Samtíðin - 01.07.1942, Page 20

16
SAMTÍÐIN
Orðið stökur er oft haft sem fyrir-
sögn á fleiri eða færri vísum, sem eru
um sama efni og mynda eina heild.
Þetta er varla rétt. Nafnið staka hend-
ir til þess, að það sé átt við eina sér-
staka vísu, sem liafi tæmt það efni,
sem hún fjallaði um, sbr. að kasta
fram stöku. Stökur geta einungis þær
vísur heilið, að mínu áliti, sem hver
um sig er sjálfslæð, en alls ekki í
sambandi við næstu vísu.
Að skjalla er það nefnt, þegar ein-
liver er ausinn lofi umfram verðleika.
Mér þykir líklegt, að þelta sé komið
af nafninu ó bimnu þeirri, sem um-
lykur eggið, næst skurninni. Það er
því tilgangurinn að gera þann, sem
skjallaður er, hvítari en liann í raun
og veru er. Það er: færa hann í livít-
an hjúp sakleysis eða yfirburða. Þetta
er æði svipað því að gylla ódýran
málm.
Að möndla við eitthvað segja menn.
Réttara væri líklega að segja, að
möndla eitthvað. Þetta er sagt, þegar
menn eru við einhverja dútlvinnu eða
fitl, sem þarf nákvæmni og er sein-
uiinið. Að möndla hlýtur að merkja
það, að setja möndul eða öxul í eitt-
Iivað, við skulum nefna t. d. hverfi-
stein.
Það þarf einmitt afar milda ná-
kvæmni við að setja möndul í stein.
Sérstaklega er þetta seinlegt, ef gatið
hefur verið höggvið skakkt á steininn
í fyrstu. Það er ekki hægt að kalla
stein sæmilega möndlaðan, nema því
aðeins, að á lionum sé hvorki hliðar-
kast né randkast. Það er ekkert á-
hlaupaverk að möndla.
Að reisa sér hurðarás um öxl er
það kallað, þegar einhver tekur sér
það fyrir hendur, sem hann er ekki
fær um að framkvæma. Það mun
flestum finnast, að málsháttur þessi
missi marks. Nú hefur mér dottið í
lmg að selja b í stað h og segja: að
reisa sér hurðarás um öxl. Þegar þessi
breyting liefur farið fram, þá virðist
mér málshátturinn fyllilega ná lil-
gang'i sínum, og vil ég nú reyna að
færa rök fyrir þessu.
Það er alkunna, að mjó Iré liafa
verið kölluð ásar frá fornu fari. Ásar
þessir eru mjög hentugir til smíða og
flutnings. Það má nærri gela, að oft
hafa menn borið þessa ása á öxluín
sér úr skógi til skips eða heimila
sinna, og oft hefur einn maður borið
hina léttari ása. Hugsum okkur t. d.
alla þá viðarflutninga, sem áttu sér
stað, frá Noregi til íslands, á land-
námstíð. Þá hefur margur borið ás á
öxl. Kappið liefur þá stundum verið
fulhnikið og mörgum orðið ásinn um
megn þannig, að maðurinn hefur lyft
öðrum enda ássins upp á öxlina og
ætlað svo að ganga undir ásinn og
lála liann vega salt á öxlinni, en ekki
Iiaft bolmagn lil þess að lyfta honum
öllum frá jörðu. Maðurinn hefur þá
tekið sér ofmikið fyrir hendur og
sannarlega reist sér burðarás um öxl.
Engan vafa tel ég á því, að þetta
stafi af latmæli, því að allir gela
fundið það, að það er dálítið erfiðara
að segja burðarás en hurðarás vegna
þess, að h er varastafur, en li ekki.
Skólavörðustíg 10,
Rvík. Sími 1944,
Pósthólf 843.