Sameiningin - 10.04.1888, Blaðsíða 6

—38—
tilveru síns eigin manntelags eins og hún i sannleika er.
Betr aö það væri ekki eins almennt eins og það er hjá
þjóð vorri, aS vilja sýnasb í stað þess að vera. Betr að
þjóðernisandinn íslenzki gæti sem fyrst verðskuldað sama
vitnisburð og sagnaritarinn róinverski1) gefr einum pólitiska
manninum2) hjá sinni þjóð til forna: „Hann vildi heldr vera
góðr en sýnast góðr“.
þegar fólk vort kemr hingað yfir um frá Islandi, þá
horfir það yfir höfuð að tala á náttúruna, stjórnina og póli-
tíkina þar heima með Realista-augum; en allt um það hætt-
ir mörgum við að horfa á sjálfa sig og sína góðu eigin-
legleika og þá oft. jafnframt á þjóðerniskosti vora í gegn
um sjónauka Idealistans. þeir sjá gallana við flest það á
Islandi, sem þeim var ósjálfi'átt, en miklu síðr við það, sem
hverjum einstökum ætti að vera sjálfrátt. Og svo verðr
tilhnegingin svo rík til þess að gjöra miklu meira úr ágæti
þess hlutskiftis, sem þeir hafa sjálfir valið sér hér, heldr
on það er í raun og veru. Menn kunnu orðin: „framför"
og „frelsk' og „félagsskapr" og „menntan“ og „þjóðmenning“,
þegar þeir komu að heiman; það var ómögulegt annað en að
læra þau utan að i nútíðarskóla pólitisku mannanna heima.
Og svo er eins og margir ímyndi sér, að mönnum hér hafi
fleygt stórkostlega frain, þó ekki só gjört annað en eins
og heima að halda þessum fögru orðuin á lofti. Menn
hugsa svo lítið um að vera, en svo mikið um að sýnast.
það eru sumir Islendingar hér, sem af engu reiðast eins
mikið eins og ef sá realistiski sannleikr er sagðr upp hátt,
að margt ný-komið fólk eigi hér bágt, ellegar jiað, sein eftir
hlutarins eðli hlýtr að vera jafn-mikill sannleikr, að í þjóðlífi
þessa lands sé ýmsar voðalegar hættur, sem óþekktar eru
á íslandi; öldungis eins og hið pólitiska Island verðr uppi,
ef bágindin og eymda-ástandið, sem þar á heima, er gjört
heyrum kunnugt. Menn vilja á báðum stöðunum sjmast
betri og meiri menn en þeir cru. Menn eru eins og Ide-
alista-skáldin, þegar þeir hafa sjálfa sig og mannlífið, sem
næst þeim er, fyrir augum. En ef skoða skal eðli og
1) Sallust, er lézt árið 35 f. Kr. 2) Calo, sem dó í Útika árið 46 f. Kr.