að
sýna öllum heimi, sem hina rjettu
fyrirmynd. Pá hlyti að vera hægt
sannfæra menn um ágæti hins
nýja ríkis og, hvernig hægt. væri að
láta bæði látækum og rikum líða
miklu betur en áður. Bá myndu
þjóðirnar með lagabreytinguin og
endurbótum, gerbreyta þjóðskipulag*
inu. Urn þessa socíalista farast
Engels svo orð:
„Þjóðfjelagið sýndi hvar sem
á var litið misfellur uar; að lag-
færa þær var hlutverk hinnar
hugsandi skynsemi. Málið snjer-
ist um, að finna upp nýtt
fullkomnara kerfi þjóðfjelagsskip
unar aem átti að troða uppá
þjóðíjelögin ineð hjálp undihóð-
urs og ef mögulegt, væri með
fyrirmyndar tilraunum".
Þetta eru þá höfuðeinkenni þess-
arar socíalitisku stefnu, að finna
upp framtiðarríkið og útbúa fyrir-
myndina. Bessar framtíðar skýja-
borgir, eru á útlendu máli nefndar
„Utopia„ (grískt u = nei, topos
— staður. þ.e. enginn staður). Þess
vegna er sagt að stefnan sje „u-
topiskur socialismi" eða á íslensku
hugsjóna janaðarstefna.
Gegn þessari stefnu stendur áönd-
verðum meiðí, hinn yngri socía-
alismi, sem Marx grundvallaði.
Sjerhver skýjaborg, er af honum
niður moluð í eitt skiíti fyrix öll.
Hann vill ekkert með loftkastala og
drauma. Hann grunvallar stefnu
sína á köldum og ströngum vísinda-
rannsóknum. Pess vegna er stefna
Marx nefnd hinn vísindalegi socía
lismi.
En hvað þýðir það, að Marx
grundvallar kenningar sínar á köld-
um og ströngum vísindarannsókn-
um?
Til þess að skilja það verður
oss fyrst að spyrja: Hvað eru vísindi?
Yísindi — skýringin felst í sjálfu
orðinu, að verða einhvers vís, vita,
fræðast. En hvers getur maður orð-
ið vís? Af staðreyndum. þ.e. atvik-
um og hlutum sem raunverulega
eru fyrir, Bar með er sagt að vís-
indi styðjist eingöngu við staðreynd-
ir — veruleikann. Bví liggur það
í hlutarins eðli, að verksvið vísind-
anna, er fyrst og fremst ekki
íramtíðin, heldur nútiðin, og liðni
tíminn. Staðreyndir eru ekki til i
ókomnumtíma. Staðreyndir tilheyra
annaðhvort liðinni eða líðandi
stund.
Um fram alt hljótum við þá að
slá þessu föstu. Vísindi gefa sig
aldrei að ímyndunarrugli eða spá-
dómum um það sem í framtíðinni
gæti orðið eða kynni að verða,
heldur fjalla vísindin um þau atvik
og þá hluti sem virkilega eru fyrir
hendi eða liafa verið það. Út frá
þekkingu á nútíð og fortíð og út
frá þekkingu á staðreyndum hljóta
öll vísindi að ganga.
Petta er þó» ekki tæmandi skýr-
ing. Menn getfc, vitað um fleira, an
staðreyndir, menn geta vitað um
samhengið milli staðreyndanna. Hjer
er það, sem í daglegu tali er nefnt
orsök og alleiðing. Og að lokum er
það þriðja, sem vísindin eru bundin
við. Hvernig hafa menn komist að
staðreyndum, án hverra engin vís-
indi væru til? Menn hafa lcitaö og
rannsakað. Því er það að rannsókn
er vísindunum nauðsynleg, því án
rannsóknar væri yfir höfuð engin
þekking til.
Bessi þrjú aðalatriði mynda til
samans eðli vísinda.—
1. Þekking á staðreyndum
2. Þekking á samhengi stað-
reynda.
3. Rannsókn og Ijet eftir æ
meiri þekkingu.
Eins og áður hefir verið fram-
tekið eiga vísindin ekkert skylt. við
framtíðar skýjaborgir, eða drauma,
því þau eru einungis bygð á nú-
tíð og fortíð.
Bó skyldi enginn taka, það sem
hjer heflr sagt. verið á þann hátt,
að framtíðin 'sje útilokuð og óvið’
komandi ransóknum vísindanna.
Meira.
Slæmur málstaður.
Loksins kom Skeggi út s. 1.
þiiðjudag. Hafa einhver veðrabrigði
orðið í Lásakoti — svo hægt hef-
ur verið að gefa hann út. Um
kosningarnar kom hann ekki út, og
vissu allir Vestmannaeyingar ás-
stæðuna.
Svo slæmur er málstaður höfð-
ingjanna, að þeir geta eigi mót-
mælt neinum af þeim sökum sem
borið var á þá í laugardagsblaði
Eyjablaðsins. Er það hart fyrir
yíirráðsstjettina að geta ekki var-
ið sínar egin gjörðir.
En Skeggi hefir kunnað að læra
af öðrum auðvaldsblöðum sem
skjóta sjer fram hjá málefnunum,
en leggja mesta áherslu á aukaat-
riðin. Snýr hann sjer að því, að
telja ritstjórn Eyjablaðsins sjálf-
hælna og nefnir í því sambandi
greinarstúf í síðasta blaði. En
Skeggi heflr farið þar vilt eins og
svo oft áður, þvi slæmt er fyrir
blinda menn að rata. Greinina
hafði enginn úr ritstjórninni skrif-
að, heldur verkamaður sem við-
staddur var á fundinum. Pað er
þó nokkuð gott. við þetta Skeggja-
braml. Hann segir að ræða Kjart-
ans Norðdahls hafl veríð sú besta
sem flutt var á fundinum af hálfu
jafnaðarmanna. En það sem Kjart
an lagði mesta áheislu á var það
að Ihaldsfiokkurinn væri á leið niður
á við og gengi i>ví nieð dauðanu
í brjóstinu.
DANS.
(Stemning)
Salurinn i Nýja-Bíó skrýddur.
Blátt, hvítt, rautt.
Isienskir litir!
Islenskt fólk!
Úr píanóhorninu gjalla tónarnir:
„Hvad gör du med dít Knæ, lille
Hans?“
Iþróttamenn snúast. I þvögunni
synda feitlægnir heldri menn,
Skjannahvit brjóst niður á miðju.
Heiðursgestir, ræðumenn, menn
sem kunnaað meta íþróttir, menn
sem takandi er mark á!
I röðum situr kvensveitin. Ang-
andi haustrósir. Vermireitir íþrótta-
lífsins.
Hvítt, blátt, grænt, rautt. Lita-
hringíða — naktír armar, laðandi
mjúkt, heitt.
Dansinn dunar „Hvad gör du
med dit Knæ.“ — — — —
— — Næsta par. — • — —
Two step — — Vals — —
Carleton. — —
Ræða. — —
„Háttvirtir íþróttamenn og til-
heyrendur! Skreyting salsins sann-
ar mjer smekkvísi, mjer liggur við
að sega listvísi hins unga frjóanga
híns aldna stofns, fornhetjanna. Is-
lendingar viljum við allir vera —I
Lifl íþróttir! Húr— r—r—r—r—a!
Dans — —
Önnur ræða:
Háttvirtir áheyrendud Skreyt-
ing salsins sannar mjer listasmekk
íþróttamanna. Góðan takt íþrótta-
manna sannar m jer það að okkur hin-
um öldnu stofnum skuli veitast sá
heiður að taka þátt í ykkar sak-
lausu gleði". Valtur á fótunum
skekur höfuðið — — — —-
— — Hö—r—r hik—r hikra!
Dansinn dunar. „Dugamle Maane.
Hark við dyrnar — — —I
Verkamenn — — bullur — fuilir
„ . . . þjer þarna helvítis okrarinn
— — --------! Út með konsúlinn
og þú þarna bleyðan — —?
Ofan með gleraugun —I Út með
Þig — — — —
Brjóst brotna. Mancettur fjúka
Flibbar böglast. — Gleraugu glam-
ra — — Ræðumenn, feitlægnir og
stirðir flýja!
Taktleyai — Spánai vín — Dans.
Grár og sifjaður dagur rís úr
segi. - - Síðustu tónar „Tóta litla
tindilfætt" hljóma dauft innanúr
húsinu — innanúr píanóhorninu.
Niður Vestmannabraut gengur
lotinn verkamaður. 14 klukkutíma
strit fyrir hendi króna og fimtán
fyrir tíman — þrældómur — skort-
ur — kuldi. — Lifl hinir hugprúðu