Sameiningin - 01.06.1905, Side 13

6i
menn aö halda illu öndunum í stilli. Hann hélt því fram f
kenning sinni, aö það væri dyggð að hafna allri fœðu úr dýra-
ríkinu, og að ef einhver gæti á sama hátt haldið sér frá jurta-
fœðu, þá yrði sá hinn sami enn þá líkari guði. Engu að síðr
skírskotaði hann til skynseminnar og sagði, að þar væri hið
œðsta dómsvald, enn œðra en ritninganna; enda neitaði hann
guðlegum innblæstri biblíunnar og ritaði ýmislegt um spá-
dómsbók Daníels, sem hin þýzka skynsemistrú er að berg-
mála í nútíðinni og þar með að gjöra almenningi kunnugt.
Porfyríus líktist mörgum vantrúuðum mönnum seinni tíða,
sem jafnframt því, er þeir afneita guðdómi Krists og guðleg-
um innblæstri biblfunnar, hafa ýmislegt annað fyrir satt, sem
útheimtir stórkostlega trúgirni.
Á fjórðu öld kemr Aríus til sögunnar. Hann var prestr,
eða eins og þá var kallað ö 1 d u n g r (,,presbyter“), í Alex-
andríu, og hafði hann sök á móti yfirboðurum sínum í kirkj-
unni. Hann bjóst við að verða gjörðr biskup, en sú vonhans
brást. Gjörðist hann þá ákafr mótstöðumaðr Alexanders
þess, er kosinn var til biskupsembættisins, sem hann girntist.
Eitt sinn, er Alexander hélt því fram í rceðu til klerka sinna,
að Kristr væri jafn föðurnum, sömu veru sem hann, og hefði
verið með honum til frá eilífð, reis Aríus upp til mótmæla og
neitaði því, að sonrinn sé frá eilífð. Mörg ár stóð hann í
fylkingarbroddi vantrúaðra manna, og á kirkjuþinginu í Nícea
kynni hann að hafa fengið meira hluta klerklýðsins með sér
og villukenning sinni, hefði Aþanasíus ekki verið þar og með
biblíulærdómi sínum og mælsku skakkað leikinn, og komið
því til leiðar, að rétttrúnaðrinn bar sigr úr býtum. Þá varð
til trúarjátningin, sem kennd er við bœinn Nícea og þennan
kirkjuföður, Aþanasíus; en í þeirri trúarjátning er yfir því
lýst í samhljóðan við kenning ritninganna, að sonrinn sé að
öllu leyti föðurnum jafn. Celsus var einskonar algyðistrúar-
maðr, líkr þeim Emerson og Lyman Abbott, þar sem þeir
Porfyríus og Aríus hins vegar trúðn á persónulegan guð, þótt
þeir neituðu guðdómi Krists, og voru því Unítarar í öllum
aðal-atriðum kenningar sinnar.
Um margar aldir voru þessi vantrúar-öfl starfandi íkirkj-